Рускія народныя казкі
Шрифт:
Падняўся баран, з разгону стукнуўся аб вароты лбом — пахіснуліся вароты, але не адчыніліся.
— Ану, старэйшы брат,— спытаў кот у казла,— ці моцны ў цябе лоб? Паспрабуй аб вароты.
Падняўся казёл-казлішча, разагнаўся, стукнуўся — вароты і адчыніліся.
Пыл слупам узнімаецца, трава да зямлі прыгінаецца, бягуць казёл і баран, а за імі скача на трох нагах кот — шэры лоб.
Стаміўся кот, пачаў прасіць-маліць названых братоў:
— Казёл і баран, не пакіньце меншага брата...
Узяў казёл ката, пасадзіў яго на сябе, і памчаліся яны зноў
I вось перад імі крутая гара, пад гарою скошаны луг, а на тым лузе стагі, быццам дамы, стаяць.
Спыніліся казёл, баран і кот адпачываць.
А ноч была асенняя, халодная. Дзе агню раздабыць? Думаюць казёл і баран, а кот — шэры лоб ужо расстараўся бяросты, абкруціў ёю казлу рогі і загадаў яму з бараном стукнуцца лбамі.
Стукнуліся казёл з бараном, ды так моцна— іскры з вачэй пасыпаліся,— бяроста і загарэлася.
Расклалі яны агонь, селі і грэюцца.
Не паспелі як след абагрэцца — бачаць: ідзе няпрошаны госць — мядзведзь:
— Пусціце пагрэцца, адпачнуць, штосьці знясілеў зусім...
— Сядай з намі, Міхал Іванавіч! Адкуль ідзеш?
— Хадзіў на пчальнік ды пабіўся з мужыкамі.
Пачалі яны ўчатырох бавіць цёмную ноч: мядзведзь пад стогам, кот — шэры лоб на стозе, а казёл з бараном — каля агню.
Раптам ідуць сем шэрых ваўкоў, восьмы — белы, і — проста да стога.
Забляялі казёл і баран са страху, а кот — шэры лоб і кажа:
— Авохці, белы воўк, над ваўкамі князь! Не ўводзь у злосць нашага старэйшага брата: ён сярдзіты, як разыдзецца — нікому не паздаровіцца. Хіба не бачыце, якая ў яго барада: у ёй уся сіла, барадою ён звяроў забівае, а рагамі толькі шкуру здымае. Лепш па-добраму падыдзіце ды хораша папрасіце: хочам, маўляў, пацешыцца, сілай памерацца з меншым брацікам, вунь з тым, што пад стогам ляжыць.
Ваўкі кату пакланіліся, абступілі мядзведзя і давай: з ім задзірацца. Мядзведзь трываў, трываў — ды як схопіць у кожную лапу па ваўку! Перапалохаліся яны, вырвался сяк-так і, падцяўшы хвасты, кінуліся наўцёкі.
А казёл і баран тым часам падхапілі ката, пабеглі ў лес і зноў нарваліся на шэрых ваўкоў.
Кот хуценька ўскарабкаўся на самую макаўку яліны, а казёл з бараном падскочылі, ухапіліся пярэднімі нагамь за яловы сук і павіслі.
Ваўкі стаяць пад ялінаю, зубамі ляскаюць.
Бачыць кот — шэры лоб, што справы дрэнь; пачаў кідаць у ваўкоў яловымі шышкамі і прыгаворваць:
— Раз воўк! Два воўк! Тры воўк! Усяго па ваўку на брата. Я, кот, нядаўна двух ваўкоў з'еў з костачкамі, дык яшчэ есці не хачу, а ты, большы брат, на мядзведзяў хадзіў, ды не злавіў, бяры сабе і маю долю!
Толькі ён сказаў так, казёл сарваўся і ўпаў проста рагамі на ваўка. А кот усё сваё крычыць:
— Трымай іх, лаві іх!
Тут ваўкоў такі страх апанаваў — кінуліся яны наўцёкі без аглядкі. Так і ўцяклі.
А кот — шэры лоб, казёл і баран пайшлі сваёю дарогаю.
Жылі
— Ты, баба, пячы пірагі, а я запрагу каня ў сані, паеду рыбу лавіць.
Налавіў дзед рыбы поўныя саыі. Едзе дадому, аж бачыць: лісіца скруцілася абаранкам, ляжыць на дарозе.
Дзед злез з воза, падышоў, а лісічка не зварухнецца, ляжыць, як нежывая.
— Вось дык знаходка! Будзе маёй старой добры каўнер.
Узяў дзед лісіцу і паклаў на сані, а сам пайшоў спераду.
А лісіца тым часам і пачала скідваць паціхеньку з воза ўсё па рыбцы ды па рыбцы, усё па рыбцы ды па рыбцы.
Паскідала ўсю рыбу і сама ціхенька ўцякла.
Дзед прыехаў дадому і кліча бабу:
— Ну, старая, добры каўнер я табе прывёз!
Падышла баба да саней: няма на санях ні каўняра, ні рыбы. I пачала яна на дзеда сварыцца:
— Ах ты, стары хрыч, такі-сякі, яшчэ надумаўся мяне падманваць!
Тут дзед сцяміў, што лісічка тая была не мёртвая. Пабедаваў, пабедаваў, ды нічога не зробіш.
А лісіца тым часам сабрала на дарозе ўсю рыбу ў кучку, села і есць.
Падыходзіць да яе воўк:
— Дзень добры, кумка, хлеб ды соль...
— Я ем — свой, а ты збоку пастой.
— Дай мне рыбкі.
— Налаві сам, ды і еш.
— Дык я не ўмею.
— А што тут умець! Я ж, бачыш, налавіла. Ты, кумок, ідзі на рэчку, апусці хвост у палонку, сядзі ды прыгаворвай: «Лавіся, рыбка, і малая і вялікая! Лавіся, рыбка, і малая і вялікая!» Дык рыба цябе сама за хвост будзе хапаць. Чым даўжэй пасядзіш, тым больш наловіш.
Пайшоў воўк на рэчку, апусціў хвост у палонку, сядзіць і прыгаворвае:
— Лавіся, рыбка, і малая і вялікая! Лавіся, рыбка, і малая і вялікая!А лісіца ходзіць вакол ваўка і сваё прыгаворвае:
— Ясней, ясней, неба, Мерзні, мерзні, воўчы хвост!Воўк пытаецца ў лісіцы:
— Што ты, кума, усё гаворыш?
— А я табе пасабляю, рыбку на хвост наганяю.
А сама зноў:
— Ясней, ясней, неба, Мерзні, мерзні, воўчы хвост!Сядзеў воўк цэлую ноч каля палонкі. Хвост у яго і прымёрз. Пад раніцу хацеў падняцца ды дзю там. Ён і думае: «Уга, колькі рыбы набралася і не выцягнуць!»
У гэты час ідзе баба з вёдрамі па ваду. Убачыла наўка і закрычала:
— Воўк, воўк! Біце яго!
Воўк—туды-сюды, не можа выцягнуць хвост. Баба кінула вёдры і давай яго біць каромыслам. Біла, біла, воўк тузаўся, тузаўся, адарваў сабе хвост і кінуўся наўцёкі.
«Ну добра,— думае,— я ж табе адплачу, кума!»
А лісічка залезла ў хату, дзе жыла тая баба, што па ваду пайшла, наелася з дзяжы цеста, галаву сабе цестам вымазала, выбегла на дарогу, павалілася і ляжыць — стогне.