Дьолло бэлэхтээ, Сэргэлээх
Шрифт:
– Би?иги дьукаахтарбыт уонна били сыгааннар да?аны то?о бурдукка ?лэлээбэттэрэ буолуой? – диир Сима, буут у?уо?ун силиитин оборо-оборо.
– То?отун сотору билиэ?, ыксаама, – Слава таайтарыылаахтык хоруйдуур.
Лоп курдук 25 к?н ?лэлээн, б?тэ?ик к?н эрдэлээн б?тэн, хамнастарын аахса сопхуос хонтуоратыгар тиийдилэр. Хамнастарын 115-тии солкуобайы аа?ан биэрдилэр. Остолобуойга бэйэлэрин харчыларыгар а?аабыттара. Сарсыарда сопхуос та?а?ас массыынатынан Солобуода?а киллэрэр, онно миэстэ сакаастаммыт, бырайыастарын устудьуоннар бэйэлэрэ т?л??н айанныахтара ???.
– Хайа, Сима ?йд??т?? дуо, дьукаахтары?
– ?йд??т?м бы?ыылаах.
– Ол эрээри, ити дьон, таах сытыахтаа?ар бачча да хамнаска ?лэлиэхтэрин, – диир Гена.
– Ити дьону? таптаабыттарынан сылдьа, ботуччу эрэ хамнаска хамсана ??рэммит урдустар буоллахтара, – Ника ?гэ?инэн б?л????кт??р.
– Хамсаан эрэллэрин к?рб?т?м, таах хамна?а суох сытыах кэриэтэ, кыра да буоллар, кэм хамнас и?ин ?лэлээбит ордук ини?
Университет са?а ??рэнэр куорпу?а, т??рт этээстээх таас дьиэ быйыл к???н ?лэ?э киирдэ. Куорат ?рд?нэн саамай улахан, аныгылыы тутуулаах с??нэ уора?ай. Физмат факультет бу ?й-билии ?т??кэн дыбарыа?ын ???с этээ?игэр дойдуланан ?лэлиэ ???. Сима ???с этээскэ чэпчэкитик элээрэн тахсан, баатыман кумаа?ыга харандаа?ынан суруллубут араспысаанньаларын к?р??л??р. Бастакы лиэксийэ «высшая алгебра» диэн предмеккэ, 402-с аудитория?а буолуохтаах, Семенов диэн преподаватель аа?ыахтаах. Устудьуон бы?ыытынан бастакы уруога, ээ, лиэксийэтэ, ону Семенов диэн дьо?уннаах араспаанньалаах преподаватель аа?ар! Сима ??рэн, долгуйан, тиритэн кэлэр. Уол аудиториятын к?рд??, т?рд?с этээскэ тэбинэр. К?р?д??ргэ ??р??нэн-дьолунан мичили?нээбит, сорохторо бэрт боччумнаахтык туттубут уолаттар-кыргыттар хаамсаллар.
Дьэ, университет ??рэ?э, устудьуон оло?о са?аланна?а…
Киччэччи кырыллыбыт баттахтаах, бэйэтигэр с?р?-с?п толору эттээх, бэрт номо?он сэбэрэлээх ки?и киирэн, лоп бааччы са?аран, кэпсээн барар. Хата ки?и ситэн сурунан и?ии?ик уонна ?йд?н?р эбит. Бу лиэксийэ?э матрица, минор, матрица рангата диэн букатын са?а ?йд?б?ллэри билэр.
Аны иккис паара?а, матлогика диэн предмеккэ ??рэнээри, о?олору баты?ан и?эр.
??рэниэххэ, ??н??ххэ?ч?гэй да дойду,?ч?гэй да дойду —?л??нэ эбэккэм…Тыый, ыллыы и?эр дуу? Ээ, суох, и?игэр ыллыыр… суох-суох, дуу?ата ыллыы и?эр эбит.
Быйыл, кини ??рэххэ киирэр сылыгар, бу бэйэкээннээх ?т??кэн куорпус, Дьокуускай куоракка тутулла илик аныгылыы дьиэ, куорат эрэ дуо, Саха Сирин ?рд?нэн басты? тутуу ?лэ?э киирдэ.
Т??рт паара кэнниттэн, бастакы куурустар ???с этээскэ батысы?ан киирэллэр. Уопсай дьиэ?э ылыллыбыттар испии?эктэрэ тахсыбыт. Сима, бу киэ?э уопсайга к???н киирэрдии сананан, бэйэтин аатын к?р??лээн, булбата. Б?тэ?ик хаалан, сирийэн к?рд?? сатыыр да, кини аата суох. Суруллубатах. Бу туох эрэ ал?ас. Хайдах уопсайа суох?
Бы?аартара охсуох ки?илии, секретариакка с??рэн тиийдэ. Онно саа?ыра барбыт ачыкылаах нуучча дьахтара олорор.
– Испии?эпкэ ааты? суруллубатах буолла?ына, уопсайга ылбатах эбиттэр, – дьахтар ачыкытын ?рд?нэн к?р?н кэби?эр.
