Пастка для пярэваратня
Шрифт:
Я задумаўся. Сапраўды, людзі не толькі знешне адрозніваюцца. Што ні чалавек, то характар. Адзін спакойны, памяркоўны, а другі — што порах. Скажы слова не ў радок — успыхне, загарыцца.
— Людзі не робаты, — кажу. — Што было б, калі б былі падобныя адзін на аднаго?
Пятрусь паціху сказаў:
— Нічога не было б.
Што ж, мае ён рацыю. Чаму ў нас гэтулькі песень, казак? Чаму і вёскі, і гарады пабудавалі? Чаму розныя машыны прыдумалі? Бо людзі розныя. Адзін песні складае, другі зямлю арэ, трэці думае над тым, як у космас паляцець.
— Нічога
— А пра што?
— Чаму адзін добры, а другі злы? Чаму адзін табе спрыяе, а другі на ражне рад цябе бачыць?
— Ад душы залежыць, — сказаў я. — Калі душа добрая, то і сам чалавек добры.
— Але ж людзі не нарадзіліся злымі. Бачыў, як немаўляты ўсміхаюцца, як маленькімі ручкамі цягнуцца, каб абхапіць? У іх няма зла.
Цяжкае пытанне задаў Пятрусь. Што ж выходзіць? Чалавек падрастае і нейкім зусім іншым становіцца? Вось гэтыя… Мірон Казіміравіч і Ландыш. Яны таксама калісьці смяяліся, цягнуліся рукамі, каб абняць. А цяпер цягнуцца, каб схапіць. Каб прымелі, то ў лыжцы вады ўтапілі б. Чаму ж так перайначыліся?
— Дык чаму ж адзін добры, а другі злы? — паўтарыў Пятрусь.
— Не ведаю, — прызнаўся я.
— Ніхто не ведае, — упэўнена сказаў Пятрусь. — Калі б ведалі, то такога, як цяпер, не было б.
На двары пачулася гамонка. Я выглянуў у акно. Каля хаты стаялі маці і наша суседка цётка Ганна.
— Хто там? — пацікавіўся Пятрусь.
— Цётка Ганна, — сказаў я. — Захацелася ёй лясы патачыць. Не ўсядзела ў хаце.
У кожнай Палашкі свае замашкі. Любіць цётка Ганна язык пачасаць. Пра такіх, як яна, кажуць: не дай паесці, а дай пагаварыць. Вось і цяпер распачала:
— А ведаеш, мая суседачка, пра што ў газетах пішуць?
— Пра што? — азвалася маці.
— Пішуць, што каля аднаго горада, які ў Расіі, спусціліся іншапланецяне на апаратах, падобных на бочкі. З адной бочкі вылезла пяць іншапланецян, і ўсе двухгаловыя. З другой бочкі таксама пяць. Толькі ўжо трохгаловыя. Селі яны на траву і давай гуляць у карты. Двухгаловыя супраць трохгаловых.
Я, магчыма, паверыў бы ёй, калі б сам у газеце не прачытаў, што ў Валагодскай вобласці дзеці заўважылі жаўтаватую іскрынку, якая з'явілася ў небе. Іскрынка з кожнай секундай павялічвалася і хутка стала падобнай на вялізны шар, які свяціўся. Гэты шар, апусціўшыся на луг, як бы раздзяліўся, і з яго выйшлі нейкія безгаловыя істоты, падобныя на людзей. У іх рукі апускаліся ніжэй каленаў. Пасля на луг апусціліся яшчэ тры такія шары. І што самае цікавае? І гэтыя шары, і гэтыя людзі неўзабаве як бы растварыліся ў паветры.
Канешне, цётка Ганна нешта чула пра гэта. Але хваліцца, што чытала.
— Во дае! — сказаў я. Пятрусь усміхнуўся.
— Умее фантазіраваць. Ёй толькі прыгодніцкія аповесці пісаць. Дзеці чыталі б. За вушы не адарваў бы.
