Сутарэнні Ромула
Шрифт:
– Я ж сялянскі сын… Я камсамолец... Я не магу…
– Ды не тузайся, дурню! Па-першае, на экране будуць толькі твае рукі. Па-другое, лічы гэта камсамольскім даручэннем. Матор!
Чайкі кружлялі пад юлёва-жоўтым небам, якое рыхтавалася да бясчынства белай ночы, і іх выкрыкі чамусьці страшэнна нагадвалі істэрычны рогат. Аўтух, счырванеўшыся да слёз, пад вясёлыя каментары лігаўскай шпаны, якая заняла першыя шэрагі назіральнікаў, разадраў ужо трэцюю анучу – Гукайла ўсё-ткі наважыўся зрабіць дублі, відаць, каб заторкнуць раты асістэнтам. Кіношнікі, хаця й слухаліся пакорліва, аднак не прапускалі магчымасці падкрэсліць, што маюць справу з непрафесіяналам. Калі з Аўтуха знялі царскі мундзір, Алесь зноў наважыўся гукнуць земляка.
– Таварыш Павал, мы
Рэжысёр сунуў рупар меланхалічнаму брунету:
– Здымай далей сам… Буйны план з матросам.
І павёў Алеся, расштурхваючы натоўп. Вераніка, Аўтух і Хведар пацягнуліся следам, прычым Аўтуха здзекліва піхалі і крычалі ўслед: “Енерал!”
Яны сталі пад ліхтаром, якому гэтай ноччу з нагоды ейнай белай хваробы выпаў выходны. Шпіль Адміралцейства ўтыркаўся ў нізкае паўночнае неба, быццам штык.
– Ну што, значыць, будзем развітвацца… Прывітанне Беларусі. – Гукайла чамусьці гаварыў холадна, зусім не так, як учора, калі яны толькі прыехалі і ён дапамагаў ім з адрасамі і начлегам. – Усё сабралі? Ворага выкрылі?
– Сабралі, усё, што трэба, сабралі, – запэўніў П’янкоў. – Можа і вы што дадасцё?
Гукайла, аднак, нат не зірнуў на яго. Увогуле, Алесь толькі цяпер усвядоміў, што Гукайла і раней ігнараваў прысутнасць Хведара, нібыта той быў бясплотным ценем.
– А ты, прыгажунька, толькі расцвіла пад ленінградскім халодным сонцам... Хочаш, у кіно цябе здыму?
Вераніка зачырванелася і матлянула залатой касой.
– Тады шчаслівай дарогі.
І адвярнуўся ўбок Нявы.
Алесь, трохі разгублены такім лаканічным развітаннем, рушыў за сябрамі ўбок Віцебскага вакзала.
– Гэй, Вяжэвіч, аловак свой забяры! – пачуўся вокліч услед. Алесь паслухмяна падбег, хаця дакладна ведаў, што ніякага алоўка ён таварышу Гукайлу не даваў. Той чакаў яго, сур’ёзны і нават устрывожаны.
– Ты, Алесь, чалавек прамы і гарачы, як і я быў у свой час. Пакуль рогі не абламалі. Таму… пастарайся думаць, перш чым нешта зробіш.
Словы рэжысёра прагучалі вельмі нечакана, ды Алесь чамусьці не дужа здзівіўся, нібыта ў ягонай свядомасці ўжо выспела тлумачэнне… Але ён усё-ткі перапытаў:
– Вы… пра што?
– Я пра жыццё… і смерць.— змрочна прагаварыў Гукайла. – Расказвалі мне пра вашую… даследчую працу гэтымі днямі. Запомні, не кожны сябар, хто табе ў рот заглядае. Не кожны вораг, хто табе ў вочы сваю праўду выкажа. Часам варта рот на замку патрымаць, а вачыма пільней глядзець. Асабліва, калі нехта аблізвае позіркам тваю дзяўчыну, быццам кот – закрыты жбан са смятанай.
Гукайла зняў капялюш, вецер, які пах морам і смерцю, ускудлаціў ягоныя валасы, і Алесь убачыў іншага Паўлюка – шырокатварага цемнавокага беларускага хлопца з Налібоцкай пушчы, патомнага інсургента. Ад ягоных словаў душа студэнта сціскалася, быццам ад марозу.
– Я за рэвалюцыю любому глотку парву. Я пад бізунамі ў дэфензіве ляжаў… Я ў пятнаццаць год жандараў вось гэтай рукой… З нагана… За рэвалюцыю – а не за якогась дзядзьку, які беларускай душы не разумее, і не бачыць вялікай бяды, калі беларусы, як асобны народ, увогуле знікнуць. Злодзей гучней за ўсіх крычыць – “Трымай злодзея”. Запомні, хлопец: мы – беларусы. Мы – тыя, каму не дадзена права на існаванне, але мы жывем, як ні выполваюць, ні прымінаюць коламі, ні выпальваюць. Галоўнае – каб з карэннямі не выдралі… Каб дзяцей не пазбавілі памяці пра тое, што яны – беларусы. Вось і ўсё, што я хацеў табе сказаць. І калі ў цябе ёсць хоць кропля мазгоў, студэнт, і прыстойнасць – а каб я ў гэта не верыў, я б табе нічога не сказаў – ты гэтыя мае словы засунеш зараз у самы далёкі куток сваёй памяці. З’ясаваў?
