Рускія народныя казкі
Шрифт:
Усе ж ведаюць, як з мачыхаю жыць: пераступіш — біта і недаступіш — біта. А родная дачка што ні робіць — за ўсё па галоўцы гладзяць: разумніца.
Падчарка і скаціну паіла-карміла, дровы і ваду ў хату насіла, у печы паліла, хату мяла — яшчэ зацемна... Нічым старой не дагодзіш— усё не так, усё кепска.
Вецер хоць пашуміць, ды сціхне, а старая баба разыдзецца — не скора сунімецца. Вось мачыха і надумалася падчарку са свету зжыць.
— Вязі, вязі яе, стары,— кажа дзеду,— куды хочаш, каб
Дзед забедаваў, заплакаў, ды што зробіш — няма рады з ліхою бабаю. Запрог каня:
— Садзіся, дачка любая, у сані.
Павёз небараку ў лес, скінуў у гурбу пад вялікую яліну і паехаў Дахаты.
Дзяўчына сядзіць пад ялінай, дрыжыць, холад яе даймае. Раптам чуе — непадалёку Марозка па ялінах патрэсквае, з яліны на яліну пераскаквае, палусквае.
Апынуўся на той яліне, пад якой дзяўчына сядзіць, і пытаецца ў яе зверху:
— Ці цёпла табе, дзеўчына?
— Цёпла, Марозухна, цёпла, бацюхна.
Марозка пачаў ніжэй спускацца, мацней патрэсквае, палусквае:
— Ці цёпла табе, дзеўчына? Ці цёпла табе, прыгожая?
А беднай дзяўчыне і дух ад холаду займае:
— Цёпла, Марозухна, цёпла, бацюхна.
Марозка яшчэ ніжэй спусціўся, яшчэ мацней затрашчаў, залускаў:
— Ідзі цёпла табе, Дзеўчына? Ці цёпла табе, прыгожая? ЦІ цёпла табе, ягадка?
Дзяўчына дубець пачала, ледзь-ледзь языком варочае:
— Ой, цёпла, галубок Марозухна!
Тут Марозка пашкадаваў дзяўчыну, захутаў яе ў цёплыя футры, сагрэў пуховымі пярынамі.
А мачыха па ёй памінкі ўжо спраўляе, пячэ бліны і крычыць дзеду:
— Ідзі, стары пень, вязі сваю Дачку хаваць!
Паехаў дзед у лес, пад'язджае да таго месца — пад
вялікай ялінай сядзіць яго дачка, вясёлая, румяная, у сабаліным футры, уся ў золаце, у серабры, і каля яе — куфар з багатымі падарункамі.
Дзед узрадаваўся, паклаў усё дабро ў сані, пасадзіў Дачку, павёз дахаты.
А дома баба пячэ бліны, а сабачка пад сталом:
— Цяў, цяў! Дзедаву дачку ў золаце, у серабры вязуць, а бабіну замуж не бяруць.
Баба кіне яму блін:
— Не так цяўкаеш! Кажы: «Бабіну дачку замуж бяруць, а дзедавай костачкі вязуць...»
Сабака з'есць блін і зноў:
— Цяў, цяў! Дзедаву дачку ў золаце, у серабры вязуць, а бабіну замуж не бяруць.
Баба бліны яму кідала і біла яго, а сабачка — усё сваё...
Раптам зарыпелі вароты, адчыніліся дзверы, у хату ідзе падчарка — у золаце-серабры, так і ззяе. А за ёю нясуць куфар высокі ды цяжкі. Баба глянула — і рукі развяла...
— Запрагай, стары пень, другога каня! Вязі маю дачку ў лес ды пасадзі на тое ж месца...
Дзед пасадзіў бабіну дачку ў сані, павёз яе ў лес на тое ж самае месца, вываліў у гурбу пад высокай ялінай і паехаў
Бабіна дачка сядзіць, зубамі ляскае.
А Марозка па лесе патрэсквае, з яліны на яліну пераскаквае, палусквае, на бабіну дачку паглядвае:
— Ці цёпла табе, дзеўчына?
А яна яму:
— Ой, холадна! Не скрыпі, не трашчы, Марозка...
Марозка пачаў ніжэй спускацца, мацней патрэскваць,
палускваць:
— Ці цёпла табе, дзеўчына? Ці цёпла табе, прыгожая?
— Ой, рукі, ногі адмерзлі! Ідзі прэч, Марозка...
Яшчэ ніжэй спусціўся Марозка, яшчэ мацней прыціснуў, затрашчаў, залускаў:
— Ці цёпла табе, дзеўчына? Ці цёпла табе, прыгожая?
— Ой, зусім застудзіў! Згінь, прападзі, пракляты Марозка!
Раззлаваўся Марозка ды так прыціснуў, што бабіна дачка зусім адубела.
Толькі днець пачало, баба пасылае дзеда:
— Запрагай хутчэй, стары пень, едзь па дачку, прывязі яе ў золаце-серабры...
Дзед паехаў. А сабачка пад стадом:
— Цяў, цяў! Дзедаву дачку жаніхі забяруць, а бабінай дачкі ў мяху костачкі вязуць.
Баба кінула яму пірог:
— Не так цяўкаеш! Скажы: «Бабіну дачку ў золаце-серабры вязуць...»
А сабачка—усё сваё:
— Цяў, цяў! Бабінай дачкі ў мяху костачкі вязуць.. Зарыпелі вароты, баба кінулася сустракаць дачку.
Посцілку падняла, а дачка ляжыць у санях мёртвая. Загаласіла баба, ды позна.
Было ў старога бацькі тры сыны: два разумныя, а трэці Іванка дурны; дзень і ноч дурань на печы сядзеў.
Пасеяў бацька пшаніцу, і вырасла пшаніца добрая, ды панадзіўся хтосьці ўночы тую пшаніцу таптаць-дратаваць. Вось бацька і кажа дзецям:
— Любыя мае дзеткі, пільнуйце пшаніцу кожную ноч па чарзе, злавіце мне злодзея.
Надыходзіць першая ноч. Пайшоў старэйшы сын пшаніцу пільнаваць, ды захацелася яму спаць: залез ён на вышкі і праспаў на сене да раніцы. Прыходзіць раніцай дадому і кажа: усю ноч, маўляў, не спаў, ад холаду дрыжаў, а злодзея так і не бачыў.
На другую ноч пайшоў сярэдні сын і таксама ўсю ночку праспаў.
На трэцюю ноч прыходзіць чарга дурню ісці. Узяў ён аркан і пайшоў. Прыйшоў на мяжу і сеў на камень сядзіць — не спіць, злодзея чакае.
А самай апоўначы прыбег на пшаніцу разнамасны конь: адна шарсцінка залатая, другая сярэбраная; бяжыць — зямля дрыжыць, з вушэй дым валам валіць, з ноздраў полымя шугае.
I пачаў той конь пшаніцу есці: не так есць, як травіць, дратуе.
Падкраўся дурань цішком да каня ды і накінуў яму на шыю аркан. Ірвануўся конь з усяе сілы — ды дзе там. Дурань упёрся, аркан шыю цісне. I пачаў тут конь дурня прасіць-маліць: