Стары чалавек i мора (на белорусском языке)

Хемингуэй Эрнест Миллер

Ягоная левая рука была па-ранейшаму скурчана, але паволi ён адгiнаў пальцы.

"Ненавiджу здранцвенне, - падумаў ён.
– Тваё ўласнае цела табе здраджвае. Сорам, калi ў цябе на людзях панос ад сапсаванай рыбы цi мяса або ты ванiтуеш ад iх. Але здранцвенне (ён думаў пра яго як пра саlатbrе*) асаблiва прынiжае чалавека тады, калi ён адзiн. Калi б хлопчык быў тут, ён бы расцёр мне руку ад перадплечча i зняў анямеласць. Але яна паздаравее".

* Здранцвенне (гiшп.).

Ён адчуў правай рукой, што рыба тузае шнур не гэтак, як раней, i тады ўбачыў, што

шнур мае iнакшы нахiл. Пасля, калi ён налёг на шнур, а левай рукой моцна i хутка ляпнуў па сцягне, то ўбачыў, як шнур пацiху iдзе ўгору.

– Ён выплывае на паверхню, - сказаў стары чалавек.
– Ажывай, рука. Калi ласка, ажывай.

Шнур выходзiў паволi, але няспынна, i неўзабаве паверхня вады ўзнялася перад лодкай, i марлiн выплыў. Ён выныраў несканчона доўга, i вада сцякала з ягоных бакоў. Яскравы на сонцы, галаву i спiну ён меў цёмна-лiловыя, а шырокiя палосы на баках - светлага лавандавага колеру. Яго шабля была доўгая, як бейсбольная бiтка, i звужаная, што рапiра, i ён падняўся на ўвесь рост з вады i пасля зноўку сягнуў туды, плаўна, усё адно як ныральшчык, i стары чалавек бачыў, як хаваецца ў вадзе вялiзны, падобны на лязо касы, хвост i як папоўз унiз шнур.

– Ён на два футы даўжэйшы за мой човен, - сказаў стары чалавек.

Шнур iшоў унiз хутка, але не сутаргава, i рыба не была спуджаная. Стары чалавек намагаўся абедзвюма рукамi ўтрымлiваць такую напругу, якая яшчэ была бяспечная. Ён ведаў, што калi не здолее запаволiць рыбу разважным мерным цiскам, тая можа забраць увесь шнур i парваць.

"Гэта вялiзны марлiн, i я мушу адужаць яго, - падумаў ён.
– Я не павiнен дазволiць яму ўведаць сваю ўласную моц, анi тое, што ён мог бы зрабiць, пусцiўшыся наўцёкi. Калi б гэта быў я, дык напружыў бы ўсе свае сiлы i даў ходу, пакуль штосьцi не парвалася б. Але, дзякуй Богу, яны не такiя разумныя, як мы, хто выймае з iх дух, хоць яны болей спрытныя i высакародныя за нас".

Стары чалавек бачыў шмат велiзарных рыбiн. Гэткiх, што важылi больш за тысячу фунтаў, i за сваё жыццё злавiў дзвюх такога памеру, але не адзiн. А зараз адзiн - i на даляглядзе не вiдаць сушы - ён быў прывязаны да найвялiкшай рыбы, якую калi-небудзь бачыў, большай за тыя, пра якiх чуў, i сцятыя пальцы на ягонай левай руцэ былi па-ранейшаму як сцiснутыя арлiныя кiпцюры.

"Але рука разагнецца, - падумаў ён.
– Ну, так, яна разагнецца, каб дапамагчы правай руцэ. Гэта тры браты: рыба i абедзве мае рукi. Яна павiнна разагнуцца. Не надта годна з яе боку быць здранцвелай". Рыба iзноў запаволiла свой рух i плыла са звыклай хуткасцю.

"Хацеў бы я ведаць, чаго ён вынырнуў, - падумаў стары чалавек.
– Цi не дзеля таго, каб паказаць мне, якi ён вялiкi. Зараз я ведаю хоць гэта, падумаў ён.
– Я хацеў бы паказаць яму, што за чалавек я. Але ж ён убачыў бы скручаную руку. Няхай ён думае, што я магутнейшы, чым ёсць, i такi я i буду. Калi б я быў рыбай, - падумаў стары чалавек, - хай бы ён меў усё, што мае, супроць адной маёй волi ды майго розуму".

