Сіняя-сіняя...
Шрифт:
– Ды што табе сказаць? Мая зямля далёка адсюль. Яна непрыгожая і вельмі бедная. Ты бачыла жыхароў пячор у Бені-Зяльтане? Пад зямлёй людзі, козы, авечкі, куры. Нішто не змянілася з біблейскіх часоў... Дык вось, нас таксама загналі пад зямлю.
Яму было цяжка гаварыць. Рот і глотка былі нібы з наждаку.
– Зусім пад зямлю?
– звонка спытала яна.
– Ну, не зусім, а так...
– А якая яна, твая зямля?
– Я ж кажу: каменні, каменьчыкі, камяніскі, камяні. І ўсё гэта россыпам на зямлі. І яшчэ балоты. Вялікія балоты.
– І вада горкая, як
– Не, вада салодкая. Толькі рудая, бо настоена на травах... Тайбе маленькае, а нашы балоты цягнуцца ледзь не сто гамадаў за намі.
– О-о!
– прыклала яна да шчок далонькі.
– Як жа вам пашанцавала! І колькі ж гэта вярблюдаў можна з іх напаіць, пакуль не застанецца гразь?!
– Гм, тысячы тысяч, і яны ніколі не вып'юць.
Яна глядзела на яго недаверліва, і ён паправіўся:
– Ну, можа, і менш.
– Якія вы шчаслівыя. Падумаць толькі, колькі ж гэта балот! І людзі з іх п'юць?
– Не, людзі гэтым грэбуюць, як «пакрытыя» - вярблюджым мясам. Людзі п'юць з крыніц.
– І доўга трэба ісці ад адной да другой?
– Найбольш гадзіну. Часам толькі некалькі крокаў ад адной да другой.
– А між імі пясок?
– Не, між імі трава. Як у аазісе ля самай студні.
– І, значыць, уся твая зямля, адхаліб, зялёная?
Яму не хацелася гаварыць пра так званую «сваю зямлю», але так дзяўчынка лепей забывалася пра смагу. І таму ён гаварыў, нібы каменьчыкі ў глотцы варочаў.
– Зялёная. А калі вясной глядзець з узгоркаў, то нават сіняя.
– Сіняя?
– захоплена спытала яна.
– Сіняя-сіняя?
– Сіняя-сіняя, - сказаў ён.
Не казаць жа дзяўчынцы, што гэтую сінюю зямлю залілі крывёй, выпалілі. Што яна чырвоная і чорная.
– А вярблюды?
– спытала яна.
– У нас замест іх коні.
– А фінікі?
– У нас замест іх яблыкі.
– Гэта лепей, - сказала яна.
– Ад фінікаў хочацца піць. А яблыкі сакаўныя.
Ясюкевіч даўно ўжо, з вялікай трывогай, чуў недзе далёка, за змрочным чырвоным гарызонтам, а потым бліжэй і бліжэй нейкія дзіўныя гукі, спявучыя, перарывістыя, нібы залатое пілавінне падала на срэбны шчыт. Нябачны хор маленькіх, з пясчынку, чалавечкаў цягнуў сваё «а-а-а-а». Спачатку весела, потым сумна, да болю, потым нібы з адчаем і галашэннем.
Што гэта было? Звінелі званочкі на дняпроўскім поплаве? Спявалі сірэны між падводных губак ля камяністых, амытых сіняй вадою скал?
І раптам ён з жахам, ад якога ўпала сэрца, зразумеў. Спявалі пяскі. Спявала сваю песню, летучы на крылах пясчанай навальніцы, Смерць.
І раптам голас пяскоў нібы нехта адсек, і знемаганне разлілося над усімі, а жах распасцёр свае крылы, таму што далягляд ужо зацягнуўся чырвона-чорнай смугой.
Закурылася верхавіна дзюны. А потым і другія, ніжэйшыя, пачалі струменіць у небе дымныя языкі. Шэрыя, яны паступова рабіліся бурымі, а потым чорнымі, цягнуліся вышэй і вышэй, да чырвонага, нібы к заходу, шара ў вышыні.
