Таямнічы надпіс
Шрифт:
— Антак! — заскрыгатаў зубамі Сцёпа, пазнаўшы начальніка паліцыі.
— Маўчаць! — крыкнуў Антак і ўдарыў Сцёпу па твары.
…— Вось бандыт! Яны ж цяпер замучаюць яго, — усхвалявана перапыніў настаўніцу Віця.
— Цішэй ты! — зашыкалі на яго дзяўчаты. — Не перапыняй.
— Прабачце, Зінаіда Антонаўна, — сказала Ніна, калі падняўся шум. — А што ж здарылася з нашым самалётам? Ён жа таксама мог трапіць ворагам у рукі?
— А наш самалёт і не прылятаў. Яго папярэдзілі з партызанскага штаба, што супраць атрада выступілі карнікі. Нават паслалі папярэдзіць
У камеры смертнікаў
З аэрадрома Сцёпу павезлі на машыне ў мястэчка. Справа і злева ад яго сядзелі канваіры з аўтаматамі. Партызан ледзь не плакаў ад злосці на сябе за сваю даверлівасць. Як гэта яму адразу не стукнула ў галаву, што перад ім ворагі? Ён успомніў халодны, афіцыйны адказ лётчыка: «Потым, потым», калі Сцёпа падбег, каб прывітацца з чалавекам з Вялікай зямлі. Хіба ж сапраўдныя савецкія людзі маглі так сустрэцца адзін з адным? Ды яны кідаюцца адзін аднаму на шыю, цалуюцца, як самыя родныя, самыя блізкія, хоць, можа, да гэтага ніколі не бачыліся. Але ж і хітры гад Антак! Адкуль ён даведаўся, што павінен прыляцець самалёт? Куды яны мяне вязуць?
Машына выехала на адну з местачковых вуліц. Ім насустрач ехалі на матацыклах, грузавіках і ішлі пехатой фашысцкія салдаты. Пасля няўдалай экспедыцыі карнікі накіроўваліся на станцыю, дзе іх ужо чакалі вагоны.
«Цяпер будуць трубіць ваўсю, што ў Н-скім раёне знішчаны ўсе да аднаго партызаны, пакуль ім зноў не стукнуць па галаве тыя ж партызаны».
Антак вырашыў правесці допыт разам з маёрам Брунерам і павёз Сцёпу адразу ў камендатуру.
— Ну, прывёз? — сустрэў Антака маёр Брунер.
— Прывёз.
— Вядзі яго ў мой кабінет.
Сцёпу ўпіхнулі ў кабінет каменданта. Дапытвалі ўтрох: Антак, маёр Брунер і яго асабісты перакладчык Болцікаў. Гэты Болцікаў выконваў у Брунера хутчэй абавязкі ката, чым перакладчыка. Страшная слава хадзіла пра яго. Калі камендант траціў надзею дабіцца ад ахвяры прызнання, далейшы допыт ён даручаў Болцікаву. Даводзілася толькі здзіўляцца, адкуль у гэтага невысокага плюгавенькага чалавечка столькі злосці, столькі нянавісці да ўсяго савецкага, да партызан, якія часам траплялі ў рукі фашыстаў. Што ён за чалавек і адкуль, ніхто толкам не ведаў. Казалі, што гітлераўцы выпусцілі яго з турмы, куды ён трапіў незадоўга да пачатку вайны за забойства нейкага блізкага родзіча-мастака. Сядзець бы яму і сядзець, калі б не падаспелі «вызваліцелі». За гэта, відаць, Болцікаў і служыў ім верай і праўдай.
Маёр Брунер дастаў з шуфляды стала фатаграфію Васіля Баравога. Зірнуўшы на Сцёпу, камендант сярдзіта сказаў:
— Гэта ж не ён!
— Але таксама важная птушка, — горача загаварыў Антак. — Гэта ён падарваў нашу машыну гранатай і забіў капітана Вагнера і двух паліцэйскіх. Апрача таго, — Антак сцішыў голас, — ён ведае, куды падзеліся партызаны.
