Сіндбад вяртаецца
Шрифт:
— Устаць! Да мяне, хутка!
І, адступіўшы за каменную сцяну, шпурнуў «бондэсант» у сярэдзіну спіжарні. Спалоханы крык хлапчукоў, глухі выбух. Гедыфі нават не зірнуў у спіжарню, адкуль паваліў жоўты едкі дым. Як дзейнічае «бондэсант», ён ведаў добра.
* * *
Стары расплюшчыў вочы і глядзеў на Добыша. Позірк яго спачатку быў няпэўны, нібы шкляны, амаль нежывы, але хутка з'явілася як бы праталінка ў ледзяным
— Даххм… — нешта сіліўся вымавіць Аіт-Хаммуш, углядаючыся ў Добыша, ад чаго таму было не па сабе. — Дахх…
— Нешта ён вам хоча сказаць, — прамовіў паліцэйскі, уважліва разглядаючы Добыша.
Аіт-Хаммуш ледзь прыкметна варухнуў рукой і зноў захрыпеў, працягваючы сачыць за Добышам.
— Ён глядзіць на вас, быццам нешта хоча спытаць, — зноў сказаў паліцэйскі.
Добышу і самому так здавалася. Але аб чым хацеў спытаць стары?
Падышоў паліцэйскі ўрач і марлевым тампонам з нейкай пякучай вадкасцю асцярожна абцёр Добышу скроню. Другі тампон загадаў прыкласці да вока і трымаць як мага даўжэй.
— Як вы мяркуеце, хлопчыкі выжывуць? — спытаў у яго Добыш.
— Аднаго, відаць, не давязём жывым нават да шпіталя. А другі — гледзячы на якога хірурга трапіць. Кажуць, савецкі доктар аднойчы выратаваў гэтага старога.
— Ведаю, — адказаў Добыш, гледзячы, як перабінтоўваюць старому грудзі.
— Але цяпер яго не ўратаваць, — паківаў галавой урач. — Кулі ў грудзях, у жываце, а яшчэ нажавая рана — яна смяртэльная.
Да Добыша падышоў доктар Кійк.
— Ну, як? — ён зірнуў на параненае вока і, як і паліцэйскі доктар, загадаў трымаць тампон. — А ў шпіталі адразу да акуліста.
Паліцэйскі камісар выгукнуў прозвішчы аператыўнікаў, якія застаюцца на востраве дзяжурыць.
— Астатнія хутка на катэр! — загадаў ён. — К ночы будзе добры шторм, на яго і разлічвалі кантрабандысты.
Добыш узяўся за насілкі, каб памагчы перанесці старога. Катэр падкідвала хвалямі, хаця ў бухтачцы яны былі значна меншыя, чым у адкрытым моры. Стары зноў расплюшчыў вочы і варухнуў пасінелымі губамі. Так, ён аб нечым хацеў спытаць у Добыша. Прыкра было ўсведамляць, што гэта застанецца назаўсёды невядомым.
— З Амамам будзе ўсё ў парадку, — сказаў доктар Кійк, які стаў побач. — Моцны хлопец.
Хоць адзіная радасная навіна.
Хваля з мора неяк спадцішка падкацілася пад сходні катэра і ўзарвалася ў камянях, як тарпеда. Усіх абдало буйнымі пырскамі. Паліцэйскі
Добыш стаяў, падтрымліваючы падвясныя насілкі з Аіт-Хаммушам, каб яны не так разгойдваліся. Побач трымаўся маўклівы Акліль. Ён за гэтыя апошнія дні прыкметна ўзмужнеў. Падышоў паліцэйскі камісар.
— Баліць? — паспачуваў ён. — Потым зойдзеце, калі ласка, да нас, запішам вашы паказанні… Нічога, гэткі выпадак не першы і не апошні. Барацьба… Вы нядаўна ў нас у Алжыры?
— Цяпер мне здаецца — даўно, — адказаў Добыш.
ЗАМЕСТ ЭПІЛОГА,
або Хто ўспомніць пра Аіт-Хаммуша?
Пасля дзесяцідзённага падарожжа па краіне Радзім Савілін вярнуўся ў Аль-Джазаір. Ён спадзяваўся, што Юрый Сяргеевіч ужо ў горадзе і павязе, як абяцаў, да магілы Аіт-Хаммуша. Але яго чакала расчараванне: па тэлефоне, які пакінуў Юрый Сяргеевіч, адказалі, што той яшчэ ў пустыні каля Таманрассета. Часу заставалася зусім мала — праз два дні дадому. Выходзіла, што сустрэцца ім не ўдасца. Так прайшоў дзень. Назаўтра Савілін распытаў у алжырскага журналіста, з якім пазнаёміўся ў часе падарожжа, на якіх могілках горада хаваюць рыбакоў. Аказалася — туды ходзіць аўтобус. Савілін купіў кветак і паехаў.
Канечне, нічога пра Аіт-Хаммуша ў вартаўніка ён не даведаўся. Дзе пахаваны стары рыбак, які загінуў на востраве? Вартаўнік паціскаў плячамі: ды такіх нямала, каго паклала бандыцкая куля. За новы Алжыр патрыёты багата сплацілі і крывёю і жыццямі.
Праз брамку Савілін ступіў на тэрыторыю могілак. Тэракотавыя пліты, невялічкія абеліскі з надпісамі на арабскай мове. Ні індывідуальных агародж, ні знарочыстай пышнасці. Пад якой з гэтых сціплых пліт спачывае Стары?
Савілін ціха прайшоў зноў да брамкі і паклаў кветкі ля падмурка. Няхай яны будуць для ўсіх, хто не шкадаваў уласнага жыцця, баронячы добрае ад злога.
Яшчэ Савілін вельмі хацеў убачыць Акліля… Які ён цяпер? Кім стаў? «Што ж, — суцяшаў ён сябе, — калі нават і не сустрэнемся, усё роўна будзем ведаць, што жывём разам на белым свеце. Ну, а Аіт-Хаммуш? Гэта ж і пра яго мудра сказана ў старажытнай арабскай казцы пра Сіндбада-Марахода: «Няхай будзе слава жывому, які не памірае!»
1986