Алесь моўчкі хітнуў галавой, і, сціскаючы ў пальцах гукайлаў хімічны аловак, які той усё-ткі ўсунуў яму ў руку, пабег даганяць сваіх. Вераніка стаяла на фоне вечаровага неба і каменных плітаў светлая і таненькая, як свечка, а П’янкоў шыўся ля яе, нібы цёмны васковы нагар. Аўтух раздражнёна азіраўся, і Алесь раптам з усёй яснатой зразумеў, што Папара, “спявак калгасаў і заводаў”, насамрэч не любіць не толькі
– Пра што ён з табой гаварыў? – нібыта між іншым папытаўся Хведар. Алесь паглядзеў у ягоныя вочы з алейным бляскам і чамусьці адказаў няпраўду:
– Ды так, раіў на цягнік не спазніцца… Ну і запрашаў яшчэ прыязджаць.
Да цягніка заставалася гадзіна, а Віцебскі вакзал яшчэ далёка… Хутка з вежы грыфонаў пачнуць вылятаць прывідныя стварэнні, і Марына Корб-Варановіч, напэўна ж, пабачыць іх адлюстраванні ў сваім вакне.
“Старыя людзі кажуць, што там, дзе зараз гаік ля Ройна, стаяла царква. Вельмі прыгожая і багатая. Пабудавалі яе два браты-князі. Будавалі, а царква ўсё рушыцца. Мо таму, што браты ніяк не маглі дамовіцца, імем чыйго святога апекуна яна будзе называцца. Старэйшы хацеў, каб ягоным – святога Юры, малодшы – каб ягоным, святого Язэпа… А сцены ўсё рушацца, старэйшы меншага папікае, што той вінаваты, меншы злосць тоіць… Тады ім дзядок адзін параіў: скончыць спрэчкі, узяць кубак срэбны, кроўю сваёй удваіх яго напоўніць і ў падмурак замураваць. Так зрабілі, кроў сваю змяшалі, царкву асвяцілі ў імя святога Юры, і яна болей не рушылася. Тады князь Юры, старэйшы каторы, пайшоў на вайну, а меншы, Язэп, застаўся ў палацы. От старэйшы вяртаецца, і багацця прывёз з сабою, золата ў куфрах, і нават карону. І захацелася малодшаму тае кароны. Той і кажа старэйшаму: “Пайшлі найперш у царкву, памолімся, што ты шчасліва вярнуўся”. Ну, пайшлі яны, нікому не сказаўшы. Зайшоў старэйшы ў царкву, а малодшы дзверы за ім зачыніў на замок, і тады з падмурку кубак са сваёй і братавай крывёй дастаў і кроў тую перад брамаю выліў. І царква разам са старэйшым братам у зямлю правалілася. Вярнуўся малодшы дамоў, але ж агледзеўся: а карону брат ягоны з сабою ў царкву таемна ўзяў – хацеў абразу Маці Божае яе ахвяраваць. Ну й шкада сталася малодшаму князю кароны, спрабаваў у царкву неяк спусціцца, аж і знаку яе ўжо няма. А і шчасця ў князя болей не было. Багацце ягонае ўсё сышло, адзін срэбны кубак застаўся. На месцы, дзе царква правалілася, гаік вырас, малодшы князь пасля смерці ў лесуна ператварыўся і ў гаіку тым дасюль жыве, уваход у царкву шукае і срэбны кубак вартуе. Праз шмат гадоў пастушок адзін ройнаўскі праз гаік ішоў, нагой на нешта напароўся – ажно гэта крыж залаты з зямлі тырчыць. Пастушок ухапіўся за вярхушку крыжа, пацягнуў – і ён уверх як пойдзе, цэла царква падымаецца… Але тут лясун выскачыў у ваўчынай скуры, загалёкаў. Хлопчык, ведама, спалохаўся, упусціў крыж. І царква адразу назад, у зямлю, і нейкі плач, енк нібыта з яе пачуўся. Кажуць, каб царкву падняць, трэба ў лесуна адабраць срэбны кубак і зноў напоўніць братняю крывёю, і над крыжам падземнай царквы паставіць. А мы, малыя часта бегалі ў гаік, паслухаць, як пад зямлёй нехта моліцца, можа, князь старэйшы. Калі ў акрузе бандыты панскія з’явіліся, якія хацелі ў нас царскую грамату на волю забраць, яны ў царкве хаваліся, бо іх князь замураваны ўпусціў. Таму іх і пералавіць не маглі. І цяпер, як каму трэба схавацца – ці ад рэкрутчыны хто ўцякае, ці ад помсты – самае вернае, калі старэйшы князь падземную царкву для цябе адамкне. А адмыкае ён толькі тым, у каго іншае надзеі няма”. Запісана ад Апанаса Кульчы, 98 г., в. Ройна Наўскага пав.”.
Неяк Ася адказвала ў блогу на флэш-моб-апытанку: “Пяць рэчаў, якія я ненавіджу”. Адказвала, кіруючыся дэвізам “Вы хочаце патасу? Фіг вам, сябры”.
Атрымалася, што Ася ненавідзіць:
1. Калі ідзе дождж, вецер ірве з рукі парасон, аж спіцы выварочваюцца, а ў другой руцэ – цяжкая сумка.
2. Апранаць калготкі на мокрае цела, напрыклад, у распранальні басейна.
3. Калі лезеш у кашалёк, каб расплаціцца з манікюршай, і пераконваешся, што лак на пазногцях яшчэ не высах.
4. Пішаш тэкст у прыпадку натхнення, падымаеш вочы на манітор – і бачыш, што апошнія дзесяць хвілінаў у вордзе была ангельская мова.