Пастка для пярэваратня
Шрифт:
— Няхай ён нашых лекаў панюхае, — данёсся Ландышаў голас.
Нечым вострым, падобным на пах воцату, патыхнула мне ў нос. Галава налілася цяжарам. Перад вачыма пабегла, паплыло. На момант здалося: матылёк махнуў крылцамі і знік. Чаму?..
З Ландышам
Я расплюшчыў вочы. Перад вачыма агеньчыкі мігцяць, расплываюцца. Успомнілася, як накінуўся на мяне Мірон Казіміравіч, як валтузіўся з ім. Я страпянуўся, нібы птушка, якая імкнецца
— Спакойна! Сядзі і не рыпайся.
Я ўзняў галаву. Ландыш перада мною. Усміхаецца, разваліўшыся на крэсле. І я на крэсле сяджу. Рукі звязаныя. Анучы ў роце няма. Дзіўна. А дзе ж Пятрусь? Можа, уцёк? Вось каб уцёк! Пра ўсё-ўсё расказаў бы…
— Ігнат…
І Пятрусь тут. Таксама на крэсле сядзіць, апусціў галаву.
— Адпусціце, — звярнуўся я да Ландыша. — Крычаць буду.
— Крычы, пакуль пуп не лопне. Усё роўна ніхто не пачуе. У скляпенні вы. Як замураваныя. Дайшло?
— Не крычы. Я спрабаваў,— сказаў Пятрусь. Ландыш аблізаўся, як кот.
— Ён крычаў, а я рагатаў. Нарагатаўся, як на кінакамедыі. Пацеш і ты. Мне даспадобы.
Пацешыць… Не дачакаешся. Трэба маўчаць сцяўшы зубы. Выходзіць, мы сядзім у скляпенні.
Нейкае дзіўнае скляпенне. Усё белае: і падлога, і столь, і сцены. Некалькі мяккіх крэслаў, воддаль, у куце, дзве вялізныя закаркаваныя бутлі. Стаяць на нейкіх прыстасаваннях, падобных на керагазы. У такую бутлю нават я залез бы. А на сценах чорныя гадзіннікі. Адзін каля аднаго. Колькі ж іх?
Я пачаў лічыць. Далічыў да пятнаццаці і збіўся.
— Прыехалі,— падаў голас Пятрусь.
— Бясплатна, — са здзекам прагаварыў Ландыш.
— Я такога, як вы, бясплатна на Месяц завёз бы, — кажу. — І Мірона Казіміравіча заадно.
Ландыш памахаў галавою.
— Чаму вас у школе вучаць? Старэйшых трэба паважаць.
Цікава: які ж ён на людзях? Напэўна, таксама павучае, усміхаецца. Напэўна, у аўтобусе старэйшым месца дае, знаёмых штогод з днём нараджэння віншуе.
— І не сорамна вам? — пачаў я.
— Сорамна таму, у каго кішэні пустыя.
— Чаму вы Мірону Казіміравічу дапамагаеце? Ён жа бандыт, — не сцярпеў Пятрусь.
Ландыш узняў угору выцягнуты палец.
— Ён вучоны. Самародак, можна сказаць. А бандыты пад мостам ці на вялікай дарозе.
— І вы самародак? Таксама вучоны?
— Я просты чалавек, але самародак. Я ўмею жыць. Хочаце паслухаць маю геаграфію? Раскажу як на духу.
— Якую геаграфію? — здзівіўся я.
— Геаграфіяй я называю сваю біяграфію. Калісьці, як і вы, у вёсцы я нарадзіўся. Слухаў, як пеўнікі кукарэкаюць, свежае малачко піў, каб сілы набрацца, у школку хадзіў. Галоўку вельмі не стамляў.
Кажа, што ў вёсцы нарадзіўся… Як я, як Пятрусь, як мой бацька, як дзядуля… Цяпер нас пільнуе, здзекуецца. Няўжо некалі басанож па траве бегаў? Няўжо маці «мамкай» называў?
— Не стамляў галоўку ў школцы. Праўда, разам з усімі пісаў: і Айчына, і родный край. Нават вершыкі
«Не выйдзем мы адгэтуль. Таму Ландыш і язык распусціў. Ведае, што нікому не раскажам», — працяла здагадка.
Я заплюшчыў вочы. Што ж рабіць? Як выратавацца? Вось каб у вёску! Дзень цяпер ці ноч? Як у нас каля возера? Ці кружыцца матылёк?
Раптам нешта бумкнула, як у пустую бочку: «Бум-бум-бум…» Я здрыгануўся, расплюшчыў вочы.
«Бум… Бум… Бум…» Аднатонна, мерна бумкае. Нібы кувалдай па галаве. Раз за разам.
— Што так бумкае? — не стрываў я.
— Гадзіннікі адлічваюць час, — прагаварыў Ландыш.
Гадзіннікі… Колькі ж разоў яны бумкнулі? Не запомніў. Час адлічваюць. Магчыма, людзі на работу спяшаюцца. Магчыма, сябры ў школу. А нам з Петрусём не трэба спяшацца.
— Вы і каля Мірона Казіміравіча корміцеся? — пацікавіўся ў Ландыша Пятрусь.
— А як жа! Вершыкі пра родную мову вучыў… Ха-ха-ха… Хіба мова пракорміць? Мірон Казіміравіч, канешне, пракорміць, а мова не. З грамаці хлеба не гамаці.
— Цяжка з вамі. Душна, — прамовіў Пятрусь.
— Цяжка? Я вам смяшыначку раскажу. Вы любіце смяшыначкі. Слухайце і на вус матайце. Настаўнік, выклікаўшы ў школу бацьку, выгаворвае: «Сёння ў вашага сына я цыгарэты знайшоў». — «Якія?» — пытаецца бацька. «Прыму», — кажа настаўнік. «Вось я яму ўсыплю, — узлаваўся бацька. — Ён жа сваю «Астру» пакінуў, а маю «Прыму» сабе забраў».
— Э-эх! — уздыхнуў Пятрусь. Ландыш зірнуў на яго.
— Не смешна? Сваю «Астру» пакінуў… Хі-хі-хі… Бацькаву «Прыму» забраў. Хі-хі-хі…
— Тут няма сме-ху, — па складах прамовіў Пятрусь.
Ландыш скрывіўся.
— Я тром начальнікам гэтую смяшыначку расказваў. Яны яе ў спецыяльныя кніжачкі запісалі. А вы… Вам самы тоўсты слон на вуха наступіў.
— Пры чым тут слон? — сказаў Пятрусь. Ландыш усхапіўся з крэсла.
— Тс-с-с…
Недзе за сцяною, пачуў я, нешта грукнула.
Мірон Казіміравіч дзейнічае
За сцяною зноў грукнула, і адчыніліся дзверы. У скляпенне зайшоў Мірон Казіміравіч. Пад пахай ён трымаў поліэтыленавы мяшок, у якім быў жоўты парашок.
— Вітаю. Усіх вас вітаю, — прагаварыў Мірон Казіміравіч.
— Я смяшыначкі хлопчыкам расказваў,— паведаміў Ландыш.
— Смяяліся?
— Не. Ім самы тоўсты слон на вуха наступіў.
— Нядобра. — Мірон Казіміравіч сеў на крэсла.
— Кхе, — моцна кашлянуў Пятрусь.