Рускія народныя казкі

Ушынскі Канстанцін Дзмітрыевіч

Ліхую ведзьму прывязалі да конскага хваста і пусцілі каня ў чыстае поле.

ПА ШЧУПАКОВАМУ КАЗАННЮ

Жыў-быў стары. У яго было тры сыны: два разумныя, трэці — дурны Ямеля.

Ты я браты працуюць, а Ямеля цэлы дзень ляжыць на печы, ведаць нічога не хоча.

Аднаго разу паехалі браты на кірмаш, а бабы, братавыя, давай пасылаць яго:

— Схадзі, Ямеля, па ваду.

А ён ім з печы:

— Не хочацца...

— Схадзі, Ямеля, а то браты

з кірмашу вернуцца, гасцінцаў табе не прывязуць.

— Ну добра.

Злез Ямеля з печы, абуўся, апрануўся, узяў вёдры і сякеру і пайшоў на рэчку.

Прасек лёд, набраў вады ў вёдры і паставіў іх, а сам глядзіць у палонку. I ўбачыў Ямеля ў палонцы шчупака. Злаўчыўся і схапіў шчупака рукою:

— Салодкая будзе юшка!

Раптам шчупак кажа яму чалавечым голасам:

— Ямеля, пусці мяне ў ваду, я табе калі-небудзь памагу.

А Ямеля смяецца:

— Што ты мне паможаш?.. Не, занясу я цябе дадому, скажу братавым, каб юшку зварылі. Салодкая будзе юшка.

Шчупак зноў пачаў прасіцца:

— Ямеля, Ямеля, пусці мяне ў ваду, я табе зраблю ўсё, што ты толькі пажадаеш.

— Добра, аде пакажы спачатку, што не падманваеш мяне, тады пушчу.

Шчупак у яго пытаецца:

— Ямеля, Ямеля, скажы, чаго ты зараз хочаш?

— Хачу, каб вёдры самі пайшлі дадому і вада каб не расплюхалася.

Шчупак яму кажа:

— Запомні мае словы: калі табе чаго захочацца — скажы толькі:

Па шчупаковаму казанню, Па майму жаданню.

Ямеля і кажа:

— Па шчупаковаму казанню, Па майму жаданню —

ідзіце, вёдры, самі дадому...

Толькі сказаў — вёдры самі і пайшді на тару. Ямеля пусціў шчупака ў палонку, а сам пайшоў за вёдрамі.

Ідуць вёдры па вёсцы, народ дзівіцца, а Ямеля ідзе ззаду, пасміхаецца... Зайшлі вёдры ў хату і самі сталі на даўку, а Ямеля палез на печ.

Многа ці мала мінула часу — братавыя зноў кажуць яму:

— Ямеля, што ты ляжыш? Схадзіў бы дроў накалоў.

— Не хочацца...

— Не наколеш дроў, браты з кірмашу вернуцца, гасцінцаў табе не прывязуць.

Ямелю не хочацца злазіць з печы. Успомніў ён пра шчупака і ціхенька кажа:

— Па шчупаковаму казанню, Па майму жаданню —

ідзі, сякера, накалі дроў, а дровы самі ў хату падавайцеся і ў печ складайцеся...

Сякера выскачыла з-пад лаўкі — і на двор, і давай дровы калоць, а дровы самі ў хату ідуць і ў печ лезуць.

Многа ці мала часу прайшло — братавыя зноў кажуць:

— Ямеля, дроў у нас больш няма. З’ездзі ў лес, насячы.

А ён ім з печы:

— А вы на што?

— Як гэта — мы на што?.. Хіба гэта наша работа — у лес па

дровы ездзіць?

— Мне не хочацца...

— Ну, не будзе табе падарункаў.

Нічога не зробіш. Злез Ямеля з печы, абуўся, апрануўся. Узяў вяроўку і сякеру, выйшаў на двор і сеў у сані:

— Бабы, адчыняйце вароты!

Братавыя яму кажуць:

— Што ж ты, дурань, сеў у сані, а каня не запрог?

— Не трэба мне каня.

Братавыя адчынілі вароты, а Ямеля кажа ціхенька:

— Па шчупаковаму казанню, Па майму жаданню —

едзьце, сані, у лес...

Сані самі і паехалі, ды так хутка — на кані не дагнаць.

А ехаць у лес трэба было якраз праз горад, і тут ён многа народу з ног пазбіваў ды падушыў. Народ крычыць: «Трымай яго! Лаві яго!» А ён едзе сабе, сані паганяе. Прыехаў у лес:

— Па шчупаковаму казанню, Па майму жаданню —

сякера, насячы дроў ды сушэйшых, а вы, дровы, самі валіцеся ў сані, самі вяжыцеся...

Сякера пачала сячы, калоць сухія дрэвы, а дровы самі ў сані валяцца і вяроўкай вяжуцца. Потым Ямеля загадаў сякеры высеч яму дубінку — такую, каб насілу падняць. Сеў на воз:

— Па шчупаковаму казанню, Па майму жаданню —

едзьце, сані, дадому...

Сані памчаліся дадому. Зноў едзе Ямеля праз той горад, дзе нядаўна пазбіваў ды падушыў многа народу, а там яго ўжо чакаюць. Схапілі Ямелю і цягнуць з воза, лаюць і б'юць.

Бачыць ён, што кепскія справы, і ціхенька:

— Па шчупаковаму казанню, Па майму жаданню —

ану, дубінка, палічы ім рэбры...

Дубінка выскачыла — і давай малаціць. Народ кінуўся наўцёкі, а Ямеля прыехаў дадому і залез на печ.

Многа часу прайшло ці не — пачуў цар, якія штукі Ямеля вытварае, і пасылае па яго афіцэра: знайсці Ямелю і прывезці ў палац.

Прыязджае афіцэр у тую вёску, заходзіць у тую хату, дзе Ямеля жыве, і пытаецца:

— Ты дурань Ямеля?

А ён з печы:

— А табе што?

— Апранайся хутчэй, я павязу цябе да цара.

— А мне не хочацца...

Раззлаваўся афіцэр і плясь яго па шчацэ.

А Ямеля кажа ціхенька:

— Па шчупаковаму казанню, Па майму жаданню —

дубінка, палічы яму рэбры...

Дубінка выскачыла — і давай малаціць афіцэра, ледзьве ён уцёк.

Цар здзівіўся, што яго афіцэр не мог справіцца з Ямелем, і пасылае свайго самага галоўнага вяльможу: