Радкі і жыццё
Шрифт:
Людзі паверылі ў чутку, што Камароў жывы.
25. IV.
Няма сцягоў. Не бачу і жалобы. Людзі не ўглядваюцца доўга, дзе, каму і чаму баляць душы. Чаму смерць твайго сваяка — тваё гора, а майго — маё? Мы — людзі. Мы выйшлі з прыроды. Мы былі калісьці стадам, у стада быў важак, у нас былі інстынкты стада. Стадны інстынкт астаўся, ён яшчэ неперабораны, дадзім яму духоўную падтрымку і зробім з яго калектывізм.
Тое, што дорага мне сёння, — не пакідай мяне заўтра.
Калі інстынкт стаднасці выразна авалодвае людзьмі, іх твары здаюцца мордамі. Морды...
«Били
24.VІ. «Даваць адпор варожай агітацыі».
30.VІІ. «Вораг пад маскай драматурга». — Пра Галубка.
30.VІІ. «Ачысціць саюз кампазітараў ад контррэвалюцыйнага ахвосця». — Пра Чуркіна і інш.
16. VIII. «Шкодная пісаніна».
«Паклёп на савецкую рэчаіснасць». — Пра Г. Шведзіка і інш.
23.XI. «Злачынныя справы ў тэатры оперы і балета». . .
ЗО.VІІ. «Ліса ў творчай скуры». — Пра Г. Раманоўскую.
«На працягу апошніх 9 месяцаў, як раней на працягу многіх год, яна не парывае сувязі з выкрытым органамі пралетарскай дыктатуры контррэвалюцыянерам Шушкевічам. За гэта яна была выключана з камсамола. Аднак і пасля гэтага контррэвалюцыйны нягоднік Шушкевіч застаўся ёй даражэйшым, чым пісьменніцкая арганізацыя».
28.1V.
На прэзідыуме абмяркоўвалі («Дзень паэзіі — 66»). Я падрыхтаваўся, напісаў тэзісы. Намер быў такі: сказаць пра паэтычную макулатуру, затым пра крытыку ў «ДП», а найбольш пра Е-ва і культаўцаў.
Макулатуры №-х да т. п., лічу, ацаніў правільна. Потым пра Е-ва («знойдзе дзейнік, няма выказніка,. знойдзе выказнік, няма дзейніка», успаміны — «Ехала деревня мимо мужика»).
Выдаў іх «перлы» з газет 30-х гадоў: «Контррэвалюцыйны нягоднік С. Шушкевіч» і т. д.
Выключная кульмінацыя: пытаюцца, хто піСаў пра Раманоўскую, ганіў яе за тое, што наведвае зняволенага, патрабаваў выключэння з камсамола. Я мыкаю. Уваходзіць Кучар. Павальны рогат.
Былі апладысменты — яны часткова і шкодзяць справе, надаючы сенсацыйны прысмак.
Кучар ездзіць на «Волзе», а Раманоўская ледзь ногі валачэ.
Паказвае Харужую ў берыеўскіх засценках. Рабіў і робіць сінекуру з культу.
Ён любіў абсмоктваць купалаўскія словы:
Яшчэ прыбавіце скананне —
Прадсмертны вашых рук абраз, —
Нядоўга ж ваша панаванне —
Загуба прыйдзе і на вас.
Заuубу крыўдаю, слязамі
ў магільны выкапалі ніз;
Людской расплаты ўжо над вамі
Тапор адточаны завіс.
Сіняўскія экспартавалі дэмагогію за мяжу, яны ж спрабуюць знутры навязаць нам яе.
Быкаў паказвае Сахно, яны злуюдь на Быкава, а не на Сахно.
У маленькім апавяданні В. Цельпугова («Снежныя горы») у старога горца пытаюць, колькі вёрстаў да гор.
— Одну половину, наверно, забыл, а в другой верст восемь, не меньше.
Мудры стары. Якраз такія мудрацы ёсць у нас — хІтра замоўчваюць жахі часоў культу.
Р. Рождественский:
Поперед батьки
В пекло не лезть?!
Кто ж его
от пули
закроет
тогда?
