Дьолло бэлэхтээ, Сэргэлээх
Шрифт:
– Хайа, ааккын булумаары гынны? дуу? – аттыгар саастаах ки?и кэлэн турбут эбит.
– Ээ, таах, бэйэм, – уол тахсан барар.
Эксээмэннэр к?ннэтэ ыытыллыбаттар. Икки ардылара хас да к?н арыттаах буолар. Ол к?ннэргэ к??скэ бэлэмнэммэхтээн хаалыахтааххын. Бу кэм?э аны консультациялар бааллар. Онно, то?о эрэ, элбэх ки?и сылдьыбат. Кимиэхэ хайата табыгастаа?ынан бэлэмнэнэн эрдэхтэрэ.
Ахсааны тылынан туттарыыга Сима, хайдах эрэ арыллан, чуолкайдык кэпсиир. Эксээмэни икки эдэр дьахтар, кинилэри кыргыттар да диэххэ с?п, туталлар. Кинилэр биирдии эбии ыйытыыны биэрэллэр. Онно Сима кылгас, чуолкай эппиэттэри биэртэлиир. Бу эксээмэ??э кини «биэ?и» ылар. Синицина уонна биирдэрэ Арендарчук диэн дьиибэ араспаанньалаах преподавателлэр илии баттаабыттар. Тахсар
– Унаарап, абаа?ы ки?игин бы?ыылаах. Уол «биэ?инэн» саайан и?э?ин, – уолаттар эр-биир илиилэрин биэрэн, э?эрдэлииллэр.
Ол кэннэ, истиэнэ?э ?й?н?н, кинигэлэрин арыйбахтаан бараллар. Билигин хас чаас-м?н??тэ к?нд?ркэйбит кэмэ.
То?отун бэйэтэ да билбэккэ, к?р?д??р устун хаамыталыыр Сима уол, Лида б?тэн тахсар кэмэ чуга?аабытыгар улам дьулайан, сээбэ?нээн барар. Бу т?р?к? билбэт кыы?ыгар то?о кэтэ?эн турабын диэ?эй? Сатамньыта суохха дылы. Ээ, чэ, киирдэхтэринэ, биэс сылы бы?а билсиэхтэрэ турда?а. Уол оптуобус тохтобулугар тахсар.
Абитура кэмигэр ийэтинэн айма?а Матрена Алексеевналаахха т?сп?тэ. К?т??т Сэргэй ханна эрэ, куорат тэрилтэтигэр бу?аалтыр, эдьиийэ оскуола?а омук тылын ??рэтэр. Кинилэр ?с о?олоохтор: улахан уол быйыл икки?и б?тэрдэ, кыыс бу к???н оскуола?а киириэхтээх, кыра уол – дьиэ ки?итэ. Бэйэлэрэ-бэйэлэригэр букуна?а сылдьар дьо?ун дьон. Киэ?этин, «убаай, остуоруйалаа» диэн хаайдахтарына, кыра уолу т??э?эр, икки улаханы икки ?тт?гэр олордон, Сима билэр остуоруйаларын кэпсиир. Кини Арыылаах оскуолатыгар ??рэнэр кэмигэр, кыра о?олорго остуоруйалыыр буолара, элбэх остуоруйаны билэр. Куорат интэринээтигэр олорон, тохсус – онус кылаастарга ??рэнэр кэмнэригэр, тыа о?олоро, кыыстыын уоллуун биир хоско мустан, уоту умулларан олорон, ньээ?кэлэртэн кистээн, сэ?эргэ?эр этилэр. ?кс?н т?бэлтэлэри, абаа?ыны кэпсэтэллэрэ. Анекдоттары кэпсиир уолаттар бааллара, оттон Сима абаа?ыны кэпсиирэ.
– Утуйдубу-оот! – эдьиийэ о?олору ы?ырар, – утуйу?, чыычаахтар, убайгыт эксээмэнигэр бэлэмнэнэр.
Сотору о?олор ылы-чып бараллар. Сима, кырдьык-хордьук, куукуна?а остуолугар кумаа?ыларын тэлгэтэн, бэлэмнэммитинэн барар. Чаас олороро дуу, суо?а дуу? Дьаа?ыйан, утуктаан, саала?а киирэн, дьыбааны булар.
