Лiтаратурныя творы з казачнымi матывамi (на белорусском языке)

Неизвестен 3 Автор

Я сьвiснуў.

Галас падняўся, пацягнуўся, i пазяхнуў. Але, як вiдаць, ён ня выспаўся або так штось заленаваўся, бо ня кiнуўся адразу да мяне, як рабiў гэта звычайна. Ён прысеў на кастрыцы i задняю нагою стаў чухаць каля вуха.

– Галаска, цюцiк! На, цю, на! На, цю, на!
– пазваў я яго.

Галас неахвотна пабег за мною, правёў мяне за кладку; але як толькi я ўвайшоў у лес, мой Галас пачаў адставаць: сядзе на дарозе i сядзiць. А калi я аглядаўся, ён махаў хвастом, як-бы хацеў сказаць, што ў яго няма ахвоты iсьцi зы мною.

Галас зрабiў мне

яшчэ адну цi дзьве ўступкi i сяк-так дайшоў да лесу. Але тут ён спынiўся каля першых хвояў, доўга нюхаў зямлю i ўжо не падымаў на мяне галавы, як я яго нi клiкаў. Панюхаўшы, Галас азiрнуўся вакол, штось разважаючы, трушком пабег краем лесу i зьнiк.

– Ну, я-ж табе пакажу!
– патрос я дубiнкаю ў бок Галаса i пайшоў далей.

Гэтае здарэньне крыху парушыла той добры настрой, у якiм быў я, выходзячы з дому.

Перш-на-перш мне было крыўдна: тая асоба, якую лiчыў я сваiм прыхiльным сябрам, якую ня раз частаваў я вялiкiмi кавалкамi аладак i хлеба, за што мне часта пападала ад старэйшых у доме, аказалася зусiм не такою, як гэта я думаў. Але пачуцьцё крыўды скора прайшло, бо я меў натуру незлапомную, i яно зьмянiлася пытаньнем: чаму Галас не пабег за мною?

Цi ня лiчыць ён мяне такiм нiкчэмным, што iсьцi зы мною празь лес па глухой дарозе ён проста не адважваецца па той прычыне, што я не магу даць нiякай забясьпекi?

Гэтыя пытаньнi ўжо датыкалiся майго гонару, i я, прызнацца, крыху ўськiпеў.

Я сьмела кiнуў вачыма на лес, мацней сьцiснуў у руцэ сваю дубiнку i яшчэ шпарчэй стаў перабiраць нагамi, падымаў дубiнку i стукаў ёю шмат болей, чым вымагалася ўмовамi хады. Затое-ж я чуўся сьмялей i гэтым дадаваў сабе той храбрасьцi, якой, на жаль, у мяне бракавала.

А лес быў стары i глухi. Па адзiн бок дарогi стаялi больш елкi, але такiя цёмныя i панурыя, што нiчога добрага не казалi майму сэрцу.

Чым далей падаваўся я ў гэты лес, тым усё больш глушэла. I галасы птушак, што так звонка несьлiся з ускраiны лесу, цяпер змоўклi. Або iх тут ня было, або яны проста не адважвалiся падаваць голасу. Скарэй за ўсё баялiся, бо птушкi наагул тут пападалiся. А самы лес рабiўся больш i больш няпрыхiльным, чужым, незнаёмым i, што горш за ўсё, варожым. Калi я пазiраў у бок лугу, якi прасьвечваўся скрозь галiны лесу, мне было крыху весялей. Але як толькi я кiдаў вочы ў процiлеглы бок, асаблiва на гэта Паляшукова балота, я адчуваў сябе не па сабе. Там цягнуўся вялiкi лес, густы i стары. I пазiраў ён на мяне зусiм ня ласкава. Ён быў пахмурны, i як мне здавалася, ня любiў, калi ў яго ўладарства заходзiць такi вузел, як я.

IV

Цяпер я адчуў, што гэта дарога не такая i лёгкая, якою здавалася яна мне дома. I мне зноў успомнiўся Галас. Чаму ён не згадзiўся iсьцi зы мною празь лес? Цяпер я зразумеў, што Галас, напэўна, счуў воўчыя сьляды, калi ён так доўга затрымаўся каля першых хвояў, адкуль i вярнуўся дадому. Мне стала маркотна i сьцiшна. А гэта дубiнка, якою я так казырыўся на печы, здалася мне проста сьмяхотнай.