Гэта адказ маме на яе перасцярогі.
А. Вярцінскі:
Дзень першага
Дзень першага весняга грому — дзень паэзіі.
Дзень першых дажынак — дзень паэзіі.
Дзень першых сняжынак — дзень паэзіі.
Дзень першай сустрэчы — дзень паэзіі.
Дзень светлай любві чалавечай — дзень паэзіі.
Подзвіг несумяшчальны з траскатнёю. Траскатня, шуміха — я сказаў бы — апашляе яго.
Абавязкова на ўсё неабходна свежае вока: на газетную паласу, на падзеі (свежы погляд), на літаратурны працэс, на будні, на наваколле, быт. Узнавіць стан, калі ты пабываў спачатку збоку, потым — унутры, але ўнутры яшчэ не прыцёрся, не абвыкся.
У мяне прапалі параўнанні. Думка прагне чыстага слова. Сучасная метафара — два кадры. Кадр: пчаліныя соты; кадр — капсюлі патронаў; метафара — пчаліныясоты патронаў. Метафара злучае не дзве рэчы, дзве з явы (нават рэчы-з’явы). Дае кантэкст сінтэзу, злучаючы два рады асацыяцый.
I ўсё гэта — пярэстыя думкі, якія па адной закідваю ў памяцъ (выдумваю хутчэй) у Купалаўцы.
1. V.
Есць падставы, што — нягледзячы на ўсю немач — «квартал» пражыты адносна добра. Тое-сёе зрабіў, тое-сёе сказаў, набраў пэўны разгон і маю планы.
I сённяшні дзень быў адносна плённы. Я чытаў Дарыа і пераклады Савіча. Гэта была паэзія.
А вечарам, у гадзін сем, я пайшоў гуляць і быў па-новаму запалонены вясною, яе паэзіяй.
Цеплыня вярнулася і суцішыла ветры. Парасклейваліся першыя лісточкі. Бярозавыя яшчэ ліпкія — я іх мацаў. Я хадзіў у мясцінах найпрыгажэйшага роднага краявіду — там, дзе мурожная трава ляжала светлай зелянінай на леташняй жоўці, дзе стаяла рэчка з ціхай зялёнай вадою, дзе было незвычайна хораша бачыць сонца праз дрэвы, дзе абрасталі зелянінай стаўкі. Здалёк і адусюды ішоў птушыны шчэбет. Яго перабівала адна там нейкая маленькая сінічнага выгляду «пічужка». Я хадзіў там, дзе дзіўна, непрывычна сустрэць другога чалавека. Па-свойму нават абразліва: а што ён тут робіць?
Выйшаў ад узлеску ў лагчыну, да рэчкі, на луг. Ішоў мяккаю падатлівай сцежкай і дзівіўся, круцячы шыю: даўно не ведала душа мая такой радаснай, простай і адкрытай прыгажосці, якую адкрывала вока ў маленькай крапіўцы, у дробным яшчэ конскім шчаўі, у сухім лапушынні.
Сцяжынка, адолеўшы некалькі ручайкоў, па мяккім, падатлівым грунце вывела мяне да вёскі. Лецкаўшчына шырокім разваротам ляжала ўверсе, на хрыбтавіне гары. Ціха, нерухома, задумліва стаялі дамы, а ўніз спускаліся апрацаваныя прысядзібныя шнуры, а па межаніцы ішла ўверх сцежка. Усё было спрадвечным, нерухомым, некранутым. Здавалася, што тут існуюць вось гэтыя дамы, шнуры, нерухомыя каровы на лузе (пастушку я не адразу раэгледзеў). Потым вуха пачало лавіць і чалавечую прысутнасць: нёсся з вуліцы бесклапотны ·смех нейкай кампаніі, злева вока ўгледзела кампанію рознакаліберных жэўжыкаў з вудачкамі.Я пайшоў уздоўж рэчкі, яка я набыла тут.рух у вузенькім рэчышчы, забруілася ручаінай. Суха дзынкнулі прывязаныя — на павадку дашчыны кладкі; уся вёска пасунулася ўправа, і адкрыўся новы краявід.