Так сказаў Заратустра. Кніга ўсім і нікому
Шрифт:
І сваю волю героя ён таксама мусіць забыць:
хай будзе ён узнесены, а не проста ўзвышаны: хай сам эфір носіць яго, бязвольніка!
Ён перамагаў пачвараў і адгадваў загадкі: збаўцам, разбуральнікам і пераможцам усяго пачварнага і загадкавага ў сабе самім хай ён стане цяпер і ператворыць сваіх пачвараў у нябесных дзяцей.
Пазнанне яго яшчэ не навучылася ўсміхацца і не ведаць зайздрасці; яшчэ не аціхла ў прыгажосці яго бурлівая палкасць.
Праўда, у прыгажосці, а не ў сытасці павінны патануць і змоўкнуць парыванні яго! Велікадушнасць
Паклаўшы руку на галаву — так павінен адпачываць герой, хай ён нават пераадольвае свой адпачынак.
Але якраз у героя сама цяжкае — прыгажосць. Яна недасяжная нават сама моцнай волі. Крыху больш, крыху менш: але ў гэтым «крыху» якраз многае, якраз гэтае «крыху» і ёсць сутнасць.
Расслабіць мускулы і волю — гэта ў вас сама цяжкае, вы, узвышаныя!
Калі сіла, робячы літасць, сыходзіць у бачнае, такі сыход я называю прыгажосцю.
І ні ад кога я не патрабую прыгажосці так, як ад цябе, моцны: няхай дабрыня будзе тваё апошняе самапераадоленне.
Зло я залічваю на твой рахунак: таму патрабую ад цябе дабра.
Праўда, я часта смяяўся з слабых, якія ўважаюць сябе за добрых, бо іх няма кіпцюроў!
Ты павінен бачыць узор цноты ў калоне: чым вышэйшая яна, тым далікатнейшая і прыгажэйшая, а ўсярэдзіне — цвярдзейшая і мацнейшая.
Так, узвышаны, ты яшчэ будзеш прыгожы і будзеш трымаць люстэрка перад сваёй прыгажосцю.
Тады скаланецца твая душа ад боскіх жаданняў, і пакланенне будзе нават у тваім славалюбстве!
У гэтым — таямніца душы: толькі калі герой пакінуў яе, у сне да яе набліжаецца Звышгерой».
Так сказаў Заратустра.
Пра край адукаванасці
«Надта далёка заляцеў я ў будучыню: жудасць ахапіла мяне.
І калі я агледзеўся, бачу! — вось толькі адзін час быў мой адзіны сучаснік.
Тады назад паляцеў я, дахаты — хутчэй і хутчэй: так прыйшоў я да вас, людзі цяпершчыны, у край адукаванасці.
Упершыню наважыўся я як след разгледзець вас, і не было ліхога намыслу ў маім жаданні; праўда ж, прыйшоў я да вас з тугою ў сэрцы.
Але што сталася са мною? Як ні баяўся я, а мусіў смяяцца! Ніколі яшчэ вочы мае не бачылі нічога больш стракатага!
Я смяяўся і смяяўся, аж бакі мае рваліся, а сэрца трымцела: «вось яна, бацькаўшчына ўсіх горшчыкаў на фарбы!» — сказаў я сабе.
З целам і чэлесамі, размаляванымі ў пяцьдзесят колераў: такія сядзелі вы, сучаснікі, на вялікае маё здзіўленне!
І пяцьдзесят люстраў, якія лісліва дагаджалі вам, стаялі вакол вас і паўтаралі гульню вашых фарбаў!
Праўда, людзі цяпершчыны, вы не прыдумаеце сабе лепшае маскі, чым ваш свой твар! Хто можа пазнаць вас?
Спісаныя знакамі мінуўшчыны, а паўзверх іх — яшчэ і новымі знакамі: так, вы хораша
А няхай бы і знайшоўся які даследчык нырак: але цяжка даць веры, што ў вас ёсць ныркі! Здаецца ж, зварганілі вас з фарбаў і ярлыкоў.
Усе часы і народы стракацяць з-пад вашых строяў; стракацізна нораваў і веравызнанняў у манерах і рухах вашых.
І калі зняць з вас вашыя строі, покрывы, і фарбы, і выдыганні вашыя, дык застанецца — каб толькі палохаць птушак.
Праўда, я і сам — напалоханая птушка, якая ўбачыла вас аднаго разу голых і без фарбы; і я паляцеў ад вас, як паляцеў бы ад шкілета, які пазаляцаўся б да мяне.
Лепей быць парабкам у пекле і слугаваць ценям мінуўшчыны! Нават жыхары падземнага тагасвецця таўсцейшыя і сыцейшыя за вас!
Так, у тым якраз і горыч вантробы маёй, што не пераношу я вас голых і апранутых!
Усё, што ёсць страшнага ў будучыні і што палохала птушак, якія збіліся з дарогі, — далібог, бліжэй сэрцу майму, чым вашая «рэчаіснасць».
Бо так кажаце вы: «Мы — гэта рэчаіснасць, без веры і без паняверкі»; — ну і хваліцеся, напінаеце грудзі свае і не бянтэжыцеся, што іх няма!
Ды і як можаце вы верыць, размаляваныя! Вы размаляваныя карцінамі, спісанымі з усяго, у што калі-небудзь верылі!
Вы — хадзячае абвяржэнне веры, абрыўкі і канцы думак. Спанявераныя — так я называю вас, апалагеты рэчаіснасці!
Усе эпохі маюць адна адну наўме і балабоняць пра ваш дух: але сонныя мроі і балбатня мінуўшчыны ўсё ж бліжэйшыя да рэчаіснасці, чым ваша чуванне!
Вы — бясплённыя: і таму — няма ў вас веры. Але стваральнік заўсёды бачыў вешчыя сны і зорныя азнакі — і ён верыў у веру!
Вы — напалавіну адчыненая брама, каля якое чакаюць далакопы. І вось яна, вашая рэчаіснасць: «Усё асуджана на пагібель».
Вы стаіце перада мною, худыя і бясплённыя! Як тырчаць скабы вашыя! Некаторыя з вас самі не заўважаюць гэтага.
І кажуць: «Здаецца, пакуль я спаў, Бог нешта забраў у мяне? Гэтага цалкам хапіла б, каб зрабіць сабе з гэтага кабетку!
Дзівосная худзізна скабаў маіх!» — так кажудь многія мае сучаснікі.
Так, людзі цяпершчыны, вы смешныя мне! І асабліва калі дзіву даяцеся самі з сябе!
Шчасце, што я магу смяяцца з вашага здзіўлення і не даводзіцца мне каўтаць розную дрэнь з вашых місак.
Але не бяда, бо я маю панесці нешта больш цяжкае: не бяда, калі жукі і мухі сядуць на ношу маю!
Праўда, не стане яна цяжэйшая ад гэтага! І не праз вас, сучаснікі, ляжа на мяне сама вялікая стома.
Ах, куды б жа яшчэ падняцца мне з маёй скрухаю! З усіх гор выглядаю я сабе бацькоўскія і мацярынскія землі.
Але нідзе не знайшоў я бацькаўшчыны: у любым месцы я не на месцы і каля ніводнае брамы не затрымліваюся.