Физиканы туттара тиийбитэ, туох эрэ уларыйыы тахсыбыта биллэр. О?олор, то?о эрэ, б?л?х-б?л?х туран, ботур-итир кэпсэтэллэр. Сирэйдэрэ турбута, тыйы?ырбыта к?ст?р. Сура?ан билбитэ: бэ?э?ээ киэ?э паарка?а нуучча – саха диэн улахан охсу?уу буолбут. Маа бэйэлээх сырдыкка – ??рэххэ дьулу?уу, эксээмэн туттараары долгуйуу сибикитэ к?ст?бэт буолбут. Ханнык да б?л?хх? тиий, барытыгар б?л????? охсу?ууну ырытыы и?иллэр.
Бу к?н, физика эксээмэнигэр о?о а?аара барабааллаабыта. Туттарбыттар да?аны а?аардара «?скэ» эрэ эппиэттээбитэ. Туттарбыт о?олору аахпыттара, ахсаа??а киирээччилэр 87 эрэ ки?и ордон хаалбыт. Аны нуучча тылыгар суругунан туттараллара эрэ хаалла, онно уон иккиттэн элбэх о?о «неудтанна?ына» – недобор.
Сима нууччатын тылын туттараары тиийэр. Бастакы эксээмэ??э кэлэн, бу к?р?д??ргэ долгуйа турбуттарын санаан кэлэр. Б?г?н ки?и биллэрдик а?ыйаабыт. Лида к?ст?бэт, о?олору аа?а к?р?тт??р – суох, кэлбэтэх. Физикатын барабааллаата?а. Бу кыы?ы уол бэрт а?ыйахтык к?рд?, биирдэ да?аны бэл кэпсэтэн к?рб?т?лэр. Ол эрээри кини кэлбэтэ?э то?о ку?а?анай? Кини, Сима, сыппа?ыттан билсибэккэ хааллахтара, то?о куру?ай…
Нууччатын тылын «т??ркэ» суруйбут. Ханна эрэ тылы сыы?а суруйда?а, сурук бэлиэтин к?т?ттэ?э. Оскуола са?аттан кыайтарбатах таба суруйуу. Унаарап, эн бэйэ? да?аны к?т?мэх табаарыскын. Баччаа??а диэри буукубаны сатаан туттарга ??рэнэ иликкин. Кумаа?ыны да с?пк? «марайдаабат» м?лт?х ки?игин. Барытын «биэскэ» саайбыта буоллар, саныахха астык уонна кэпсии да сылдьарга ?ч?гэй буолуох эбит. Билигин, т??рт эксээмэ??э 19 баллаах, ??рэ?эр киирэрин киирэр. Ол эрээри…
Биэс хонугунан ??рэххэ
Сима Саха государственнай университетыгар, физика-математика факультетыгар, ахсаан салаатыгар ??рэххэ ылыллыбыта. Са?а киирбит о?олор бала?ан ыйыгар бары практика?а бараллар. Уопсай дьиэ?э наадыйааччылар сайабылыанньа биэрдилэр.
Икки оптуобу?унан тиэллэн, Амма оройуонугар айаннаатылар. Сорохтор к?р? илик сирбитин, аатырар Амманы к?р??хп?т диэн, ??рэллэр. Т??рд? аа?ыыта оройуон киинигэр, Солобуода?а тиийдилэр. Остолобуойга тохтоон, бэйэлэрин харчыларыгар а?аатылар. Биир оптуобус ки?и Строд аатынан холкуоска к?????? оттоо?у??а, иккис оптуобу?у «Амгинскай» сопхуоска, бурдук ?лэтигэр утаардылар. Сима бурдук ?лэтигэр т?бэстэ.
Айаннаан и?эн бииртэн биир киэ? нэлэмэн баа?ыналары аа?аллар. Итилэри тыаны солоон, икки ардыларыгар ойуур быыстары ордортоон о?орбуттар. Тыалтан хаххалаатын диэн ити бала?а ойуурдары ордортоотохторо. Ып-ыраастык хомуллубут баа?ыналар, кы?ыл к?м?с ??н?мм?т хаты? ойуурдар к?р??хтэн кэрэ к?ст??лээхтэр. Ол истэхтэринэ, аны Амма ?р?с к?ст?н, бары ха?ас эргийэ т??эллэр. Сопхуос киинигэр Покровка?а тиийбиттэрин билбэккэ хааллылар.
