Нераток

Неизвестно

.Сонца пякло ўсё мадней - давялося скінудь майку. Збіраць ягады можна было запар (усё адно на вінзавод у Драздовічы здавадь), але да нормы, якую ўстанавіў старшыня, было вой як далёка! Хітрун

Лёшка Ежнавец ужо набраў адно вядро сабе і аднёс, паставіў пад кусцік. “Учотчык” дзед Міхал зрабіў выгляд, што нічога не заўважыў: яшчэ б - яны з Лёшкавым дзедам разам цаліну аралі!

– Ну што, хлопцы, на сёння ўсё?
– для праформы спытаўся дзед Міхал.
– Падносьце, што ў каго засталося, да прычэпа і будзем разыходзіцца. Вам час абедаць, а я пайду сена паварушу.

Ніхто нічога высыпаць і не збіраўся: тры літры, пяць літраў - якая розніда!

Можна ісці дахаты. Антон па ўласнай бесталковасці толькі што апаражніў сваё вядзерца ў паўпрычэп, што стаяў на полі.

– Ты, Белагаловы, можаш застадца і набрадь. Ці ў лес па чарніды схадзі, каб пустое вядро праз усю вёску не несці. З прычэпа дадь не магу: я - чалавек дзяржаўны. Прабач, усё палічана. Я ж некалі рэвізорам рабіў.

Хлопцы быццам і не чулі нічога, быццам не разам прыйшлі, быццам не пякліся побач паўдня пад ліпеньскім сонцам! Сабраліся і пайшлі. І Ежнавец - з двума вёдрамі. І дзед Міхал, рэвізор хрэнаў, паклыпаў следам. Ведаў, што не палезе гарадскі з прычэпа награбаць!

Антон, нячэсна кінуты сябрукамі, дачакаўся, пакуль усе выйшлі на дарогу, а затым выпусціў з рук вядзерца, рэзка сеў, ледзь не ўпаў, на зямлю і заплакаў.

ПАЧАЛОСЯ

Аднак трэба было нешта рабіць. Антон узняўся, узяў у рукі вядзерца і пайшоў у лес па чарніцы. Чарніц у гэтым годзе багата, але на ўзлеску іх збіралі ўсе, каму не лянота, - давялося прайсці глыбей у лес. Донца ўжо было закрытае, калі пачалося. Дзесьці ў сінім небе нешта загуло, ледзь не засвістала, затым ясны дзень азарыла ўспышка, снарядам праляцела нешта бліскучае. І нарэшце пляснулася.

Антон пайшоў на гук і праз пару хвілін пад вузлаватым грабам заўважыў серабрыста-бліскучую капсулу, падобную на зменшаную сіласную вежу. Ён асцярожна падышоў да капсулы і крануў гладкую паверхню. Адна з вонкавых пласцін зрушылася, нібы схавалася, і адкрыла лючок. Антон перагнуўся цераз рабро лючка і ўбачыў панэль, што ўспыхвала то трохвугольнікамі, то ромбікамі, то яшчэ нейкімі больш мудрагелістымі шматкутнікамі. Ён прыклаў палец да аднаго з ромбікаў і пачуў верашчанне, ад якога падскочыў. Супакоіўшыся, яшчэ панаціскаў ромбікі і трохвугольнікі, і верашчанне перайшло ў высокі дзідячы голас: “Я - шосты флаер. Пры ўваходзе ў стратасферу

згарэлі віндынгі матора. Скідваю пілатуемыя капсулы. Я - шосты.” І

– па крузе.

Антон зазірнуў у глыбіню капсулы і заўважыў там касдюм астранаўта: камбінезон, зроблены нібыта з пакамечанай фольгі, з вялікай прамавугольнай пласцінай-пультам пасярод грудзей і дзвюма меншымі - на рукавах; шлемафон з раструбам да шыі і наплечнікамі; танюсенькія высокія боцікі; пальчаткі з крагамі да локдяў. Відавочна было, што “шосты” скінуў капсулу да таго, як пілот ўвайшоў у яе. Як іх там - “аноферы”?

Камбінезон быў трохі вялікі, але Антон рызыкнуў яго прымерыць і не памыліўся: касцюм сціскаўся, пакуль не прылёг да цела. Боцікі былі вузенькія, але свабодна расцягваліся. Пальчаткі зліліся з камбінезонам, нават шва не бачна. Адна бяда, што на чатыры пальцы разлічаны - давялося безыменны і мезенец разам трымадь. Раструб шлема аблёг шыю і плечы, і, хоць у шлеме адсутнічалі прарэзы для вачэй, можна было бачыць усё. Толькі ў сіняватым адценні. Антон пашнарыў левай рукой па пульце на правай, правай - па пульце на левай, затым - па нагруднай панэлі.

