Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга I
Шрифт:
У наступны момант моцныя рукi бесцырымонна схапiлi яго, падкiнулi ўгору i зноў спаймалi, i легкаважны, гучны голас весела пракрычаў нешта незразумелае i адначасова нiбы трохi ї зразумелае, але прызабытае.
– Моn реtit рzinсе Zаgоrski! [11]
Збянтэжаны, ён паспрабаваў выкруцiцца, але рукi трымалi яго моцна, а рот чалавека, якi пахнуў нейкiм вельмi прыемным тытунём, цалаваў яго твар.
– Мы пратэстуем!.. Тоut vа biеn! Тоut vа biеn, mоn реtit fils! [12]
11
Мой
12
Усё добра! Усё добра, сынок! (франц.).
Сiнiя вочы смяялiся, заглядаючы ў зрэнкi маленькага звераняцi, што скурчылася на руках, унiкаючы чужых вуснаў.
I тады белы сцёбнуў лёскай каня i закурыў у алею, у зменлiвы цень, у скокi сонечных зайчыкаў, пакiнуўшы далёка за сабою кабрыялет.
Алея разарвалася на два паўколы з дрэў, i наперадзе, за клумбай, за кругам гонару, стаў дом, шырокi ганак, аблямаваны лёгкiмi арачкамi, i белакаменная тэраса, на якой – невысока ад зямлi – стаяла жанчына ў шырокiм ранiшнiм уборы.
Белы – проста праз клумбу – падскакаў да тэрасы, зноў узняў Алеся i лёгка перасадзiў яго цераз парэнчы, на рукi жанчыне. Потым стаў на сядло i перакiнуў над балясамi свае гнуткае цела.
– Аh, Gеоrgеs! – сказала з дакорам жанчына.
I адразу прыпала да хлопчыка, важлiва заглядаючы ў яго вочы сур’ёзнымi, цёмна-шэрымi, як у Алеся, вачыма.
Гаварыла i гаварыла нешта гартанна-страснымi i цiхiмi словамі i толькi потым спахапiлася:
– Ён не разумее, Жорж.
– Аi-jе biеn аttасhе lе grelot? Koнi – мара хлапчукоў. Вось я i пракацiў.
– З самага пачатку i так па-чужому, Жорж.
– Чорт, я i не падумаў, – сказаў смяшлiвы.
I абхапіiў жанчьну i хлопчыка, прыцiснуў іх да сябе:
– Ну, пацалуй мяне, пацалуй яе... Ну!
Жанчына і Белы, абое яны гаварылi па-халопску з модным акцентам, але ўсё ж гаварылi, i гэта рабiла iх неяк больш блiзкiмi.
– Пацалуй мяне, – сказаў Белы.
Але хлопчыку было няёмка, i ён, схiлiўшыся, пацалаваў, – зусiм як Кагутова папу, – руку жанчыны, пяшчотна-тонкую, асаблiва белую сярод чорных карункаў шырокага рукава.
– Fасоn dе vоir d’un сhеvаliеr, – засмяяўся мужчына. – Я ж казаў, што ён мой сын, мой. Да рукi жанчыны – перш за ўсё. Сhе-vа-liеr!З
– Gеоrgеs! – зноў з дакорам сказала жанчына.
Алесь на ўсе вочы глядзеў на яе. Не, гэта было не тое. У яе былi маленькiя рукi i ногi, непрыгожа танклявая постаць.
Але ж яе твар з такiмi цёплымi шэрымi вачыма, з такiм спакойным ротам! Але ж каштанавыя iскрыстыя валасы! Усё гэта было роднае, толькi на хвiлiну забытае, i вось цяпер усплывала ў памяцi.
I ён раптам несамавiта, нечакана крыкнуў:
– Ма-ма!
Крыкнуў амаль як сялянскае малое, на якое рушыць вулiцай карова, крыкнуў, цвёрда верачы, што вось зараз мацi прыйдзе i ўратуе. Крыкнуў i адразу засаромеўся.
Ёй толькi таго i трэба
А яна цалавала.
Ён плакаў, бо адчуваў, што злоўлены, што з гэтым шэптам канчаецца для яго ўсё.
...Яго павялi мыць i пераапранаць. I калi бацька i мацi засталiся на тэрасе адны – усмешка няёмкасцi так i не сышла з iхнiх вуснаў. Пазбягаючы глядзець мужу ў вочы Антанiда Загорская глуха спытала ў пана Адама, якi стаяў наўздалёк:
– Што, пан Адам, як вам панiч?
Пан Адам мяўся.
– Праўду, – цiха сказала яна.
– Мужычок, проша панi, – наважыўся Выбiцкi. – Але з чыстым сэрцам, з добрай душою.
– Нiчога, – нават з нейкай палёгкаю ўздыхнула мацi. – Навучым.
Бацька лёгкаважна зарагатаў, паказваючы белыя зубы.
– Бачыце, пан Адам? Так лёгка i навучым. Lеs fеmmеs sоnt раrfоis vоlаgеs [13] .
– Гэтую iдэю падаў ты, Gеогgеs, – шэрыя вочы мацi сталi вiльготнымi. – I ты не маеш права...
13
Жанчыны часам бываюць легкадумныя (франц.).
– Скажам, i не я, – сказаў пан Юры. – Скажам, бацька мой, i нам нельга было не паслухацца.
– Але чаму яго аднаго?
– Самадурства. Меў на Алеся вялiкiя надзеi. I ты ведаеш, што ён мне сказаў перад дзядзькаваннем?
– Кажы.
– “Як шкада, што я не аддаў у дзядзькаванне цябе, Юры. Можа, тады ты, сын, быў бы чалавекам, а не прадметам для царквы i псярнi”.
– Гэта я зноў аднавiла ў Загоршчыне царкоўную службу. I ён не любiць цябе... праз мяне.
– Кiнь. Глупства.
– Ну, а чаму не хоча дзядзькавання для Вацлава?
– Баюся, што Вацлаў яму абыякавы.
– Другi ўнук?..
– Я не хацеў, Антанiда. Я ж толькi сказаў аб легка думнасцi...
Мацi ўжо ўсмiхалася:
– Дык што ж зробiш, Gеогgеs, калi ты ўсё бачыш еn nоir2.
Зноў гаротна задрыжалi яе веi:
– Забыў усё. Забыў французскую. А гаварыў, як маленькi парыжанiн... Я прашу цябе, я вельмi прашу, Gеоrgеs, не спускай з яго вачэй, хадзi за iм у першыя днi, бо яму будзе сумна... Ах, жорстка, жорстка гэта было – аддаць!
Пан Выбiцкi далiкатна кашлянуў, прастуючы да сходаў, i толькi тут панi Загорская спахапiлася, ускiнула на яго рахманыя вочы:
– Прабачце, пан Адам, я была такая няўважлiвая. Вельмi прашу вас – паснедайце разам з намi.
– Бардзо мi пшыемне, – пачырванеў Выбiцкi, – але ж прабачце, я зусiм па-дарожнаму.
– Ах, нiчога, нiчога... Я вас вельмi прашу, пан Адам.
Выбiцкi нiякава палез у кiшэнь па чырвоны фуляр, якi нагадваў невялiчкi абрус.
Лёгка i па-англiйску выкацiлi на тэрасу стол на кольцах, прыставiлi яго да накрытага ўжо абедзеннага стала. Матуля начала здымаць накрыўкi з мiсаў.