Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны
Шрифт:
І яна цалуе Рогача.
— Што ты разумееш? — прабуе працівіцца ён. — Я ж на апошнім шляху, я ж…
— Маўчы… Паслухай, агонь таксама звініць.
Хіліцца да яе твар Рогача. Ён ужо не можа валодаць сабой.
Вусны зліліся…
…скачуць на тварах адбіткі агню.
. . . . . . . . . . . .
…Агонь амаль згас. Дубраўка спіць. Рогач, абапёршыся на рукі, глядзіць на яе. На вуснах ягоных лёгкая ўсмешка.
Скончылася дуйка. Стаяў лёд на слюдзе акна. Птушка-клёст села на галінку, зазірнула ў пакой.
І раптам у Рогача затрэсліся вусны.
Пацягнуўся быў да Дубраўкі, але рыпнуў зубамі. Расціснуў яе пальцы і вызваліў сваю руку.
— Бывай, — ціха кажа ён.
Лес шуміць зусім не па-зімняму. Пасля мяцеліцы кінула ў адлігу. Рогач рашуча ідзе ад хаты да лесу. Проста па руні. Твар яго асуджаны і жорсткі.
Ён амаль падыходзіць да пушчы і раптам спыняецца.
На перадзе — лес. Ззаду — дрыготкі агеньчык у акне.
Рогач прысядае, разрывае снег і глядзіць на кволыя сцяблінкі.
На ўзлессі, на тым самым месцы, гарыць вогнішча. Маленькае вогнішча. Рогач сядзіць каля яго і, грэючы рукі, глядзіць на агеньчык, што згасае ў акне.
Узяў прыгаршчу снегу, зусім быў сабраўся забіць вогнішча, але, падумаўшы, падклаў яшчэ галінку, яшчэ.
Твар ягоны задумлівы.
…І раптам ён бачыць у праталіне, поруч з вогнішчам, блакітную змерзлую кветку пралескі. Бярэ яе і чуе, як яна ламаецца ў пальцах, бы льдзінка.
Сціснуліся вусны Рогача. Ні аб чым ужо больш не думаючы, ён устае і ідзе да агеньчыка ў акне.
Ён апускаецца на шкуры поруч з Дубраўкай.
— Ты недзе быў? — сонна пытае яна.
— Але, хадзіў паглядзець пралескі.
— Пацалуй мяне… Я вельмі цябе кахаю… Вясна скора.
Ранняя вясна. Снег растаяў. Ліловымі кашлатымі снамі ўкрыўся ўвесь спад перад лясной хатай.
Ляніва замыкаў на лужку гарбаты бык.
Рогач, седзячы на прызбе, пляце драўляную барану. Дубраўка лётае ад ракі да хаты з вёдрамі вады.
— Мыць, скрэбці, чысціць! — радасна крычыць яна.
Рогач паглядзеў на босыя ногі, што топчуць траву, усміхнуўся, пакруціў галавою.
— Вясна, — крычыць Дубраўка. — Дзякуй Богу, не трэба агню…
Рогач спахмурнеў… А з хаты далятае голас Дубраўкі. Яна спявае:
Кахалі, любілі, стаялі, I так яно йшло i йшло, Пакуль не паслаў за падаткам Кароль гайдукоў на сяло. "Карову — за вокны ў хаце, Сто злотых — ад бараны", — Падружку шчасліваму нашаму З пагардай сказалі яны.Рогач пляце, слухае.
…Здзіўленне ў вачах Рогача.
…Ад узлесся рухаюцца да хаты чатыры коннікі. Пярэдні — у чорным сукне, астатнія — у кальчугах і з мячамі.
…Застыла ў акне Дубраўка.
— Зборшчыкі, - ціха кажа яна. — Ох, Андрэй!
Пад'ехаўшы да самай хаты, коннікі спыняюцца.
– Імем каралевы, — выгукае пярэдні. — Божы і зямны падатак!
– Іх няма ў плане, — кажа адзін з кальчужных.
— Значыць, за зямлю, — кажа пярэдні. — За лес. За ваду.
— За святло нябёс плаціць не трэба? — пытае Рогач.
— Тут тры акны, — кажа зборшчык. — Значыць, каня і двух быкоў… Тут комін — значыць, два залатых за дым.
— Гаспадар зборшчык, — кажа Рогач, — не прымушайце мяне рабiць цуды. Я iх тры месяцы не рабiў.
Зборшчык рагатнуў:
— Узяўся плаціць падатак — абавязаны тварыць цуды. Іначай як чарадзействам не ўправішся.
Адзін з кальчужных торкнуў Рогача дрэўкам дзіды.
— Ну!
— Што я вам, раджу?
— Родзіш, — кажа зборшчык. — Не расплацішся — забяром дзяцей, калі ёсць.
— Гэта што ж, як у песні аб шыпшынніку?
Не жыць ім ля роднай хаты, Не чуць ім мужыцкіх слоў: Расці ім ля гордых палацаў, Уцехаю быць для паноў.— Тая песня забаронена ўказам каралевы, — кажа зборшчык.
— А што яшчэ не забаронена?
— Плаціць.
Рогач, ускіпеўшы, адрывае ад загарадзі жэрдку:
— Дык Госпадзі благаславі!
Жэрдка акрэсліла круг у паветры. Коннікі схапіліся за мячы.
— Андрэй! — чуцен адчайдушны лямант Дубраўкі.
Але пайшла ўжо калатня. Мільгае жэрдка. Іржуць і ўстаюць свячой коні. Упаў і ўторкнуўся ў зямлю меч. Пакаціўся па зямлі коннік. Размятаўшы і аглушыўшы ўсіх, Рогач выбіў з сядла зборшчыка. Занёс жэрдку.
— Сцеражыся, мужык, — хрыпіць той. — Не гняві каралевы. Мы — пярэднія. Цівун з гайдукамі — за намі.
— Блаславі, Божа!
Рогач апусціў жэрдку, узняў зноў.
— Памятай аб пякельных катлах, — хрыпіць акрываўлены зборшчык, губляючы прытомнасць.
Рогач устаў і захістаўся, быццам яго ўдарылі ў сэрца. Плыве перад яго вачыма твар зборшчыка, твар лесавічка, рунь, засыпаная снегам, зноў лесавічок, які бязгучна кажа нейкія словы і зларадна ўсміхаецца.
Дубраўка падбягае да Рогача, з жахам глядзіць на нерухомага зборшчыка, на злоснае, зусім незнаёмае аблічча мужа.
— Катлы, — кажа ён, усміхаючыся жорсткай і халоднай усмешкай.
З пушчы далятае далёкі гук рога.
— Яны, — Дубраўка ў страшэннай трывозе прыціскаецца да Рогача. — Ён жа казаў.
— Катлы, — кажа Рогач.
— Апрытомней! — амаль крычыць яна. — Бяжы!
Рогач глядзіць на яе халоднымі, бяспамятнымі вачыма.
— Катлы.
— Уцякай жа, уцякай.
На імгненне пробліск мяккасці і дабрыні мільгнуў у ягоных вачах.