Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга II
Шрифт:
– Гэн! – рыкнуў так, што браты адляцелі. – Сунецеся да яе – заб’ю... Саромеўся вас, а вы з кулакамі... Заб’ю!
І рынуўся на іх. Кандрат быў зарагатаў, але адразу адскочыў. Цэп урэзаўся ў ток ля самых ягоных ног.
– Дур-рыла! Ты што?!
Але Андрэй з белымі вачыма схапіў ужо другі цэп і бег на Паўлюка.
– Гэх-х! – цапы стрэліся ў паветры, закруціліся адзін за адзін.
Паўлюк вырваў свой. Кандрат непаразумела глядзеў, як браты лезлі адзін на аднаго. Гэта быў ужо не жарт. І тады ён таксама схапіў цэп.
Паўлюк ляцеў
Кандрат ведаў: адзін удар – і смерць. Скокнуў, схапіў Андрэя за рукі. Тым часам Паўлюк зноў схапіў свой, а заадно і Кандратаў цэп. Кандрат пацягнуў Андрэя за сабою, разам з цэпам, і спіною прыціснуў Паўлюка ў кут. Не маючы змогі размахнуцца, яны гупалі аднымі бічамі то па сваіх руках, то па чужых спінах. Бічы боўталіся, як язык у звоне, і ляскалі мякка, але адчувальна.
Кандрат атрымаў ад кагосьці па галаве, вышэй падковы. Захістаўся. І ў гэты момант уварваўся ў гумно азярышчанскі пастух Данька. Гнаў каровы, хацеў папрасіць крэсіва і ўбачыў.
– Скачаце? – з лютым гумарком спытаў Данька. – Танцы?
– Аг-га, – нічога не разумеючы, – сказаў Кандрат.
– Ну, то я вам апошні зараз сыграю, – усміхнуўся Данька.
І шліхтануў, са стрэлам, цыганскай пугаю. Ды па ўсіх трох. Ды яшчэ. Яшчэ.
– Аюц, кноразы! Ашкір вам, бараны!
Урэшце да ўсіх трох дайшло, дый жыгала пуга, як гарачым жалезам.
Браты адпусцілі адзін аднаго. Кінулі цапы.
Няладна было ў гумне.
Не глядзелі адзін аднаму ў вочы.
– Вы што ж гэта? – спытаў белы як смерць Данька. – Ах, ёлупы, ах вы, дрэнь навалачная.
Кагуты маўчалі.
– І, пэўна, праз бабу. Я і то бачу: на вёсцы адзін смаляны плот ды тры балваны ля яго...Ды ёсць такая
баба , каб вартая была?!
Кандрат урэшце апамятаўся.
– До ўжо. Не чапай бабы.
– Я яе зачаплю, – пагрозліва сказаў Данька. – Не ўсё мне па жаўнерках ды ўдовах. Падумаю вось, падумаю, ды ў вас, казлы, і ў цябе, пісклюк, так яе смыкну з-пад носа...
Гожы Данькаў твар быў рэзкі. Нешта ястрабінае было ў вачах. Задрыжалі бровы:
– Браты. Ды вы, як пырнік, з адной сувалкі ўсе.. Ану мірыцеся!
Маўчанне было доўгае. Потым Паўлюк цяжка ўздыхнуў.
– Я вінаваты, Кандрат... Вінаваты, Андрэйка.
– Чорта нам з таго! – сказаў Андрэй.
– Я сказаць хацеў – духу не хапіла.
– З табою яна хоча? – глуха спытаў Андрэй.
– Але... Не хацеў, браце.
Андрэй махнуў рукою:
– А, ды што там... Спаў ты, як сумленне раздавалі... Хадзем, Кандрат!
...Гадзінай пазней, седзячы на беразе, браты, усё яшчэ моўчкі, мачалі рукі ў ваду і прыкладалі да сінякоў і гузоў. Парушыў маўчанне Андрэй:
– Ну?
– Вось табе і ну. Праспалі.
–Ды што ж зробіш? Другому б бакі намялі. А тут... Брат усё ж...
