Хрыстос прызямліўся ў Гародні. Евангелле ад Іуды

Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч

— Іудзей, — сказаў нехта.

— Гэй, — здзекліва кінуў Карніла, — пачым зямля гаршчэчніка?!

— Табе такі гэта трэба ведаць, калі ўжо Хрыста прадаць сабраўся.

Сёй-той у жалезных шэрагах апусціў галаву. І тут Лявей зрабіў тое, што перапоўніла чашу цярпення. Ён працягнуў руку, і на далоні ягонай невядома скуль з'явілася зайчанятка. Ён апусціў яго, і яно лупянула ўздоўж поля — ратавацца.

— Вось! Пазычце ў яго мужнасці!

Карніла зароў і падаў знак. Войска спусцілася ў шырокую лагчыну. Сакавіта зачмякала пад капытамі коней. Перад жалезнымі ляжала

вялікае поле, і па ім скакалі да войска два коннікі ў лёгкіх кальчугах з пласцінамі і наплечнікамі: Братчык і Фама.

— Гай! Гай! Давай дваіх на паядынак.

Карніла крэкнуў, зірнуў на сотніка Пархвера:

— Га?

Пархвер кіўнуў галавою.

Братчык на белым кані і з лёгкім мячом ды Фама на рыжым круціліся перад імі, дражнілі. Чакаць доўга не давялося. Насустрач ім памчалі Карніла і на грузным біцюгу волат Пархвер. Карнілаў конь быў вараны, Пархвераў — вараны з белымі палосамі, грываю і хвастом.

Пагрозна былі нацэлены дзіды, лямантавала і калацілася пад капытамі зямля. Коннікі імчалі, цяжкія і страшныя, як брантазаўры, на конях, закутых у сталь. Братчык убачыў, што конскія ногі вышэй бабак у панчохах гразі, падміргнуў Тумашу.

— Хай пастаяць астатнія, пакуль мы тут біцца будзем.

Ярыльшчыкі паспешна рэтыраваліся, і ніхто іх за гэта не асуджаў. Яны сваё зрабілі, прыйшла чарга больш сур'ёзнай справе.

Горы жалеза ляцелі на мужыцкіх байцоў, і ў радах абаронцаў горада трыумфальна завылі, загалёкалі. Ясна было — канец. У адным Пархверы сажань і шэсць дзюймаў. І тут здарылася нечаканае. Калі жалезныя былі ўжо зусім блізка, Тумаш і Хрыстос паставілі коней дыбам, павярнулі іх у паветры і шэнкелямі прымусілі зрабіць скачок у бакі. Дзве гары, з разлёту, прамчалі паўз іх. Юрась умудрыўся дагнаць Карнілу і плазам мяча ляснуць яго па жалезным азадку. Загуло. Зарагатала мужычае войска. Узлаваны Карніла паспрабаваў зрабіць тое, што не дазвалялася і што было памылкаю: цераз плячо, як латай, агрэць праціўніка дзідаю. Юрась перахапіў яе і, выдзершы, кінуў на зямлю.

Карніла схапіўся за меч. Цяпер ён не меў перавагі адлегласці і вагі, як тады, калі меў дзіду. Цяпер ён быў у пройгрышным стане: мячы былі аднолькавай даўжыні, а вораг быў больш рухомы. Заставалася спадзявацца на непрабіўны міланскі панцыр.

Дзве пары ваякаў біліся сярод поля, і тысячы вачэй глядзелі на іх.

— Ану, ану, — задорыў Фама. — Дав-вай, сабачая костка. Дзе табе!.. Мы… ад Усяслава.

— Я сам… ад Усяслава, — рохкаў Пархвер.

— Ад шашка ты, а не ад Усяслава. Ад тхара і свінні.

Пархвер сапраўды пацеў. Але Фаме даводзілася цяжэй. Нягледзячы на вялізную сілу і вагу, перад сотнікам ён быў драбнаваты.

— Хам!

— Сам хам!

Ляскалі мячы. Праменні заранкі гулялі па латах. Усё гэта нагадвала вясёлую і жудасную гульню.

— Трым-майся, Хрыстос.

— На, табе.

