Рускія народныя казкі
Шрифт:
Васіліса Прамудрая пляснула ў ладкі і крыкнула:
— Мамкі, нянькі, збягайцеся, збірайцеся! Пашыйце мне да раніцы такую кашулю, якую бачыла я ў свайго роднага бацюхны.
Іван-царэвіч раніцай прачнуўся, жаба зноў па падлозе скача, а кашуля ўжо ляжыць на стале, загорнутая ў ручнік. Зарадаваўся Іван-царэвіч, узяў кашулю, панёс бацьку. Цар у гэты час прымаў дарункі ад большых сыноў. Старэйшы сын разгарнуў кашулю, цар узяў яе і сказаў:
— Гэтую кашулю ў курнай хаце насіць.
Сярэдні брат разгарнуў кашулю, цар сказаў:
— У ёй толькі ў лазню хадзіць.
Іван-царэвіч
— Ну, от гэта кашуля — на святы яе надзяваць.
Пайшлі браты дадому — тыя два — і гамоняць паміж сабой:
— Не, мусіць, мы дарэмна смяяліся з жонкі Івана-царэвіча: яна не жаба, а нейкая хітра3...
Цар зноў сыноў паклікаў:
— Няхай вашы жонкі спякуць мне да заўтра хлеб. Хачу ўведаць, каторая лепей гатуе.
Іван-царэвіч галаву звесіў, прыйшоў дадому. Жаба ў яго пытаецца:
— Чаго замаркоціўся?
Ён адказвае:
— Трэба да заўтра спячы цару хлеб.
— Не тужы, Іван-царэвіч, лепей кладзіся спаць, раніца за вечар мудрэйшая.
А тыя нявесткі спачатку смяяліся з жабы, а цяпер паслалі адну бабку-нахлебніцу паглядзець, як жаба будзе пячы хлеб.
Жаба хітрая, яна гэта сцяміла. Замясіла дзяжу цеста, печ зверху разламала ды проста туды, у дзірку, усю дзяжу і перакуліла. Бабка-нахлебніца прыбегла дацарскіх нявесгак, усе расказала, і тыя гэтак жа пачалі рабіць.
А жаба скокнула на ганак, зрабілася Васілісай Прамудрай, пляснула ў ладкі:
— Мамкі, нянькі, збягайцеся, збірайцеся! Спячыце мне да раніцы мяккі белы хлеб, які я ў майго роднага бацюхны ела.
Іван-царэвіч раніцай прачнуўся, а ўжо на стале ляжыць бохан хлеба, усяляк аздоблены: з бакоў узоры адмысловыя, зверху гарады з заставамі.
Іван-царэвіч узрадаваўся, загарнуў хлеб у настольнік, панёс бацьку. А цар у гэты час прымаў хлеб ад большых сыноў. Іх жонкі павылівалі цеста ў печ, як ім бабка-нахлебніца сказала, і выйшла ў іх адна гарэлая гразь. Цар узяў хлеб ад старэйшага сына, паглядзеў і адаслаў у чалядню4. Узяў ад сярэдняга сына і туды ж адаслаў. А як падаў Іван-царэвіч, цар сказаў:
— От гэта хлеб, толькі на свята яго есці.
I загадаў цар тром сваім сынам, каб заўтра з’явіліся да яго на банкет разам з жонкамі.
Зноў вярнуўся Іван-царэвіч дадому невясёлы, ніжэй плеч галаву звесіў. Жаба па падлозе скача:
— Ква-ква, Іван-царэвіч, чаго замаркоціўся? Ці мо пачуў ад бацюхны слова няласкавае?
— Жабка, жабка, як мне не бедаваць? Бацюхна наказаў, каб я прыйшоў з табою на банкет, а як я цябе людзям пакажу?
— Не тужы, Іван-царэвіч,— адказвае жаба, ідзі на банкет адзін, а я ўслед за табою буду. Як пачуеш стук ды гром, не пужайся. Запытаюцца ў цябе, скажы: «Гэта мая жабка ў каробачцы едзе».
Іван-царэвіч і пайшоў адзін. Вось старэйшыя браты прыехалі з жонкамі, а тыя разадзетыя, у строі прыбраныя, нарумяненыя, нафарбаваныя.
