Сэрца на далоні
Шрифт:
Перапыніўшы начальніка, Шыковіч сказаў:
— З тых, што супрацоўнічалі з акупантамі, мяне больш за ўсё цікавіць Савіч.
Капітан падняў вочы і кароткім позіркам вопытнага следчага як бы прасвяціў Шыковіча.
— У якім сэнсе?
— Ёсць у мяне ўпэўненасць, што доктар памёр сумленным савецкім чалавекам.
— Доказы, здагадкі?
— І тое і другое. Трэба дакументальнае пацвярджэнне.
— Вы думаеце пісаць раман ці займацца пасмяротнай рэабілітацыяй?
—
Капітан паглядзеў на свайго начальніка. Той хораша ўсміхнуўся.
— Вы ведаеце, што ў горадзе жыве дачка Савіча? — спытаў пасля паўзы капітан.
— Ведаю. — Кірыла хацеў быў расказаць, што яна ў бальніцы і ёй будзе зроблена вельмі складаная аперацыя, якая можа скончыцца трагічна; нават Яраш не дае гарантыі.
Але капітан раптам падняўся, звяртаючыся да свайго начальніка ўжо больш афіцыйна, па-вайсковаму:
— Зраблю, таварыш падпалкоўнік, усё, што можна.
І на развітанне зноў толькі кіўнуў галавой. У той міг Шыковіч падумаў пра яго інакш. Калі Сербаноўскі гэтулькі год у органах і, як відаць, карыстаецца павагай маладога начальніка, то вельмі можа быць, што гэта адзін з сапраўдных чэкістаў.
Шыковіч званіў Сербаноўскаму два разы. Той адказваў: «Пакуль што нічога цікавага няма».
Кірыла не стаў больш званіць, а проста з бальніцы рушыў у камітэт.
Капітан сядзеў адзін у даволі вялікім ценявым пакоі — старыя ліпы засланялі шырокія закратаваныя вокны. Калі Шыковіч увайшоў, Сербаноўскі спачатку паклаў у вялізны сейф нейкія паперы, з якімі, відаць, працаваў, і толькі тады прывітаўся за руку.
Хоць прайшло ўсяго нейкія паўтары гадзіны рабочага дня, у яго быў выгляд стомленага і абыякавага да ўсяго чалавека.
Шыковіча ён пачаў цікавіць сам па сабе. Як жыве гэты чалавек? Чаму ў яго мазолістыя рукі? Чым яго разварушыць, выклікаць на шчырую размову? Яшчэ нават не сеўшы, Кірыла паведаміў:
— Учора Соф'і Савіч зрабілі аперацыю. На сэрцы. Яраш аперыраваў.
Капітан неяк устрапянуўся і ўпершыню ў прысутнасці Шыковіча выявіў сапраўдную чалавечую цікавасць: абапёршыся ўпалымі грудзьмі на стол, ён неяк па-дзіцячы падпёр кулаком шчаку, гатовы слухаць, і вочы яго засвяціліся.
— Я толькі што з бальніцы. Яны ўсю ноч змагаліся за яе жыццё. Яраш радуецца: перамаглі! Будзе жыць!
— І будзе здаровая?
— Яраш кажа, што восемдзесят працэнтаў такіх аперацый даюць добрыя вынікі.
— Восемдзесят?
— Гэта нямала, калі ўлічыць, што аперыруецца. Сэрца!
— Але.
— А ведаеце, я прысутнічаў
— Сур'ёзна?
— Праўда, для мяне гэта скончылася трагічна.
— У якім сэнсе?
— Я самлеў.
— Проста там?
— Не. Паспеў выйсці ў перадаперацыйную.
— І што?
— Упаў.
— Так нічога і не пабачылі?
— Бачыў. Як раскрывалі грудную клетку. Як Яраш трымаў яе сэрца ў руках…
— У руках?
— Але, на далоні. Ведаеце, яно маленькае, сэрца. З жаночы кулачок. Ён узяў яго на далонь, а яно білася, спалохана так…
Шыковіч убачыў, што Сербаноўскі непрыкметна прытуліў руку да левай стараны грудзей і задумліва паўтарыў:
— Маленькае…
— А ведаеце, што за суткі сэрца пераганяе дзесяць тон крыві?
— Дзесяць тон?!
— Я вас пазнаёмлю з Ярашам. Ён можа цэлую ноч расказваць пра сэрца. Прыязджайце да нас на дачу. Вы не рыбак?
Чэкіст раптам цяжка ўздыхнуў:
— У мяне хворая жонка. Таксама сэрца. Стэнакардыя.
Ледзь-ледзь падняў чалавек заслону над сваім асабістым жыццём і адразу ўвесь раскрыўся. Цяпер Шыковічу ўсё стала зразумела: і яго стомлены выгляд, і загрубелыя рукі, і смутак у вачах. Нялёгкая ў яго праца — нялёгкае і жыццё. Кірыла адчуў яшчэ большую прыязь, давер, добрую сімпатыю. І пачаў падрабязна расказваць, як Зося ратавала Яраша, як пасля шукала сына Ганчарова. Гадзіны дзве гаварыў. Факты і свае здагадкі. Сербаноўскі слухаў уважліва, не перапыніў ніводным пытаннем ці заўвагай. А потым раптам глянуў на гадзіннік і сказаў:
— Вы амаль пераканалі мяне, што Савіч — наш чалавек. Але скажу вам шчыра: даказаць гэта будзе нялёгка. Нам прыслалі з спецархіва яго справу, — ён кіўнуў на сейф. — Там — ніводнага дакумента ў яго карысць.
— Можна паглядзець справу?
— Не! — катэгарычна адмовіў чэкіст і ў той жа міг быццам замкнуўся на сто замкоў. Куды дзяваўся просты, стомлены чалавек, які дома абірае бульбу, мые бялізну, даглядае хворую жонку!
— Чаму?
— Вы для нас пакуль што прыватная асоба. Хто вас упаўнаважваў?
— Маё партыйнае сумленне. Хіба не аўтарытэтны орган?
— Таварыш Шыковіч, парадак ёсць парадак. Дакументы, якія з'яўляюцца дзяржаўнай тайнай…
— А па-мойму, ніякі гэта не парадак, а ўсё тая ж бюракратыя. Не веру я ў сакрэтнасць гэтай справы! Праз дваццаць год вы ўсё яшчэ лічыце такія дакументы дзяржаўнай тайнай? Што там ёсць, чаго нельга паказаць камуністу?
Капітан не адказаў. Ён зноў разглядваў свае натруджаныя рукі.
— Нічога там няма! Калі вы кажаце, што ніводнага дакумента ў карысць Савіча. — Шыковіч падняўся. — Пайду да Вагіна.