І Андрэй разгублена ўсміхнуўся:
– Дурні мы с табою, дурні. Адразу
– Свіння брат, – сказаў “на пяць хвілін малодшы”. – Пад’ехаў-такі.
Кінь, – сказаў Андрэй, – ён добры хлопец.
– Добры хлопец. – Кандрат паліваў вадою гуз. – Як даў, то я аж сем касцёлаў убачыў... Ганьба цяпер! Бож-жа ж мой!
– Праляпалі мы с табой, браце, – сумна ўсміхнуўся Андрэй. – Адно нам з табою суцяшэнне. Быць нам старымі кавалерамі ды чужых дзяцей глядзець... Добра, што хоць не міне нашай хаты тая нявестка. І дзеці будуць – Кагуты.
Ён усміхнуўся, але Кандрат разумеў, як брату дрэнна. І хоць Кандрату таксама было так, што аж сэрца
сціскала, ён пажартаваў:
– Ну не. У адной хаце я з ёй не змагу. Тут, братка, нам з табою або дзяліцца з бацькам, або па бязмену
ў рукі ды да Корчака.
Твар у Андрэя быў спакойны. Толькі хадзіў пад скурай адамаў яблык.
– Нездарма, брат, Адам яблыкам падавіўся, – казаў Кандрат, з усёй сілы хочучы развесяліць брата. –
Урэште, чорт яго ведае. Можа, мы яшчэ з табою радавацца будзем, скакаць кожны вечар, што яе не ўзялі. Вось пачакай, трапіць ён у гэтыя жорны ды да нас і скардзіцца прыйдзе. А мы яму, вольныя казакі, чарку, ды другую, ды ў вуха.
– Што ж, – сказаў Андрэй. – Да Корчака дык да Корчака.
Сабіна Марыч шукала сустрэчы з Алесем. Пецярбург, а потым Вільня не памаглі ёй. У Вільні яна кідалася-кідалася, а потым адшкукала Вацлава Загорскага і наведвала яго ледзь не кожны тыдзень. Прыносіла яму цукеркі і садавіну, пытала, як жыве, як вучыцца, што піша брат.
Адзінаццацігадовы Вацлаў успрымаў усё як належны знак павагі і любові асабіста да яго. Яго, шчасліўца, сапраўды любілі ўсе. Так было ў Загоршчыне, так было і ў Вільні. І таму ён і яго кампанія сустракалі маладую вясёлую цётку радасна, загадвалі дзядзьку ставіць самавар, даставаць прыпасы. А потым ішлі разам з ёю гуляць на гару ці ў парк.
І Сабіна дадала сваёй дабрыні ў чалавечаю пяшчоту, якая ледзь не з нараджэння абмывала маладога Загорскага.
І Вацлаў пакрысе прымірыўся з смерцю маці. Яго, як і Алеся, заўсёды абкружалі сябры, якія рыхтавалі ў яго ўрокі, разам з ім сваволілі і падхарчоўваліся.
Сабіна разумела: гэтыя хлопцы – частка Вацлава. Вацлаў – частка Алеся. І таму яна пастаралася пасябраваць з імі і дабіцца іхняй прыхільнасці.
Малодшы Загорскі паехаў у Вільню па пратэкцыі, у шэсць год. Паколькі яму належала толькі палова капіталу – Вежа вырашыў хутчэй вывучыць яго, а потым паслаць вучыцца ў Германію на інжынера-дарожніка. Там чалавек канчаў вучобу не са ступенню магістра або бакалаўра, а са ступенню доктара. З гэтай ступенню ахвотна прымала для падрыхоўкі Англія. Вацлаў павінен быў скончыць падрыхтоўчы курс у кагосьці з кембрыджскіх прафесароў, прайсці практыку на англійскіх чыгунках і вярнуцца ў імперыю адным з майстроў сваёй справы, пасля чаго ўсё жыццё ён будзе чалавекам. Дзед спяшаўся. Яму трэба было ўзняць і гэтага.