Ён зручна ўладкаваўся, адчуваючы трываласць борта, i, здавалася, без вялiкiх высiлкаў пераносiў

цяжкасцi, i рыба звыкла плыла сабе, i лодка паволi кiравалася па цёмнай вадзе. Вятрыска, якi прыйшоў з усходу, прынёс з сабой невялiкае хваляванне, апоўднi левая рука старога чалавека ажыла.

– Благая навiна для цябе, рыба, - сказаў ён i пасунуў шнур на мяшку, што акрываў ягоныя плечы.

Уладзiўшыся як найямчэй, ён усё ж пакутаваў, хоць не прызнаваўся ў тым нават самому сабе.

– Я не набожны, - вымавiў ён.
– Але я прачытаю дзесяць "Ойчаў нашых" i дзесяць "Анёльскiх прывiтанняў", каб злавiць гэтую рыбу, i я абяцаю зрабiць пiлiгрымку да Кабрэнскай Божай Мацi, калi злаўлю. Вось маё абяцанне.

Ён пачаў чытаць малiтвы. Часам так стамляўся, што не ўспамiналiся словы, i тады ён стаў чытаць як найхутчэй, каб словы прыходзiлi аўтаматычна. "Анёльскае прывiтанне" лягчэй казаць, як "Ойча наш", - падумаў ён.

– Вiтай, Марыя, поўная ласкi, Госпад з табою, блаславёная ты мiж жанчынамi i блаславёны плод улоння твайго - Езус. Святая Марыя, Мацi Божая, малiся за нас грэшных цяпер i ў хвiлiну смерцi нашай. Амiн.
– I ён дадаў: - Блаславёная Панна, малiся, каб гэты марлiн навярнуў галавой. Хоць ён i цудоўны.

Прачытаўшы малiтвы i чуючыся нашмат лепей, але пакутуючы па-ранейшаму, а мо i трохi болей, ён прыхiнуўся да носа лодкi i стаў разварушваць пальцы левай рукi.

Сонца прыпякала, хоць i пачаў дзьмуць лагодны ветрык.

– Варта было б зноў начапiць рыбку ды закiнуць з кармы той малы шнур, сказаў ён.
– Калi рыба захоча заставацца ў моры i наступную ноч, мне спатрэбiцца нешта есцi. Вады i то засталося на дне бутэлькi. Не думаю, што мне ўдасца злавiць тут штосьцi, апроч дэльфiна. Але свежы i ён прыймальны. Добра было б, каб лятучая рыба завiтала на борт уначы. Але ж у мяне няма жаднага святла, што вабiла б iх сюды. Лятучая рыба выдатная на смак сырая, i мне не трэба будзе разрэзваць яе на кавалкi. Я мушу ашчаджаць усе свае сiлы. Хрысце, я не ведаў, што ён гэткi вялiзны.

– I ўсё ж ты спусцiш дух, - сказаў стары чалавек.
– Ва ўсёй сваёй велiчы i бляску.

"Хоць гэта i несправядлiва, - падумаў ён.
– Але я пакажу яму, на што здатны чалавек i што чалавек можа вытрываць".

– Я гаварыў хлопчыку, што я незвычайны чалавек, - сказаў ён.
– Зараз я павiнен гэта даказаць.

Не мела значэння, што ён даказваў такое сцвярджэнне тысячу разоў. Цяпер ён даказвае iзноў. Кожны раз быў новым разам, i, даказваючы, ён нiколi не думаў пра мiнулае.

"Як добра было б, каб ён заснуў i каб я мог заснуць i снiць пра львоў, падумаў стары чалавек.
– Чаму менавiта яны, iльвы, заселi ў маёй памяцi? Не разважай, старэча, - сказаў ён сабе.
– Давай, прыхiнiся да борта i нi пра што не думай. Ён працуе. А ты асаблiва не намагайся".

Было ўжо, можна сказаць, папаўднi, лодка паволi плыла тым жа кiрункам. Але зараз яе падштурхоўваў i ветрык з усходу. Стары чалавек у лодцы мякка саслiзгваў з хвалi на хвалю, i нават боль ад шнура ўпоперак спiны здаваўся яму зусiм не пакутлiвы.