Я прайшоў яшчэ крокаў сто. Па правай руцэ цягнуўся ельнiк уперамешку з маладымi хвоямi, а зь левага

боку пачынаўся бярэзьнiк. Тут пачыналася дарога на Млыновiшча.

I толькi зiрнуў я ў кут мiж гэтых дарог, як адразу спынiўся i аслупянеў. Валасы на галаве сталi падымацца i расьцi, шапка насунулася на вочы, а ногi страцiлi здольнасьць руху. Скура на мне шорхнула, сэрца замлела...

Сярод старых бярэзiн, нагнутых тоўстымi камлямi над зямлёю i абросшых сiвым мохам, стаяў зьвер! Зьвер гэты быў нязвычайнай вялiчынi. Асаблiва вялiкай была яго галава i наагул увесь перад. Масьцi ён быў шэрай, шэрсьць меў кудлатую i доўгую. Першы момант аняменьня i адзервяненьня прайшоў, i думкi мае пачалi крыху варушыцца. Я навет перастаў адчуваць уплыў страху i цiхенька, зусiм бяз слоў, засьпяваў пра сябе песьню:

Ходзiць сьвекар па двару,

Расчасаўшы бараду.

Чаму яна, гэта песьня, прыйшла цяпер мне на памяць, я не магу растлумачыць.

А зьвер стаяў на адным месцы, загарадзiўшы мне дарогу. Ён стаяў нярухома, толькi зрэдку, i ледзь прыкметна, варушылася яго страшная галава i вялiзарныя вушы. Думкi аб тым, як разьмiнуцца з гэтым зьверам i як занесьцi дзядзьку полудзень, у мяне ня было, бо я цьвёрда ўпэўнены быў у тым, што далей таго месца, дзе я стаю цяпер, ня зрушуся нi на адзiн крок. Разгледзеўшы зьвера, я пераканаўся, што гэта быў воўк. Я колькi разоў бачыў воўка, але такога вялiкага i страшнага мне не даводзiлася нiколi сустракаць.

"Чаго-ж ён так узiраецца на мяне? Чаму ён ня кiдаецца i не хапае?... Эх! Галас, Галас! Чаму ты не пабег зы мною?"

Мяне ахапiў нейкi жаль, i я гатоў быў заплакаць. Мне так шкада стала свайго дому, мамы, таты, братоў i сясьцёр! А воўк як-бы насьмiхаецца зь мяне, стаiць, пазiрае, зачароўвае мяне сваiм зьвярыным поглядам.

Мiмаволi я пачаў памаленьку адступаць назад, ня спускаючы вачэй з воўка. Воўк нiчога - стаiць. Мне стала крыху лягчэй. Я ступiў назад - яшчэ, яшчэ. Ужо крокаў дваццаць адышоўся я такiм парадкам. Воўк ледзь-ледзь вiдаць, але не варушыцца.

Павярнуўся тады я, - у ваднэй руцэ палка, у другой збан зь дзядзькавым полуднем, i як засмалiў, як прылёг! Азiрнуўся толькi тады, калi зь лесу пачала выплываць наша хата. Тут я спынiўся, пайшоў цiха i важна, думаючы аб тым, як павесьцi дома апавяданьне аб гэтым выпадку.

На дварэ мяне сустрэў Галас i кiнуўся да мяне.

– Iдзi, iдзi! Я цябе пачастую!

I як толькi Галас хацеў падскочыць, каб лiзнуць мяне ў твар, я злосна штурхнуў яго нагою.

– Чаму-ж ты вярнуўся?
– спытала мама.

Я стаў расказваць, што было ў дарозе. Мацi слухала мяне ўважлiва. А як вечарам прыйшоў зь лесу мой тата i сказаў, што ў Пятровiчах (якраз недалёка ад месца, дзе быў гэты выпадак) воўк патрывожыў пастухоў i авечак, то ўсе ў нас дома пераканалiся, што я сапраўды спаткаўся з воўкам.

* * *

Тыднi праз два давялося мне зноў iсьцi па гэтай дарозе. Але цяпер я быў не адзiн - я iшоў на крок ззаду за сваiм бацькам. Прыйшоўшы на гэтае самае месца, я зiрнуў туды, дзе стаяў воўк.

I што-ж вы думаеце?