Брунер зморшчыўся. Напамінак аб няўдалым паходзе двух палкоў карнікаў быў яму непрыемным. Ён нават не ведаў, чым усё гэта скончыцца. Начальства яшчэ дасць яму пытлю за няўдала праведзеную аперацыю.
— Ты
Сцёпа адмоўна пакруціў галавой.
— Але ж ты сам з гэтага атрада. Сцёпа прамаўчаў і на гэты раз.
— Развяжы яму рукі,— загадаў Брунер Антаку, — а то ён нас баіцца… Дык куды перабраліся партызаны? — салодкім голасам запытаў маёр.
— Нічога я вам не скажу, гады! Дарэмна стараецеся…
— Брэшаш, скажаш! — зароў Антак і ўдарыў Сцёпу па твары. — Я цябе прымушу загаварыць!
З носа ў Сцёпы палілася кроў, ад гневу і болю пацямнела ў вачах.
— Ах ты, падлюга! — закрычаў Сцёпа і з усёй сілы ўдарыў Антака. Той не ўтрымаўся на нагах і грымнуўся на падлогу.
Маёр Брунер выхапіў пісталет, але яго апярэдзіў Болцікаў.
— Пан маёр, — зрабіў ён крок наперад. — Дазвольце мне з ім пагутарыць… Хадзем, малады чалавек, са мной, — усміхаючыся аднымі вуснамі, рыпуча прагаварыў Болцікаў, звяртаючыся да Сцёпы.
— Нікуды я не пайду! — рэзка адказаў Сцёпа, адступаючы ў кут. Ён разумеў, што няма чаго чакаць літасці ад гэтых людзей, і вырашыў абараняцца да канца — кулакамі. Але тут раптам Болцікаў, як драпежнік, кінуўся да яго і з усяе сілы ўдарыў пад лыжачку… У Сцёпы перахапіла дыханне, пацямнела ў вачах. Ён пахіснуўся і ўпаў…
Ачуняў Сцёпа ад таго, што нейчыя ласкавыя рукі змывалі яму кроў, перавязвалі рану на галаве.
— Дзе я? — слабым голасам спытаў ён.
— Не бойся, ты сярод сваіх.
Сцёпа расплюшчыў вочы і ўбачыў бледны, схуднелы твар, які схіліўся над ім. Вялікія чорныя вочы ласкава глядзелі на яго.
— Дзе я? — паўтарыў Сцёпа.
— У турме, сярод сваіх…
— А-а, — Сцёпа зноў заплюшчыў вочы. Страшэнна балела галава, ныла ўсё цела. Ён не мог успомніць усе падрабязнасці сваёй «гутаркі» з Болцікавым, усіх катаванняў, якія прыдумваў для яго «перакладчык» каменданта. Ён не паспяваў адкрыць вочы пасля таго, як на яго вылівалі вядро халоднай вады, і адразу ж зноў траціў прытомнасць.
— Дзе яны цябе схапілі? — спытаў мужчына з чорнымі, як вугельчык, вачыма.
— У лесе, на партызанскім аэрадроме, — адказаў Сцёпа.
Камера была маленькая і вельмі сырая. Са столі капала вада, сцены былі слізкія, пакрытыя цвіллю. Акенца з кратамі асвятляла яе.
У камеры знаходзілася чалавек дзесяць зняволеных. Легчы і выпрастаць ногі не было магчымасці. Людзі сядзелі, прыціснуўшыся адзін да аднаго.
— У гэтую камеру, пад нумарам дзевяць, змяшчаюць, лічы, смертнікаў,— растлумачыў другі, рыжабароды мужчына, якога звалі Кузьма Данілавіч.
Фашысты схапілі яго ў той час, калі ён падпілоўваў слуп на толькі што адноўленай лініі сувязі. Варожым сувязным прыходзілася амаль кожную гадзіну выязджаць на рамонт лініі. Толькі яны паспеюць ліквідаваць абрыў ці паставіць новы слуп, як начальства ізноў крычыць на ўсё горла, чаму не адказвае штаб. І салдатам прыходзілася выязджаць на пошукі новага пашкоджання. Аднойчы немцы зрабілі засады на лініі. Вось тады і папаўся Кузьма Данілавіч. Як і Сцёпу, яго адразу адправілі ў камеру смертнікаў.