Магчымасці камбінезона калі і не перавышалі палёт фантазіі праграмістаў камп^тэрных гульняў, то па меншай меры былі да яго набліжаныя. Рэгуліроўка зроку дазваляла бачыць мураша,

які цягнуў трэску метраў за сто, і зоркі пры дзённым святле. У шлемафоне можна было чудь усё, што адбывалася на адлегласці не менш за паўкіламетра, выбіраць любы гук і вылучаць яго з шумавога фону. Настройка слыхавых якасцяў камбеза дазволіла Антону пачуць знаёмае верашчанне, якое пасля аптымізацыі аказалася камандай: “. на паўночным ускрайку Ажарцоў. Усім надзець дэф-касцюмы - іанізацыя Эорты перавышае норму. Выклікаю шостага! Праз два гапы ўсім сабрадца на паўночным ускрайку Ажарцоў. Усім надзець дэф- касцюмы - іанізацыя атмасферы перавышае норму. Выклікаю шостага! Праз два гапы ўсім сабрадца.”

Прызначэнне некаторых сектараў на панэлях Антон так і не зразумеў: хутчэй за ўсё яны тычыліся тых органаў пачуццяў, якіх у зямлян не было. Пульты на рукавах дубліравалі асноўныя функцыі нагруднага, які аказаўся здымным. Навобмацак ён быў гнуткі і нечым падобны на агульны сшытак, але без пераплёту. Антон сцягнуў пульт і больш дбайна папрадаваў з ім.

Экран пульта паказаў план мясцовасці. Падобны план вісеў на сцяне ў сельсавеце, куды бабуля хадзіла прасіць, каб нарэшце прывезлі газ. Але тут змяняўся і маштаб. На плане былі бачныя пяць чырвоных васьмікутнікаў, што месціліся за вёскай у полі, якое ў калгасе называлі “Чацвёртым”. Пасля факусіроўкі на азначаным сектары ўгледзеў самога сябе - ярка-зялёную кропку. Астатняе выглядала бледнавата, але дастаткова выразна - нават бабуліну хату знайшоў.

Усё, з чым Антон сутыкнуўся за апошнія паўгадзіны, настолькі напамінала сон, што ён не сумняваўся - так яно і ёсць. Не збівала з панталыку наяўнасць рэальных дэталяў - сон можа быць даволі рэальным. Яму даводзілася бачыць такія захапляльныя сны, дзе ён быў сапраўдным героем.

Антон выйшаў з лесу і амаль дайшоў да прасёлкавай дарогі, калі раптам успомніў, што забыў побач з капсулай вядзерца. “Бабуля заб’е!” Прыйшлося вярнуцца. Атрымадь ад бабулі “прачуханца” нават і ў сне не хацелася.

МУРЭФЫ

Камандзір першага флаера, ён жа і кіраўнік экспедыцыі, ледгер-рэкон Атэн, інструктаваў камандзіраў груп перад выхадам у Ажарцы:

– Вызначана: у вёсцы жывуць чатырыста трыццадь чатыры гуманоіды, дзвесце дванаццаць кароў, трыццадь два кані, трыста восемдзесят свіней, трынадцадь коз, семдзесят восем сабак, сорак тры каты, васемсот семдзесят курэй, двадцаць восем трусоў. Дакладнай інфармадыі па больш дробнай фауне няма. Дзікія жывёлы (ласі, кабаны, казулі, ваўкі, рысі, зайцы і іншыя) у вёсцы і наваколлі не з’яўляюцца; будуць хавадца і ад нас. Мы будзем працаваць з двума відамі: сабакамі і гуманоідамі. Першыя небяспечныя сваёй адвагай і адданасцю гаспадарам, другія з’яўляюцца дамінуючым на планеце відам і маюць ваяўнічы інтэлект. Неабходна ўплываць на функцыі мозга небяспечных прадстаўнікоў фауны: у сабак выклікадь пачуццё бяспекі, у гуманоідаў - пачуццё трывогі. Тады сабакі не будуць агрэсіўнымі, а гуманоідямі можна будзе кіраваць. Партатыўныя гізеры на флаерах дазволяць вам атрымлівадь неабходную энергію да прылёту грузавога модуля, на якім ёсць стацыянарны гізер. Дэф- касцюмы забяспечадь вашу фізічную недатыкальнасць, але паўтаруся яшчэ раз: здымаць іх можна выключна ва ўмовах загерметызаванага флаера. Для размовы з гуманоідамі трэба знізіць хуткасць мовы прыблізна ў чатыры разы: нашыя галасы будуць гучадь трохі вышэй, чым у эарцян, але тэмп мовы будзе адпавядадь хуткасці іх успрымання. Думкі гуманоідаў звычайна непразрыстыя, больш-менш дакладна яны выказваюць іх словамі.