Адысея наваградскай лекаркі. Саламея Русецкая

Грыцкевіч Валянцін Пятровіч

Разам з тым лекарка не замоўчвае ўласцівых імператрыцы жорсткасці, нецярпімасці, самавольства. Яна расказвае пра жудасны «Ледзяны дом» на Няве, куды для пакарання быў змешчаны князь Галіцын, пра спаленне рускага

афіцэра, якога абвінавацілі ў вераадступніцтве [55] .

У Русецкай была перавага іншаземкі: яна фіксавала нярэдка тое, што тутэйшаму чалавеку здаецца агульнавядомым і нявартым увагі. Мноства побытавых дэталяў, яркі эмацыянальны аповяд пра асабістыя прыгоды, пра жорсткае абыходжанне туркаў і нагайцаў з іншымі народамі прыдунайскіх краін надаюць дзённіку асаблівую прыцягальнасць. Запісы прасякнуты шчырасцю і зычлівасцю да розных народаў. У Саламеі няма праяў нацыянальнай высакамернасці, яна хваліць шырыню натуры рускіх і туркаў, норавы якіх у каталіцкай Рэчы Паспалітай было прынята крытыкаваць.

55

Гаворка ідзе пра капітан-лейтэнанта Вазніцына, імя якога Саламея Русецкая не называе.

Апісанне падзей, нораваў людзей іншых краін для

аўтаркі не самамэта, а фон для выкладу ўласных перажыванняў. Саламея, бясспрэчна, магла апусціць некаторыя падрабязнасці свайго жыцця (напрыклад, сувязь з «амаратам»), але ўсё ж расказвае пра гэта, магчыма, з разлікам на спачуванне чытачак дзённіка.

Саламея вызначалася рашучасцю і смеласцю. Яна не баялася прабірацца праз тэатр ваенных дзеянняў, цераз раёны, што кішэлі разбойнікамі. Не баялася лячыць запушчаныя хваробы, хоць загадзя ведала, што няўдача можа каштаваць ёй жыцця.

3 дзённіка прасочваецца заўсёднае імкненне аўтаркі ўзбагачаць свае веды. Саламея назапашвала прыёмы лекавання яшчэ змалку ў вёсцы, вучылася ля свайго першага мужа, урача па спецыяльнасці, у «вавілонскага» лекара, урача-італьянца — усюды, дзе толькі магла. Ёсць згадкі, што Русецкая збіралася абагульніць свой вопыт у кнізе і выдаць яе, але пакуль даследчыкі не натрапілі на яе след. Паказальна, што бурнае, насычанае жыццё правёў не мужчына-афіцэр, шукальнік прыгод, а жанчына, якая змагла набыць спецыяльнасць і займала пэўнае грамадскае становішча на той час, калі жанчыны не мелі ніякіх сацыяльных правоў, асабліва на Усходзе.