– Оччо?о? Хайдах буолабын?
– Билбэтим. Студпрофком бы?аарар. Кинилэртэн ыйытта?ы? дии.
Сима
– Эн кыанар т?р?пп?ттэрдээх устудьуон эбиккин. Уонна баран, хайдах бастакы куурустан тута уопсай дьиэнэн хааччыйтарыа?ый? – остуол тойоно тии?э ыалдьыбыт ки?и курдук, иэдэ?ин мырды?натар.
– Бастакы кууруска да?аны ханна эрэ олороммун ??рэннэхпинэ, ???ээ кууруска тахсыам этэ дии. Миэхэ уопсай дьиэ биэрдэххитинэ сатанар!
– Вот-вот, ханна эрэ олорон ??рэн, уопсайа суох тулуйан бастакы куурустаргын б?тэр уонна кэлээр. Эбиитин, ?р?с у?уор чугас улуустан сылдьа?ын, суох-суох! Уопсайга быйыл сананыма да?аны.
– Чугас оройуонтан, Арыылаахтан сылдьан ??рэнэбин дуо, оччо?о?!
– Унаарап! Эти?э кэлбити? дуо, манна?! Тахса тур! – ки?итэ а?ы?а курдук кып-кы?ыл буолар.
– Ки?и кы?ал?атын ?йд??б?т, студпрофком?а с?б? суох салайааччы эбиккин.
– Туох диигин? Мин эйигин оннугун булларыам! – остуоллаах тойон турар.
Биир к?н Унаарабы дека??а ы?ыраллар. Ма?хайбыт баттахтаах, н?кс?чч? туттубут, на?ыллык са?арбыт декан Афанасьев уолу чинчилиирдии к?рб?хт??р. Профком?а киирэн то?о «куруубайдаабытын» ыйытала?ар. Бука бары биир сорукка, ??рэх-сайдыы ту?угар м?хс? сылдьан, бэйэ-бэйэ?э хадьардаспакка, ытыктабыллаахтык сы?ыанна?ар ордугун этэн, кыратык сэмэлиир. Уопсай дьиэлэргэ кырдьык, миэстэ букатын тиийбэтин, киниэхэ да ха?ан эмэ миэстэ биэриэхтээхтэрин бы?аарар. Ол инниттэн билигин ханна эрэ кыбыллан ??рэнэригэр, тулуйарыгар с?бэлиир. Ти?э?эр, билигин ханна дьиэлэнэн олорорун ыйытар.
– Ити ийэ? бииргэ т?р??б?т балтыгар, ?с улахан ки?и, ?с кыра о?о ?с хостоох дьиэ?э. Кытаат, Унаарап, устудьуоннар ??рэх ту?угар, итиннээ?эр ыарахаттары тулуйаллар. Бачча к??стээхтик, 19 баллынан киирэн бара??ын, бастакы мо?оллоргун тулуйар буолла?ы?. Миэстэ та?ыста?ына, ыла сатыахпыт. Ыйытыы баар дуо?
Иэдэстэрэ итий-итий гыналларын билэ, Унаарап декан хо?уттан тахсар. Кини, уол?амчы эбээт! Куруубайда?а, эти?э сылдьар, саат!
Уолаттар «деканакка м???лл?б?т» уолу, ыйытала?а к?рс?лл?р. Студпрофком?а хадаарда?ан, кыратык сэмэлэммитин истэн турбут ???с куурус уола, т?тт?р?т?н, студпрофкомнары м???ттэр:
– Ээ, ол, студпрофком бэрэссэдээтэлэ Абырыырап диэн дьаабы ки?и. Эти?э т?сп?т ки?итин тута деканакка ??сэр, миэстэ баар да буолла?ына, су?аллык ол миэстэ?э киллэрэ охсубат адьынаттаах, студент б???т?н эрэйдээбит а?ай ки?и. Физматы икки сыллаа?ыта б?тэрбитэ да, физматтары т?р?т айма?ыргаабат, хатыйа сатыыр дииллэр. Ол и?ин физматтар кинини «абыраабат Абырыырап» диэн ааттыыллар…
Арай б?л??хсэн турар устудьуоннар туохтан эрэ ??рэн, са?а аллайаллара и?иллэр. Билбиттэрэ: б?г?н истипиэндьийэ биэрэллэр ???, ыстаары?а т??рт чааска ректораттан ылыахтаах. Саамай ??р??лээ?э, истипиэндьийэ 49 буолбут! Ааспыт сылга 35 эбитэ ???, онон итиччэ харчыга суоттана сылдьыбыттара быдан улааппыт. М????х а?аарын биир солкуобайынан кыайбат, ба?аам харчы! Кини кыра кылаастарга ??рэнэригэр оскуола остуора?ын хамна?а 30 эрэ солкуобай дииллэрэ, оттон холкуостаах хамна?а, дохуоттан тутулуктаах буолан, букатын кыра ???. Оттон кинилэр истипиэндьийэлэрэ хамнас са?а! Дьэ, ?ч?гэй да буолсу.