Манна биэс уол хаалар ???. Биригэдьииринэн а?а саастаах, аармыйаттан кэлбит Б?т?р??п Славаны аныыллар. Слава хаалыан ба?алаах т??рт уолу биригээдэтигэр ылар, атыттар салгыы Ааллаах диэн сиргэ айанныы тураллар. Хаалааччылары саа?ыра барбыт саха ки?итэ, баты?ыннаран илдьэн, остолобуойга а?атта. Ол кэннэ кыра самналлыбыт дьиэ?э баты?ыннаран а?алла. ?с тимир орон баара ха?аайыннаахтар эбит, уолаттар тилэри наара?а тэлгэммит соломо?о утуйуохтара ???.
– Пахай, бу манна утуйабыт дуо? – Ньурбаттан сылдьар Гена са?а аллайар.
– Уонна. Эн, интэринээт курдук, ма?ан барастыы?ка?а суор?анынан саптан утуйа кэлбити? дуо?
– Что, все время так будем жить? – нуучча уола Телятников ??т?н тохпут о?о сирэйдэнэн турар.
– Ничего-о, Москва не сразу строилась, – Славалара ыраах холку. Сиэбиттэн хаалаах «Приматын» хостоон, табахтаан бур?атан барар.
Никандрдаах Сима сирэй-сирэйдэрин к?рс?н кэби?эллэр. Тыа сиригэр улааппыт, от-мас ?лэтигэр эриллибит саха уолаттара чылыгырыайка диэн абыраллаах та?а?ы, т??рэ баайан, илдьэ кэлбиттэрэ. Киирэ-тахса сылдьымахтыыллар. Бириэмэ то?у?у эрэ аа?ан эрэр да, та?ырдьа хара?арбыт, тугу да гыналлара суох. Чылыгырыайкаларын сыттанан, кэтэн кэлбит халта? соннорунан саптан, утуйардыы сыталлар. Куорат уола Телятников чылыгырыайката суох, «молния» сомуоктаах мааны кууркалаах.
– А я как? – диир кини бэрт уйа?астык.
– А ты модный, проживешь, – Гена Сима?а имнэнэн кэби?эр.
– Бэйи, эрэйдээххэ сыттыкта та?аарыахха, – Слава чылыгарыайкатын туоратынан эрийэн, у?ун сыттанары о?орор.
– Спасибо, армия, – хардатын му?кук са?а и?иллэр.
Айантан сылайбыт уолаттар, кэпсэтэ сытан, утуйан хаалаллар.
Ток диэн ааттанар с??нэ сарайга бурдук ыраастыыр ыстаныак ?лэлээн к?пс?тэр. Бункертан курулаччы кутуллар бурдукка икки кыыс солбу?а куул то?уйаллар, икки кыыс туолбут кууллары туора со?он, кэккэлии эрээттэргэ туруортаан и?эллэр. Сималаах бу кууллары массыына куусабыгар куруустууллар. Массыына к?ст?н турар, массыына курдаттыы киирэн аа?ар бурдук ыскылаатыгар киирэр. Манна, ыйан биэрбит хосторугар бурдуктарын тэниччи кутан и?эллэр. Бу хосторун «закрома» диэн ааттыыллар. Биир тиэйиигэ лоп курдук 60 куул бурдугу илдьэллэр. Туораах бурдук ыарахана суох, куула 40 эрэ киилэ ???. Са?аларыгар буор-сыыс киирбэтигэр аналлаах капюшон та?а?ы кэтэрдибиттэрэ. Бу та?ас кууллаах бурдугу с?гэргэ-т??эрэргэ эмиэ к?м?л??х эбит. Онон, ки?и кыайар ?лэтэ буолуох курдук. Ол эрээри ???с сырыыларыгар Телятниковтара отой байааттан хаалар. Кинини Слава куулу с?ктэрэн биэрээччинэн настилга та?аарар. Ки?илэрэ аны Никандр курдук дэгдэччи ылан, табыгастаахтык с?ктэрэн испэккэ эрэйдиир. Уол ыарыр?аппытын к?р?н, били куулу туора со?ооччу кыргыттартан биирдэстэрэ кэлэн, к?м?л?сп?т?нэн барар.