На ўсім абшары пяскоў варушыўся чорны тысячалапы павук, выпускаючы ўгору дрыготкія шчупальцы, каб спаймаць імі сонца. Цякучыя, зменлівыя, агідна жывыя, яны паўзлі і
Дыхаць было нельга. Пятрок зняў верхнюю кашулю і захутаў ёю галаву дзяўчынкі.
– Прыхіліся галавою да муру, каленкі ўгору.
Ён падторкнуў ёй пад бакі вярблюджую бурду. Даваў магчымасць трохі дыхаць, калі занясе пяском. Голую шыю ярасна, як шрот, секлі пясчынкі.
«Смерць, - падумаў ён і не адчуў ніякага болю... Смерць. Афрыка». Два словы зліліся ў адно і патанулі ў знікаючай прытомнасці.
«Бяры, вялікая чараўніца, я не кіну цябе! Мне няма куды ад цябе. Хіба што туды, дзе гвалт, і шыбеніцы, і зверства, якому няма мяжы, і прыбіты народ... Да д'ябла... Я застануся. І ты прынікнеш да мяне і вып'еш мяне. Літаральна вып'еш. Хутчэй бы!»
Ён зірнуў на дзяўчынку і ўбачыў чорнае вока, што з-пад далоні глядзіць на яго. Знізу і збоку.
– Сіняя-сіняя?
– з радасным недаверам спытала яна.
– Сіняя-сіняя...
Да д'ябла! Усё адно вялікая Афрыка ўзяла ягонае сэрца. Вялікая, магутная, сонная, і страшная, і пагрозлівая, калі часам устае. Сэрца. Другая радзіма.
– І балоты сінія?
– спытала дзяўчынка.
– І балоты сінія. Захутай галаву.
Яна захутала. Смешны маленькі камячок, кокан, з якога ці вылупіцца яшчэ дарослы матыль. А з кокана глуха:
– І вада сіняя?
– І вада.
Ён схіліў галаву. І тут яго раптам нешта стукнула. Вада! Самум! Самуму яшчэ няма. Толькі верхавіны дзюнаў лятуць у неба і ловяць сонца. Але тыя, за дзюнамі, яны ж, напэўна, ужо рыхтуюцца. Напэўна, ляглі, напэўна, ахуталі галовы. Ах, чорт! Рызыкнуць апошні раз? Стаўка - верная смерць, на якую яму напляваць. Выйгрыш - жыццё для дзіцяці. Першаму навучыў яго сфінкс. Другому? А чорт яго ведае што!
– Ляжы ціха, - сказаў ён.
– Абяцай мне, што не будзеш варушыцца. У імя неба!
– У імя неба, - сказала малая.
– Дык сіняя-сіняя?!!
– Сіняя, - сказаў ён і, захапіўшы пляшку, скокнуў цераз мур.
Ніхто не стрэліў. Дый дзіва што, калі «яд паветра» быў ужо зусім блізка і ў небе стаялі ўжо не языкі, а чорныя слупы пяску.
Пятрок дакладна заўважыў напрамак на ручным компасе. Потым аддзёр рукаў ад сарочкі і, апусціўшыся на калені, завязаў нос і рот.
Дыхаць адразу стала цярпіма. Пясчынкі калолі да болю ў голую руку. Быццам тысячы іголак.
І тады ён бегма прыпусціў у напрамку да дзвюх пальмаў. Яго несла як на крылах, і ўсё адно ён бег, задыхаючыся, топчучы закарэлымі чаравікамі пясок і жвір.
– А-а-а-а, - шалёна выў пясок, нібы імкнуўся знішчыць усё жывое. Ён цяжка, да болю, гэхнуўся грудзьмі аб мур вакол калодзежа - дапамог вецер. Аж паветра вырвалася з лёгкіх.
Кожную секунду чакаючы спіною стрэлу, ён прывязваў да скуранога рэменя, побач са скураным вядром, сваю пляшку. Яму здавалася мала. Ды яно і сапраўды мала. Самум можа дапамагчы, але самум і знішчыць. Хай вядро нагадвае торбу і яго можна зашмаргнуць - усё адно «подых смерці» за гадзіну можа выпіць усё, што ні ёсць у ім.