Стаяць ды з Івана-царэвіча смяюцца:
— Чаму ж ты без
Цар з сынамі, з нявесткамі, з гасцямі паселі за сталы дубовыя, за абрусы ўзорыстыя — баляваць. Раптам узняўся такі стукат ды грукат, што ўвесь палац хадуном захадзіў. Госці папужаліся, паўсхопліваліся с месцаў, а Іван-царэвіч кажа:
— Не бойцеся, шаноўныя госці: гэта мая жабка ў каробачцы прыехала.
Падляцела да царскага ганка пазалочаная карэта, шасцёркай белых коней запрэжаная, і выходзіць з яе Васіліса Прамудрая: на блакітнай сукенцы — густыя зоркі, на галаве — месяц ясны, такая красуня — ні падумаць, ні згадаць, толькі ў казцы сказаць. Бярэ яна Івана-царэвіча за руку і вядзе за сталы дубовыя, за абрусы ўзорыстыя.
Пачалі госці есці, піць, весяліцца. Васіліса Прамудрая выпіла са шклянкі ды рэшткі сабе ў левы рукаў выліла. Закусіла лебедзем ды костачкі ў правы рукаў укінула.
Жонкі большых царэвічаў прыкмецілі яе хітрыкі і давай тое ж самае рабіць.
Папілі, паелі, прыйшла пара ў скокі ісці. Васіліса Прамудрая падхапіла Івана-царэвіча. I ўжо так яна скакала-танцавала, круцілася-вярцелася—усім на дзіва. Махнула левым рукавом — раптам зрабілася возера, махнула правым рукавом — паплылі па возеры белыя лебедзі. Цар і госці дзіву даліся.
А старэйшыя нявесткі пайшлі скакаць-танцаваць:
махнулі рукавом — толькі гасцей запырскалі, махнулі другім — толькі косці разляцеліся, адна костка цару ў вока пацэліла. Цар раззлаваўся І прагнаў абедзвюх нявестак.
Тым часам Іван-царэвіч адлучыўся ціхенька, пабег дадому, знайшоў там жабіну скуру і кінуў яе ў печ, спаліў на агні.
Васіліса Прамудрая вяртаецца дадому, спахапілася — няма жабінай скуры. Села яна на лаўку, засмуцілася, зажурылася і кажа Івану-царэвічу:
— Ах, Іван-царэвіч, што ж ты нарабіў? Каб ты яшчэ ўсяго толькі тры дні пачакаў, я вечна тваёю была б. А цяпер бывай. Шукай мяне за трыдзевяць зямель, у трыдзесятым царстве, у Кашчэя Бессмяротнага...
Зрабілася Васіліса Прамудрая шэрай зязюляй і вылецела ў акно. Іван-царэвіч паплакаў, паплакаў, пакланіўся на ўсе чатыры бакі і пайшоў куды вочы глядзяць — шукаць жонку, Васілісу Прамудрую. Ішоў ён блізка ці далёка, доўга ці не, боты збіў, каптан знасіў, шапку дождж злямчыў. Трапляецца яму насустрач стары дзядок.
— Добры дзень, малойца! Што шукаеш, куды цябе твая дарога вядзе?
Іван-царэвіч расказаў яму пра сваё няшчасце. Стары дзядок і кажа яму:
— Эх, Іван-царэвіч, навошта ты жабіну скуру спаліў? Не ты яе надзеў, не табе яе трэба было і здымаць. Васіліса Прамудрая хітрэйшая, мудрэйшая за свайго бацьку ўдалася. Ен за гэта разгневаўся на яе і загадаў ёй тры гады жабаю быць. Ну, нічога не зробіш, вось табе клубок: куды ён пакоціцца, туды і ты ідзі за ім смела.
Іван-царэвіч падзякаваў старому дзядку і пайшоў за клубочкам. Клубок коціцца, ён за ім Ідзе. У чыстым полі трапляецца яму насустрач мядзведзь. Іван-царэвіч нацэліўся, хоча забіць звера. А мядзведзь гаворыць яму чалавечым голасам: