Сутарэнні Ромула
Шрифт:
– І так, усё пачынаецца з двух братоў, якія цудоўна ўпісваюцца ў легенду пра падземную царкву, Юрыя і Язэпа Варановічаў. Прыдомак “Корб” калі ў родзе з’явіўся? – раманіст вярнуўся да сваіх марыянетак.
– Пры Жыгімонце Старым, – прабурчэў гісторык.
– Не ад сваяцтва з аўстрыйскім дыпламатам Іаганам Корбам, выпадкам?
Адкуль толькі Скрыніч столькі розуму набраўся?
– Не. Проста адзін з роду ажаніўся з уладальніцай старажытнага герба “Кораб”. На ім залаты карабель з ільвінымі галовамі і мураваная вежа з зубцамі. Шлюб быў дужа ганаровы для Варановічаў, ну і…
– Ясна, удасканалілі прозвішча для важнасці, – легкадумна падрахункаваў Вячка, не звярнуўшы ўвагу, як пераняўся нашчадак роду. – Два браты, дзве царквы… Пад зямлёю
– Гэта ўсяго толькі легенда, – гісторык разглядаў свае счэпленыя на стале далоні. – Памяць – тоўшча вады… Усё скажаецца, вобразы мяняюцца… У ваколіцах Наўя ёсць Ваўкалацкі лес і легенда пра ваўкалакаў з дзвюма пашчамі. А нядаўна гісторык Паліна Чарапавіцкая высветліла, што ў часы паўстання Каліноўскага ў тым лесе дзейнічаў атрад інсургентаў, якім кіраваў чалавек па прозвішчы Ваўкалак. Ён проста любіў апранаць ваўчынае футра, і ў яго на твары быў глыбокі шнар ад шаблі – вось вам і “другая пашча”! Менавіта таму падчас рэвалюцыі там і з’явіўся атрад Лаўрына Карыбутовіча “Ваўкалакі”, Карыбутовіч, гэткі рамантык-тэрарыст, любіў выкарыстоўваць старасвецкую атрыбутыку. Не варта верыць усяму наўпрост… Забойства радавітым шляхціцам роднага брата, да таго ж старэйшага – гэта ніяк не магло не адлюстравацца ў дакументах, – над попельнымі хвалямі валасоў Корб-Варановіча так і ўяўлялася шляхецкая шапка з дыяментавым “гузам”, такая ж, як на партрэтах, што цямнелі на сценах кабінета. – Разумееце, змяняўся спадчыннік роду – і паколькі шляхта ўся павязаная кроўнымі сувязямі, абавязкова быў бы розгалас і судовы разбор. Нашым продкам вадзіцца ды судзіцца была раскоша, судовыя дакументы чытаць цікавей, чым летапісы. Ва ўсіх дакументах запісана – Георгі Варановіч загінуў падчас бітвы на рацэ Вядрошы. Малалікае ліцвінскае войска пад началам маладога гетмана Астрожскага білася там з войскамі Івана Трэцяга. «Было масквы 40 000 конных, апроч пешых, а лiтвы чатыры з паловай тысячы... i сышлiся абодва палкi ў бiтве, i бiлiся да шасцi гадзiн абодва палкi...” Летапісец сцвярджае: «Там з-за трупаў конь не скакаў…”. Хто са шляхты выжыў – забралі ў маскоўскі палон. І Астрожскі, і Храбтовіч, і Осцік правялі дзевяць гадоў у няволі. Так што смерць… колькі там яму было? – дваццацігадовага князя ў тае калатэчы аніяк не выклікае падазрэнняў. Нідзе гэта не аспрэчана. Вінаваціць чалавека ў забойстве ўласнага брата на падставе пяцісотгадовай байкі? – гісторык раздражнёна паціснуў плячыма. – І згодзен, дзе б магла хавацца цэлая царква? Нерэальна. Я быў у Ройна не адзін раз, легенду пра падземны храм адна старая толькі й памятала – паказвала на кукурузнае поле. Відаць, там рос гаік, які згадваецца ў зборніку прадзеда.
– Таксама пераканаўча, – пагадзіўся Вячка, але Ася не сумнявалася, што ніхто яго ні ў чым не пераканаў. – Але…
Паветра страсянуў пранізлівы гук сірэны, падалося нават, што вакол прайшлі кругі, як па паверхні вады.
Вось ён, тэст на экстрэмальную сітуацыю… Арсенія скамянела, сціснулася, стаіла дыханне… М-да, не быць табе, дзеўка, Жанай д’Арк і Аміляй Плятэр. Вячка, звычайна маланкарухавы Вячка, цяпер толькі лена пацягнуўся, скептычная ўсмешка кранула вусны. Во самаўладанне… А масіўны Корб-Варановіч ужо матэрыялізаваўся ля дзвярэй, нібыта пругка пераляцеў па паветры, як лемпард, і крычаў у калідор:
– Што здарылася?
Уладны ваяводаў вокліч.
Нейкая
– Шаноўныя супрацоўнікі і наведвальнікі! Праводзіцца планавая вучэбная эвакуацыя з будынка. Захоўвайце спакой і парадак. Карыстайцеся схемамі эвакуацыі, якія размешчаныя ў кабінетах і калідорах. Просьба неадкладна пакінуць памяшканне.
Дробны тупат і ўсхваляваныя галасы на калідоры засведчылі, што народ наш дысцыплінаваны, як мае быць. Яшчэ трохі напалохаць, і пачнуць па галовах адзін аднаго бегчы. На твары Корб-Варановіча загалоўнымі літарамі была напісаная агіда.
– Дасылалі, здаецца, на тым тыдні паперу пра гэтую… эвакуацыю. Але я не паверыў, што й праўда магчымы такі маразм.
– Можа, пойдзем? – нясмела віскнула Ася, у душу якой патроху запаўзала інстынктыўная паніка: усе ж бягуць, можа, і праўда нешта страшнае, а ім не гавораць, каб не напалохаць…
Вячка пагардліва сплюнуў. Ну, так, Аксана расказвала, што ён усе школьныя лінейкі ды сустрэчы з ветэранамі ўпарта ігнараваў, а калі й быў на іх, дык з такім адсутным выглядам, што настаўнікі шалелі.
Корб-Варановіч, да здзіўлення Арсеніі, таксама не выяўляў асаблівых парыванняў да дысцыпліны. А яна лічыла, што ён такі пунктуальны і добранадзейны…
– Вось што, скарыстаемся магчымасцю пасядзець у цішыні…– рашуча прамовіў пан Даніла. – Калі вы таксама не хочаце ўдзельнічаць у гэтым фарсе, ёсць у мяне тут адна хованка... Ніякія шакалы не пралезуць.
– О кэй, дзядзька! – Вячка ажно праззяў і дазволіў сабе нечуваную інтымнасць у звароце. – Наш чалавек! Вядзі…
Арсенія, уздрыгваючы ад кожнага новага завывання сірэны, з жахам глядзела на абаіх мужчын. І ясна разумела: яны вар’яты! Што адзін, што другі. Няўжо да іх не даходзіць, што ў будынку можа апынуцца бомба, ці пажар, ці тэрарысты, ці… Асін жах меў містычную падбіўку: яна была пэўная, што збываюцца ейныя мары пра выбух у Шэрай Будыніне, толькі здзяйсняецца ўсё ў Шэрым Гмаху – кажуць жа, што калі ўвесь час пра нешта думаць, яно матэрыялізуецца… Вось яе і пакаралі вышэйшыя сілы – наклікала катастрофу, а што, калі сама ў ёй апынешся?
Але Вячка ўжо схапіў Асю за руку і пацягнуў услед за Корб-Варановічам.
“Схованка”, куды прывёў іх гісторык, аказалася катухом з адзіным вакном на нахіленай сцяне пад самай столлю – нібыта яны знаходзіліся ў куфэрку, які трохі прыадчынілі. Уздоўж сценаў грувасціліся кардонныя каробкі, напэўна, з паперамі, а пасярэдзіне – стары кухонны стол з калісьці белымі ножкамі і зялёная праціснутая канапа. Супрацоўнікі Шэрага Гмаху не надта маглі разгульваць па горадзе ў працоўны час, “дзякучы” прапускной сістэме, але, падобна, кампенсавалі гэта, нефармальна ўладкоўваючы свой працоўны побыт. Ася адчула прыступ дэжавю: зусім нядаўна яна гэтак жа сядзела ў таемным прытулку Шэрай Будыніны…
Выццё сірэны сціхла, як і тупат. Усё… Цяпер, калі што – ім, не зажадаўшым удзелу ў “фарсе”, гамон.
Срэбны кубак з гумкай на таліі красаваўся на кухонным стале.
– Вы звярнулі ўвагу на асаблівасць легенды пра двух братоў? – загаварыў Вячка, як нічога ніякага. Рэдактарка паспрабавала засяродзіцца на нечым, акрым магчымага выбуху.
– Нейкая задоўгая легенда, – няўпэўнена прагаварыла яна, пакутліва ўспамінаючы нешматлікія заняткі па фальклоры ва ўніверы. – Нагрувашчана ўсяго… Магло на некалькі легендаў хапіць.
– Вось! – Вячка ўзняў палец. – Не легенда – а бабілёнская вежа, якая стагоддзямі нарастала, пакуль не рассыпалася. У аснове – пазнавальны міф пра Рамула і Рэма. Успомніце: два браты нешта будуюць, спрачаюцца з-за таго, чыё імя яно будзе насіць. Адзін брат насміхаецца над другім, што сцены, якія той узводзіць, рушацца, абражаны забівае насмешніка. Збудаванню застаецца імя забойцы. Усё!
– Вы хочаце сказаць, што першааснова легенды, якую запісаў мой прадзед, патрапіла пад стрэхі з падручніка па лаціне з маёнтка? – задумліва прагаварыў гісторык.