— Гы-ых! — адбіў удар мячом Карніла.

— Добра, што ты стралу выняў, — выскаляў зубы Юрась. — Нязручна было б з ёю… на… кані.

Мячы звінелі ўтрапёна. Карніла шумна выдыхаў і лаяўся.

— Жартуеш груба, — кінуў Хрыстос. — Мазгі ў цябе курыныя.

— Вернаму…

мазгі… без патрэбы.

— Дык я іх табе зараз… зусім вышыбу.

Няўлоўным выпадам ён адбіў Карнілаў меч і ашаламіў тысячніка. Той крутануўся і грузна, цяжка ахнуўся аб зямлю. Не мог устаць. Юрась схіліўся, падхапіў з зямлі дзіду і паднёс востры канец да грудзей таго, хто ляжаў. Войскі ахнулі.

— Трымайся, — сказаў Хрыстос. — Уставай.

Карніла ўстаў і крыва пайшоў, сам не ведаючы куды. Жалезныя яшчэ падаліся наперад: вызваляць вожа, спусціліся амаль усе ў лагчыну. З іхніх радоў паказаліся пашчы канонаў. Іх цягнулі, і колы іхнія па калодку загразлі ў зямлі.

Юрась некалькімі пляскачамі дзідай накіраваў Карнілу ў патрэбны бок і стаў глядзець на Тумаша. Той біўся адчайдушна, але ўдары волата былі страшныя — двухручны Тумашаў меч кожны раз адлятаў за спіну.

Карнілу ўрэшце адцягнулі да сваіх. Ён, апрытомнеўшы, крычаў, загадваў нешта. З ім спрачаліся. І ўсё ж з іхняга боку раптам раўнуў адзін канон: помста рухала тысяцкім.

Над галовамі байцоў праляцела ядро, узарала зямлю перад мужыцкім войскам.

— Гэй, — крычалі адтуль. — Двабой не скончан! Гаршкі кідаць будзем!

Пасля адтуль даляцеў ляск: мужычая катапульта кінула гаршчок з гразёю — на знак папярэджання… Карнілу схапілі за рукі, угаворвалі.

Але вынік усяго гэтага сказаўся адразу ж. Быў ён толькі нечаканы. Гаршчок недалётам — відаць, не адрэгулявалі нацяжку жыл катапульты — упаў проста на галаву Пархверу, і тая засела ў ім.

— Гэй, кум, памагчы, ці што? — спытаў Фама.

Ударыў злёгку па гаршку, раскалоў яго. Па шалому, па твары, па вусах волата плыла вадкая гліністая гразь.

— Умыўся б, ці што.

Вялізныя сінія вочы Пархверавы загарэліся неўтаймаванай ярасцю. Ён узнёс двухручны меч і слепа апусціў яго. Тумаш ледзь паспеў паставіць свайго лёгкага каня дыбам, і лязо ўторкнулася глыбока ў зямлю. І тады Фама даў ворагу спрытнага выспятка ў адстаўлены азадак. Пархвер вылецеў з сядла. Рогат пакаціўся над полем. Пераможцы памчалі да сваіх.

Карніла ўзняў руку ў жалезнай пальчатцы і апусціў яе.

— Рушай!

Адбылося лёгкае замяшанне. Чвяканне далятала адусюль.

— Коні загразнулі, — сказаў нехта. — Не паспеем выбрацца і ўзяць рад.

— Чорт! — сказаў Карніла. — Халера! Каноны на лінію!

Пачалі цягнуць каноны. Але натоўп на грывах прыйшоў ужо ў рух, паплыў уніз, як белая лава. Павольна і грозна. Гарматныя майстры спяшаліся, але цяжкія каноны завальваліся, паказвалі хобаты небу.

…І раптам тысячы глотак зацягнулі дзікі і суровы харал.

Пан Бог цвярдыня. Цвярдыня мая. Узняў ён далонь маю. Як Давід на Галіяфа Узняў.

Ногі ў поршнях тапталі верас. Раўлі над галовамі дуды, але галасы заглушалі іх. Павольна, вельмі павольна, у лунанні зброі над галавою, плылі мужычыя гурмы, нібы па лінейцы адрэзаныя спераду.