Цётка Ганна не спыняецца, расказвае:
— Сядзяць, гуляюць у карты і ў вус не дзьмуць.
— Хто ж выйграў? — падала голас маці.
— Вядома, трохгаловыя.
— Куды яна паедзе? — глянуў на мяне Пятрусь.
Я не паспеў адказаць, бо цётка Ганна нечакана як завішчыць!
«Мірон Казіміравіч і Ландыш на цётку Ганну напалі, хочуць з сабою забраць», — мільганула ў галаве.
— За мною! — крыкнуў я Петрусю і — на двор.
Ні Мірона Казіміравіча, ні Ландыша на падворку не было. Цётка Ганна стаяла каля веласіпеда і, абхапіўшы рукамі галаву, галасіла: «Ой, людцы-ы!.. Ой, людцы-ы!..» Каля яе, спалатнелая, стаяла мая маці. Я кінуўся да яе.
— Што з табою?
— Ой! — ойкнула маці.
— Мамачка, што з табою?
— Ой! — паўтарыла маці.
Я хацеў бегчы ў хату па дубальтоўку, ды Пятрусь тыцнуў пальцам, паказваючы на кабуру ад веласіпеда.
— Бачыш? Кабура расшпілена.
— Не падыходзь! — заверашчэла цётка Ганна. — Там змяя! У кабуры гняздо звіла.
— Любяць на веласіпедзе катацца, — са смехам сказаў Пятрусь.
Цётка Ганна, мусіць, зусім перапалохалася, бо падхапіла:
— Яшчэ як любяць! Адна вылезла, папаўзла, а там яшчэ сядзяць.
— Цётка Ганна ў мяне веласіпед папрасіла. Хацела ў Клімавічы да сваякоў з'ездзіць. Хацела сядло апусціць. Расшпіліла кабуру, каб ключ узяць, а там змяя, — растлумачыла маці.
Да сваякоў… На нашым веласіпедзе… Як на грэх. Наламалі дроў.
Пятрусь узяўся за кабуру. А цётка Ганна не пускае яго.
— Не лезь! За руку ўджаліць.
— Не ўджаліць, — усміхнуўся Пятрусь. — Там вуж сядзеў.
Цётка Ганна глянула на яго як мыла з'еўшы.
— Вуж? Ты ведаеш?
— Ведаю, калі кажу.
Цётка Ганна апусцілася на калодку, на якой звычайна колем дровы. Добра, што калодка стаяла якраз тут. Інакш проста на траву села б.
— Ой, не магу! Паміраю-у!..
Да яе падбегла мая маці, абхапіла за плечы.
— Што з табою, Ганначка?
— Вады! У грудзях пячэ, распірае. Маці азірнулася.
— Ігнат, вады!..
Я на адной назе ў хату. Схапіў са стала конаўку, зачэрпаў з вядра вады і назад бягом.
— Бярыце, — працягнуў цётцы Ганне. — Гэта не змяя. У кабуры вуж сядзеў. Праўду кажам.
Цётка Ганна ўзяла конаўку, паднесла да рота.
— Там… Там вужы гняздо звілі?
— Не. Мы з Петрусём вужа ў кабуру пасадзілі.
Лепей я не прызнаваўся б. Забыўся, што часта праўда бокам вылазіць.
Цётка Ганна як пачула, дык зноў загаласіла:
— Ой, людцы!..
— Ігнат!.. — паклікала мяне маці.
— Што? — заморгаў я вачыма.
— Арыштант!
— Мы не хацелі,— стаў апраўдвацца я.
— Нясі папружку.
Бач, якая хітрая. Хоча, каб на сваю спіну прынёс.
— Пятрусь, уцякайма! — крыкнуў я.
Мы з Петрусём, як мышы, за хлеў. А маці наўздагон гукнула:
— Арыштант! Вярніся-а!.. Я прыпусціўся мацней.
Чаму?