Шрифт:
Кузьма Чорны
Маё дзела цялячае
I
Плюхаючы па лужах босымi нагамi, член сельскага Савета Юлiк Карнавух шпарка бегаў ад хаты да хаты i "зганяў сход".
Ткнуўшыся тварам у аконца Мацвеевай хаты, ён ахрыпшым голасам крычаў:
– Мацвей, дзе ты там?..
Мацвей, спалохаўшыся, што Юлiк гонiць у фурманку, кiдаўся ў хваробу браўся на печ i казаў адтуль жонцы:
– Тэклечка, скажы, што хворы.
– Мацвей хворы, - крычала Тэкля, - захаладзiўся, цягаючы картоплю... Усе вунь грудзi залажыла.
Ведаючы
– Што там за трасца: куды нi кiнься - усюды хворыя. На сход трэба iсцi, сельсавет новы выбiраць!
– Вось мо як узвалакуся, - казаў павесялеўшы Мацвей i ўжо спускаў ногi з печы, але бачачы, што Юлiк ужо прапаў з-пад акна, усцягаў ногi назад i пытаў у жонкi:
– Як ты, Тэкля, думаеш, iсцi цi не?
– Як хочаш, - цiха адказала Тэкля.
Мацвей як след укладаўся на печы i мармытаў сабе пад нос:
– Чорт яго пойдзе. Пакуль зацягнешся па гэтай гразiшчы, блiзкi свет. Ускiнь мне, Тэклечка, кажух на ногi...
– Янка, на сход!
– крычаў тым часам Юлiк каля другое хаты.
Янка, не спяшаючы, падыходзiў к акну i пытаўся:
– Кажаш, на сход?!
– Але, сельсавет выбiраць.
– Ну, добра, - адказаў Янка, - як людзi будуць iсцi, то i я пайду.
– Што вам за трасца, - сярдзiта крычаў Юлiк, - усякi, лiха яму, спадзяецца на людзей. Ты iдзi, дык i людзi пойдуць! Трэба ж каму першаму iсцi.
– А чаго мне канешне iсцi першаму, - у сваю чаргу злаваў Янка.
– Я ж кажу - як людзi, так i я.
– А няхай вас агонь папалiць, гэтакi народ. Тфу!
– пляваў Юлiк i плюхаўся далей.
А Янка пазiраў праз акно, цi скора будуць iсцi "людзi".
– Хвёдар, - крычаў Юлiк каля трэцяе хаты, - скарэй адзявайся на сход!
– На сход?
– таксама, як i Янка, дапытваўся Хвёдар.
– Але, скарэй!..
– А чаго?
– Сельсавет выбiраць. Скарэй!
– Хай ты сам скарэй, - агрызаўся Хвёдар.
– Чаго ў карк гонiш, яшчэ нiхто не iшоў.
– Дык ты iдзi.
– Як усе будуць iсцi, то i я. Чаго ты гэтак баiшся, як бы там без мяне сходу нельга зрабiць!
– А бадай на вас трасца, - лаяўся Юлiк, лезучы па гразi на другi бок вулiцы к хаце Тараса.
– Папалi дурня з сабачымi нагамi.
– Тарас, дзе ты там?
– Чаго!
– абзываўся перапалоханы Тарас, выбягаючы з хлевушка. "Пэўна ў фурманку", - думаў ён.
– На сход!
– А, на сход, - гаварыў Тарас i ўжо весела падыходзiў к Юлiку, з выглядам чалавека, якi нейкiм цудам толькi што ўсцярогся вялiкае бяды.
– Мо закурыш, Юлiк?
– даставаў ён капшук.
Юлiк закурваў, а Тарас тлумачыў яму:
– Гэта я, браце, тут у хлевушку корпаюся. Думаю сабе, адгараджу павольным часам катух парсюку, а то ўчора, каб на яго ўпадкi, абярнуў жонку з ражкаю. А тут якраз свiння на парасеннi...
– Дык, браце, на сход, - перабiваў яго Юлiк.
– Добра, калi кончу зарання, то падыду там, паслухаю...
"А
– Вось жа жыў не буду, а зганю вас, чарцей, - думаў ён, - выбiрайце другога, хай ён запрабуе па дзесяць разоў брахаць каля кожнага акна". I яшчэ з большым поспехам палез ён пад акно канцовае хаты.
– На сход, дзядзька!
– Ат, канечне ўсякаму цягнуцца па гэтай гразi.
– Што "ат", трэба ж як-небудзь сельсавет выбраць.
– Ну, выбiрайце, што я там вам адзiн памагу. Маё дзела цялячае - пад'еў ды ў хлеў.
– Тваё цялячае, а маё дык сабачае?! Што, я павiнен тут каля кожнага акна агыркавацца? Але што з гавядаю гаварыць, - дадаў ён цiшэй i прыйшоў к школе, дзе павiнен быў сабрацца сход.
Там ужо чулiся галасы.
"Што за лiха, - думаў Юлiк, падыходзячы блiжэй, - хто там можа быць? Здэцца ж, нiхто яшчэ не iшоў з вёскi - усякi ўсё "чакае", а тут якраз нейкiя людзi. Няўжо гэта шляхта-хутаранцы? Напэўна яны - iм яшчэ ўчора заказалi".
Юлiк падышоў к лужы, пабоўтаў у ёй нагамi, каб хоць трохi абмыць з iх гразь, i палез на ганак.
I думаў - няўжо гэта хутаранскiя "ягомасцi" сталi гэткiмi шчырымi да сходаў i мiтынгаў. Вось дзiва, калi яны.
– Яны i ёсць, - сказаў ён сабе пад нос, адчынiўшы дзверы.
– Стараюцца, лiха iм, каб больш сваiх членаў уперцi ў сельсавет. А нашы дурнi сядзяць сабе па хатах. Усякi, падла, баiцца першым выбрацца з хаты, як бы тут з яго скуру збiраюцца дзерцi.
– Ого, начальства прыйшло, - гукнулi ў грамадзе, убачыўшы Юлiка.
– Жадаю табе сёння жа зрабiцца гэтакiм начальствам, - адказаў Юлiк.
– Чаму, нядобра?!
– Iдзi запрабуй гэтакага дабра. Зразу боты ў гразi пакiнеш.
– Чаго я маю iх пакiдаць?
– Калi не маеш пакiдаць, дык самi пакiнуцца, як станеш кожны дзень па дваццаць разоў лазiць з хаты ў хату.
Пачуўся рогат. Юлiк убiўся ў кучу мужчын.
Iшлi гутаркi.
Гаварылi моцна, аж крычалi пасярод памяшкання каля стала.
На голаў вышэй за ўсiх мужчын стаяў там Данiель Кiралейза - самы багаты шляхцiц з хутароў.
Доўгi, як качарга, з шырокiм аплыўшым тварам i тоўстымi рыжымi вусамi, ён заўсёды стараўся выглядаць чалавекам сталым i важным. Дзеля гэтага ён суконную жакетку сваю зашпiльваў усяго на два гузiкi - верхнi i самы споднi, а пад адтапыраную сярэдзiну грудзiны запiхаў рукавiцы або часам нават i шапку; "тоўсты чалавек зусiм iначай выглядае", - гаварыў ён аб гэтым сваёй жонцы.
У хутаранскай капэле ён граў на кларнеце i, лiчачы гэта вельмi важным i вялiкiм дзелам, стараўся заўсёды ўсiм гаварыць аб гэтым.