Так сказаў Заратустра. Кніга ўсім і нікому
Шрифт:
Сваімі маленькімі ручкамі ты толькі двойчы кранула кастаньеты — і вось ужо ногі мае ажылі, адурманеныя танцам.
Пяты адрываліся ад зямлі, пальцы ног быццам прыслухоўваліся, каб цябе зразумець: бо слых у танцора — у пальцах яго ног!
Я памкнуўся да цябе — і адступілася ты ад мяне; зашалясцелі, узляцелі, узвіліся на мяне хвалі тваіх валасоў!
Ад цябе і ад гэтых змей адхіснуўся я: і спынілася ты, крыху адвярнуўшыся, і палкае жаданне гарэла ў паглядзе тваім.
Хітрымі позіркамі вучыш мяне ты дарогам крывым; на дарогах крывых вучацца хітрасці ногі мае!
Зблізку я баюся цябе, здалёку — абагаўляю; твае ўцёкі вабяць, твой позірк зысклівы —
Дзеля цябе, чый холад успалымняе, чыя нянавісць чаруе, чые ўцёкі прывязваюць, чые кпіны хвалююць:
— хто не адчуваў нянавісці да цябе — якая скоўвае, аблытвае, спакушае, шукае, здабывае! Хто не любіў цябе — невінаватую, нецярплівую, шалапутную грэшніцу з вачыма дзіцяці!
Куды надзіш мяне цяпер, ты — верх дасканаласці і неўтаймавальнасці? І зноў уцякаеш — салодкая і няўдзячная ветрагонка!
У танцы імкнуся я за табою, па найменшым следзе, табою пакінутым. Дзе ты? Падай мне руку! Хоць адзін пальчык падай!
Тут пячоры і зарасці: можна заблудзіцца! Стой! Пачакай! Хіба не бачыш ты, як праносяцца совы і кажаны?
Ты — сава! Ты — кажан! Хочаш дражні мяне? Дзе мы? Ці не ў сабак навучылася ты скуголіць і брахаць?
Як міла шчэрыш ты на мяне белыя зубкі, а злыя вочы так і бліскаюць у цяні валасоў!
Вось гэта танец дык танец! Я — паляўнічы, кім жа ты хочаш быць: маім сабакам ці сарнай?
Вось ты і поруч! Яшчэ хутчэй, ліхая скакуха! А цяпер угору! І туды! Жаль! Скачучы, я сам упаў!
О пагардлівая, глядзі, — я ляжу і прашу літасці! Больш прыемнымі сцежкамі хацеў бы ісці я з табою:
— сцежкамі кахання праз моўчу стракатых зарасцяў! Альбо там, па беразе возера, у глыбінях якога танцуюць залатыя рыбкі!
Ты стамілася? Зірні на вячэрнюю зару; а вунь — пасуцца авечкі; хіба не дзівосна — заснуць пад гукі пастуховай жалейкі?
Ты так стамілася? Я занясу цябе туды, абдымі мяне! А калі ты сасмягла, я знайду, чым цябе напаіць, толькі вусны твае адмовяцца піць!
О гэта гнуткая, увішная змейка, вядзьмарка праклятая! Увінулася! Дзе ты? А на твары маім засталіся дзве чырвоныя плямы ад тваіх рук!
Далібог, я стаміўся быць пастухом тваім вечным! Я дагэтуль спяваў табе, чарадзейка, а цяпер — ты закрычыш у мяне!
У такт плётцы маёй будзеш скакаць і крычаць! Бо не забыўся ж я плёткі? Не, не забыўся!»
Так, адказвала мне Жыццё, заціскаючы рукамі свае далікатныя вушы:
«О Заратустра! Не ляскай так страшна плёткай сваёю! Ты ж ведаеш: шум забівае думкі, а да мяне якраз прыйшлі такія пяшчотныя думкі!
Мы з табою — па-за дабром і па-за ліхам і не творым ні таго ні другога. Па той бок дабра і зла знайшлі мы выспу сваю і зялёны луг — мы двое, толькі я і ты! Таму мы павінны жыць у спакоі і згодзе!
А калі мы не любім адно аднаго ад шчырага сэрца, ці варта праз гэта гневацца?
Ты ж ведаеш, што хораша стаўлюся я да цябе, а часта нават залішне хораша: і ўсё таму, што раўную цябе да тваёй мудрасці. Ах, гэтая мудрасць, старая бязглуздая дурніца!
Але калі мудрасць твая возьме дый кіне цябе, тады і любоў мая нядоўга прабудзе з табою».
Тут Жыццё задуменна азірнулася і ціха сказала: «О Заратустра, ты не надта верны мне!
Ты даўно ўжо любіш мяне не так моцна, як кажаш: ведаю, ты збіраешся неўзабаве пакінуць мяне.
Бо ёсць стары, цяжкі-цяжкі, гулкі звон — да самай пячоры тваёй далятаюць уначы ягоныя ўдары:
— І калі чуеш ты, як апоўначы б'е гадзіннік,
— думаеш пра тое, о Заратустра, што неўзабаве пакінеш мяне, — я ведаю гэта».
«Ведаю, — вагаючыся, адказаў я, — але ты ведаеш таксама…» — І я сказаў Жыццю нешта на вуха, шэптам, пра залатыя пасмы яго скудлачаных, вар'яцкіх валасоў.
«Ты ведаеш гэта, о Заратустра? Гэтага не ведае ніхто».
І глядзелі мы адно на аднога, і пазіралі на зялёны луг, на які клаўся вечаровы халадок, і галасілі. І гэтым разам Жыццё было мне мілейшае, чым калі-небудзь мудрасць мая».
Так сказаў Заратустра.
Сем пячатак, альбо Песня сцвярджэння і праўды
Калі я прарок і калі ўжо я поўны таго прарочага духу, які лунае над горным перавалам паміж двума морамі,
цяжкаю хмараю блукаючы над мінулым і будучым; варожы душным нізінам і ўсяму стомленаму, што не можа ні жыць, ні памерці,
гатовы кідаць маланкі з цёмных грудзей і прамяні святла, якія збаўляюць; цяжарны маланкамі, якія ўсклікаюць «Так!»; у чыім смеху гучыць «Так!»; гатовы разліць святло прароцтваў:
— але шчасны той, хто носіць гэта ва ўлонні сваім! І праўда, доўга ён будзе цяжкаю хмараю навісаць над скалою, той, хто калісьці мае запаліць святло будучыні!
О, як не імкнуцца мне палымяна да Вечнасці і да шлюбнага пярсцёнка над усімі пярсцёнкамі — да Пярсцёнка Вяртання!
Ніколі яшчэ не сустракаў я жанчыны, ад якое хацеў бы дзяцей, акрамя той, якую кахаю, бо я кахаю цябе, о Вечнасць!
Бо я кахаю цябе, о Вечнасць!