Тутэйшыя

Купала Янка

А л е н к а. Як вам, цётачка, будзе надта маркотна, прыязджайце да нас на вёску, там сонца весялей свеціць, і людзі там лепшыя.

Г а н у л я. Добра, дзеткі, прыеду да вас на вяселле.

Янка і Аленка выходзяць і спатыкаюць на парозе ў напаўбасяцкім абарваным адзенні Даму і Спраўніка, з якімі раскланьваюцца.

З'ява IV

Гануля, Дама, Спраўнік.

Д а м а. (вітаючыся

з Гануляй). Ах, мадам, да чато мы дажыліся?!

С п р а ў н і к. Да чаго дажыліся?!

Г а н у л я. Так! Не важна, паночкі, як бачу, дажыліся: зусім скромна выглядаеце ў гэтым бядацкім адзенні.

Д а м а іС п р а ў н і к. Занадта скромна!

Г а н у л я. Што ж гэта вам так прыйшлося абяднець?

Д а м а. Ды не абяднець, мадам! Гэта мы так сабе… з прычыны перамены політычнай сытуацыі.

С п р а ў н і к. Усе былое вялічча прыйшлося загнаць у казіны рог і дапасоўвацца да новага часу і новых людзей.

Г а н у л я. А я думала… што ж гэта я думала? Ага, што вы паехалі з тымі, як і з немцам!.

С п р а ў н і к. Пшэпустак усім не хапіла.

Д а м а. А я мела пшэпустку, але на адвітальным рауце неяк згубіла.

Г а н у л я. I прыйшлося вам застацца!

Д а м а і С п р а ў н і к. Прыйшлося застацца.

Г а н у л я. Бедныя ж вы! Мой Мікіта таксама застаўся. А той пан, што быў з вамі,— паехаў?

C п р а ў н і к. Яму хапіла пшэпусткі.

Д а м а. Ён не згубіў яе.

Г а н у л я. Паехаў, а вас пакінуў — не па-кампанейску ен зрабіў.

С п р а ў н і к. Але я надта не бядую. Кажуць, сам Брусілаў ідзе побач з нашымі новымі гаспадарамі, дык не павінен жа ён папусціць у крыўду такіх вэтэранаў старой гвардыі, як я.

Д а м а. А я маю усе даныя на дармовую соцыяльную апеку. Апрача таго, бацюшка, які з намі ў вас гасціў, абяцаў, калі што якое мяне прыцісне, дык зробіць протэкцыю ў Прэображэнскі жаночы манастыр.

Г а н у л я. Значыцца, бацюшка таксама не выехаў?

Д а м а. Не, не выехаў.

С п р а ў н і к. Толькі што пайшоў адбіраць у белару-саў ключы ад Юбілейнага дому.

Г а н у л я. I чаго бацюшка палез у гэтую палітыку? Пільнаваў бы лепей ключоў ад архірэйскага дому.

Уваходзіць Мікіта — босы і без курткі, у руках кошык з пляшкамі і два рэвальверы.

З'ява V

Гануля, Дама, Спраўнік, Мікіта.

Г а н у л я. А мой жа ты сыночак! Хто ж цябе гэта абалваніў?

Д а м а. (прыглядаючыся праэ лёрнэтку на Мікіту). У вас, мусье рэгістратар, фасон касцюму, як і ў мяне з Іх родзіем, — а ля-ба-сяк.

М і к і т а. (стаўляючы кошык з пакупкамі і кладучы на стале рэвальверы, вітаючыся з гасцьмі). Меджду протчым, мадам-сіньёра, цалую ручкі! Іх родзію чэсць! Але, пардон, мадамы і мусьі! Выбачайце за мой нештодзенны выгляд. Мяне толькі што спаткала ў дарозе смешная прыгода. Калі бег я па гэтыя, меджду протчым, пакупкі, на Зыбіцкай

вуліцы спаткалі мяне два, мабыць, апошнія ўцякаючыя паны, папрасілі мяне пастаяць, самі знялі куртачку, сказаўшы, што гэта з іхняга сукна, потым папрасілі пасядзець і таксама самі знялі боты, сказаўшы, што гэта з іхняй скуры.

Д а м а. А далей?

М і к і т а. А далей таксама хацелі тое-сёе, меджду протчым, знімаць, але пачалі падыходзіць людзі, дык падзякавалі і пайшлі.

Д а м а. Ах, якія ж усё-такі яны джэнтльмэны! Нават падзякавалі.

С п р а ў н і к. О, так, так! Пазнаць адразу пана па халявах.

Г а н у л я. А грошы не адабралі?

M i к і т а. Меджду протчым, мамаша, не адабралі: бачыце, пакупкі прынёс. Гляньце!

Г а н у л я. (зірнуўшы ў кошык). А матачкі ж мае! Гэта ж гарэлка!..

М і к і т а. Але, меджду протчым, мамаша, — гарэлка. Бо гэта будзе самая цяпер даходная стацця. Новая ўлада гарэлку забараняе, а што забаронена, тое смачна І дора-га каштуе.

Г а н у л я. (паказваючы на рэвальверы). А гэты качарэжкі на якое безгалоўе?

М і к і т а. Гэта таксама даходная стацця, прытым яны мне нічога не каштуюць: па дарозе адзін мой знаё-мы пёрся з імі недзе ў чыстае поле і са страху сунуў іх мне, меджду протчым, дарма.

Г а н у л я. Гарэлка… пісталеты… зусім не сэзонны тавар у гэты час.

М і к і т а. Меджду протчым, мамаша, пакіньце тэту справу на маю галаву, глядзеце вось лепей, ці не снуе хто няпэўны каля вакон. (Вымае з кошыка, то стаўляе назад бутэлькі.)

Г а н у л я. (углядаючыся у вакно, пасля паузы). Здаецца, ужо пачынаецца.

М і к і т а. (устрывожаны). Што пачынаецца?

Г а н у л я. Чагосьці прэцца сюды мамзэль Наста.

М і к і т а. Так бы адразу, меджду протчым, і сказалі, а то толькі пужаеце…

Убягае, засопшыся, Наста.

З'ява VI

Гануля, Мікіта, Дама, Спраўнік, Наста.

Н а с т а. (вітаючыся). Дзень добры! Дзень добры! Як маецеся? Смутную вам прыношу навіну. 3 пэўных крыніц я напэўна даведалася, што йдуць да вас трэсці.

М і к і т а. Што вы кажаце, мамзэль Наста: трэсці?

Г а н у л я. Во няшчасце на нашу хату.

М і к і т а і Г а н у л я. (разам). Што рабіць? Што тут рабіць? Райце, мамзэль Наста!

Н а с т а. Вывешвайце хутчэй праз вакно чырвоны сцяг. У падобных несамавітых сытуацыях такое вывешванне часам памагае. Хутчэй вывешвайце! А я пабягу. Мушу яшчэ дапасці там-сям — у пэўныя крыніцы. (Выйшла.)

Мікіта чапляе чырвоную хустачку на канец парасона і вывешвае праз ваконную фортачку.