Легенда аб бедным д'ябле і адвакатах Сатаны
Шрифт:
Маўчанне.
— Чаму вы не плачаце? — пытае Аглая. — Хіба вы не распіналіся кожны дзень у тым, што яна добрая гаспадыня?
Маўчанне. Потым адзін з рамеснікаў гавора ў цішыні:
— Можа, цяпер паны перастануць піць, а мужыкі пачнуць есці.
Гаспадар Іван з усмешкай пагарды глядзіць на народ. Гнеўна глядзіць на Івана Пётр-прадракальнік.
І раптам кідаецца на гульбішча.
— Гэта ты. Усё ты. Хай яна была дрэнню, але ўзняць руку на жанчыну?!
Іван, вызваліўшы руку з плашча, кладзе яе на эфес
– І ты думаеш аб прастоле, зруйнавальнік! Мы развалім вашы замкі, возьмем вашы палі… Царства справядлівасці градзе!
— А пекла? — вызверыўся Іван.
— Горш, чым тут, не будзе.
І тады Іван ударае прадракальніка мячом.
— А, — кажа той.
Натоўп завіраваў. Кінуўся па сходах на гульбішча.
— Бі яго! З раската сытых!
Целы гаспадара Івана і гаспадыні Аглаі цяжка пераваліліся цераз парэнчы. Паляцелі, усё змяншаючыся, уніз. Зніклі ў натоўпе, што самкнуўся над імі. Нехта прыцягнуў да дзвярэй церама бярэмя трэсак. Выбіў крэсівам іскры.
— Палі!!!
Пацягнуліся ўгору языкі полымя.
Імшыстае поле, усыпанае ржавымі валунамі. Ледзь апераныя лясы. У лужынах дагарае барвяны захад. На адным з камянёў, каля лесу, сядзіць у паставе пакутлівага роздуму Рогач. Пад ягонымі нагамі пралескі ўкрылі адхон. Нервовыя рукі Рогача сплецены паміж каленяў… Над галавою зацыркаў, пралятаючы, вальдшнэп.
“І няма куды ісці, — думае Рогач. — І няма нічога, акрамя самоты і болю”.
Вялізныя вочы яго з болем глядзяць на захад.
– І вось вясна. Квітнеюць сны, і вальдшнэпы вяршаць справу жыцця… А чалавек нагі… Алень выходзіць на светлыя воды, а душа чалавека, падобна як алень каля вод, шукае ісціну. Дзе яна? Дзе?
Проста перад ім, з паветра, узнікае постаць П’янды. Ён зручна ўспёрся на валун, з няўлоўнай іроніяй глядзіць на думаючага.
— Хрыстос у пустэлі, — кажа ён з усмешачкай.
Рогач падымае на яго асветленыя пакутай вочы.
— Я думаю. Пакінь мяне.
– І не падумаю. Твая камандзіроўка зацягнулася. А рэзультат — з салаўіны язык. Што думаеш рабіць?
— Вярнуся ў горад. Мне здаецца, Дубраўка павінна шукаць мяне там.
— Ты пабачыш там харошанькія справы. Палац, спалены датла на падставе грамадзянскага права. Мёртвую Агату. Яны як ашалелі. З дзевяці запаведзяў начыста выкрэслена адмоўе “не”. “Украдзі”, “забі”, “пралюбы ствары”. Нават мне не па сабе ў іхняй кампаніі.
— Мёртвая?
— Але. Гэта ж ты яе забіў, раз’юшыўшы супраць яе народ.
— Народ? Я? Гэта ж вы…
Смяротна бледны, глядзіць на яго Рогач.
— Ты не хацеў рабіць зла, — дабівае яго П’янда, — а нарабіў больш за ўсіх. Людзям не па плячу дабро… А цяпер яны, натхнёныя тваёй палітыкай, пачалі рэзаць адзін аднаго.
— Смута… Гэта ўсё вы, адвакаты Сатаны.
Страсна:
— Я
— Ты надзвычайны! Ты — проста грамадскае сумленне. А ў горадзе нябожчыкі.
— Сам страшны суд дараваў бы мне ўсё, акрамя ўступчывасці вашаму злу. Рукі мае былі слабымі для мяча. Я падпадаю смерці.
— Так? Люблю самакрытыку. За што смерць? За гэтыя восем дзён яна спынілася, — усміхаецца П’янда.
— Як?
І П’янда знешне абыякава, але разлічана кідае:
— Чорная смерць прыйшла з Італіі цераз Кракаў.
Рогач устае.
— Люблю парывы юнацтва, — кажа П’янда. — Куды?
— Туды.
— Паглядзі на руку.
Рогач бачыць на запясці шрам у выглядзе літары “ч”.
— Ты здохнеш, як апошні смяротны. Забыў?
І тады Рогач кажа:
— Бедныя-бедныя людзі. Дурныя, цёмныя, распятыя на дыбе тугі, на нягодстве моцных.
Голас яго дрыжыць.
— Ты плачаш? — здзіўлена пытае П’янда.
Рогач сапраўды плача. Але плача толькі адна палова яго твару. Слёзы коцяцца з аднаго вока. Адна палова рота тужліва дрыжыць. На другой — гаротная ўсмешка.
– Ідзі адсюль, — вырываецца з яго вуснаў. — Ідзі.
— Ты ўсё ж ідзеш? — бязмерна здзівіўся П’янда.
— Але. Я баюся, але іду. Іначай няма мне даравання.
П’янда глядзіць у спіну Рогачу, які аддаляецца, а потым у адчаі б’е нагою па камені.
— Згінь, рассыпся. — Яго курчыць. — Ліха на цябе, незламаны.
Ён пачынае правальвацца.
— Чорт пабірай, зусім як у дрэннай оперы, — спрабуе пажартаваць ён.
Знік. На дарозе ідзе да захаду адна постаць Рогача.
У прысмерку ён падыходзіць да мёртвых гарадскіх муроў. Барвяныя блікі зарыва. І раптам ён чуе крыкі і лясканне бізуна па зямлі. З-за рагавой вежы вывальваюцца чалавек восем жанчын, запрэжаных у цяжкі плуг. Валасы распушчаны, на целах адны сарочкі. Цяжкі, тлусты разор застаецца за плугам. Жанчыны валакуцца, нахіліўшыся, амаль дакранаючыся валасамі да зямлі. Цёмныя твары ў скрусе і журбе.
— Пот нясём! Кроў сваю! Уратуй мілых!
— Стойце! — спыняе іх Рогач. — Што вы робіце?
Жанчына-асілак, што вядзе плуг, стала.
— Мы адчаяліся, — кажа яна. — Мы палілі смалу, адводзілі да брамы самую злую цешчу… А чорная смерць забівае, забівае… Шмат хто пайшоў. А многія мруць. Мруць. Цяпер засталося апошняе — абараняць горад. Іначай як мы ўратуем?.. Як?!
Рогач схіляецца перад імі да зямлі.
— Вазьміце мяне ў ахвяру. Забіце мяне.
— За што, добры чалавек? Не, ідзі сваёй дарогай. Беражы сябе. У горадзе і без гэтага няма дапамогі. Горад пусты… Гэ-эй!