Саллаат уонна таптал
Шрифт:
Эрчим
Уол ол сырдык иэйиигэ куустаран, сарсын аармыйа?а барыахтаа?ын саныы-саныы, утуйан хаалбыта…
Сарсыарда туран баран а?аат, малын-салын хомунна. Долбууртан Зоя бэлэхтээбит хаартыскатын ылан чочумча одуулаан тураат, сиэбигэр укта сылдьар байыаннай билиэтин и?игэр кыбыта аста. Ийэтэ остолобуойга и?ит сууйааччынан ?лэлиирэ, ол и?ин сарсыарда олох эрдэ туран, хайыы-?йэ?э ?лэтигэр барбыт этэ.
Болдьоммут кэм?э военкомакка тиийбитэ, олбуор и?игэр толору дьон б???т? баара. Аармыйа?а барааччы диэн, атаара кэлбит дьон диэн тус-ту?унан б?л?х-б?л?х буолан аалы?на?а сылдьаллар. Кинини кэтэ?эн до?отторо к??тэн тураллар эбит. Сирэйдэриттэн-харахтарыттан к?рд?хх?, атаарыы дьалхаана т??н? бы?а сал?аммыт бы?ыылаа?а. Эрчим кинилэр били??и туруктарын ?т? сэрэйэн, спортивнай суумкатыгар эрдэ ха?ааммыт водкатын ылан уолаттарга туттаран кэбистэ. Кини ?сс? военкомакка чуга?аан и?эн, син балачча тэйиччиттэн баян тыа?ын уонна уолаттар армейскай ырыаларын истибитэ. Сергей баянын тардан кэбиспитэ, Еремей ону иилэ хабан ылбыта. Атын уолаттар эмиэ хаалсыбатахтара, байыаннай ырыалар бииртэн биир доргуччу ылламмыттара. Ону дэриэбинэттэн сылдьар уолаттар бэркэ сэ?ээрэ истибиттэрэ, ол эрээри хайдах эрэ дьааххана со?ус туттан тэйиччи сылдьаллара.
…Не много прошагал, пока не генерал,Но, может быть, я стану старшиной.Прости, что не сумел сказать, что буду смелИ то, что будешь ты моей женой.Не плачь, девчонка, пройдут дожди,Солдат вернется, ты только жди…Сотору буолаат военкомат ?лэ?иттэрэ тахсан, уолаттары кэккэлэччи туруортаатылар уонна испии?эгинэн биир-биир ааттаталаан, ким баарын-суо?ун бэрэбиэркэлээтилэр:
– Бу сааскы суол алдьаммытынан, билигин ?р?с суола сабыылаа?ынан сибээстээн, куоракка самолетунан к?т???т. Ма?ан аэропордугар к?т?н тиийдэххитинэ, э?игини куорат военкоматын ?лэ?иттэрэ к?рс??хтэрэ. Уонна «Маяк» лаа?ырга сборнай пуун баар сиригэр автобу?унан арыаллаан киллэриэхтэрэ. Ким да, ханна да?аны ыйытыыта суох мээнэ барбат, кэлбэт… Бэрээдэги кэ?ии, арыгыны и?ии кытаанахтык бобуллар… Э?иги б?г???эттэн са?алаан байыаннай бэрээдэги туту?а?ыт. Билигин биэс м?н??тэ атаарааччылары кытта быра?аайда?ы?. Ол кэнниттэн быстах кэм?э самолет т??эр сиригэр, сыыр ?рд?нээ?и баа?ына?а, бары стройунан тахсабыт. Самолет к?т?н кэллэ?инэ, испии?эгинэн биир-биир ы?ырдахпытына, ааттаммыт дьон киирэн олоро?ут. Атыттар аныгы кэлэр самолету кэтэ?э?ит. Б?г?н барыта уонча рейс о?о?уллуохтаах, – диэн оройуон военкомун начаалынньыга, а?ам саастаах капитан мас-таас курдук хамаандалаан сэрэттэ.
Атаарааччылары кытта быра?аайда?ыы буолбутугар ата?а Еремей, Эрчим санныгар б?к т??эн, ытамньыйан ылла…
Эрчим: «Аата, дьи?нээх сэриигэ баран эрэр ки?иэхэ дылы… Музыка, ырыа-тойук до?у?уоллаах, кыра харах уулаах… Аармыйа?а сулууспалыы баран эрдэ?им», – диэн сонньуйа санаата.
Барыларын стройунан ???э, сыыр ?рд?гэр та?аардылар. Киэ? нэлэмэн хонууну быстах самолет т??эр гына бэлэмнээбиттэр.
– Сотору самолет кэлиэ?э, бэлэм сылдьы?…Тар?а?ан хаалыма?, – диэн арыаллаан та?аарбыт прапорщик уол сэрэттэ.
Уолаттар, ??рэ-к?т?, са?ардыы к???рб?т хонууга олордулар. Дойдуларыттан арахсан эрэр дьон бы?ыытынан, сааскы у?уктубут айыл?аны, к??рэгэй чыычаах дьырылас тойугун сэ?ээрэ и?иттилэр. Арай Эрчим со?уйуон и?ин, ийэтэ
– Маарын сарсыарда ?лэбэр эрдэ тахсаммын, о?обун кытта ?ч?гэйдик быра?аайдаспакка хааллым диэммин, хата бу аргыс булан, бакаала?а кэллим. Икки сыл диэн у?ун кэм, онон, о?обун ?ч?гэйдик сыллаан, санаабын этэн хаалаарыбын… Урут убайбын, эн таайгын, уоттаах сэриигэ барарыгар мин, эдэр кыыс, киирэммин атааран турабын. Ол и?ин убайым этэ??э сэрииттэн эргиллэн кэлбитэ… – ийэтэ, ньургу?унун дь?рб?т?н уолугар ууна-ууна, ба?а санаатын этэ турда.
– Ийээ, билигин сэрии буолбатах. Эйэлээх кэм, онон, санаа?ын т??эримэ… Хата са?а сири-дойдуну к?р?н, эр ки?и оскуолатын аа?аммын этэ??э кэлиэ?им… – дии-дии, Эрчим ийэтин чараас санныттан кууста уонна с????ттэн сыллаан ылла.
Кинилэр тэйиччи баран, исти?ник-и?ирэхтик кэпсэттилэр. Онтон ийэтэ куу?ан ылан, о?отун с????ттэн сыллаан ыла-ыла:
– Чэ, кытаат ?ч?гэйдик сырыт, сурукта суруйаар… Би?иги оттон, манна дойдулаах дьон, этэ??э олоруохпут. Улахан балтыгар Алма-Ата?а эмиэ сурукта суруйаар, сибээстэ?э сырыт… – диэн ба?а санаатын, алгы?ы кытта этэн баран, аргыс кыы?ыныын аллара б????лэк диэки аргыый хаамса турдулар.
Эрчим ньургу?унун т????гэр хам тутан туран эрэ: «Ийэм барахсан кэм да о?отун ту?угар, кы?алла-м??эллэ, долгуйа сылдьаахтыыр. Оо, бу Орто дойдуга ийэттэн ордук к?нд? ама ким баар буолуой? Бастакы о?о буоламмын, чахчы да ийэм барахсан к?нэ-ыйа миигиттэн тахсара. Кыра сылдьан ыалдьан ы?аалаатахпына, т??ннэри утуйбакка биэбэйдиирэ. Улаатан онно-манна бардахпына, ??рэнэ сырыттахпына, кэтэ?эн да биэрээхтиирэ. Аны аармыйа?а барарбын истэн, олох да?аны аймаммыта. Ыытар санаата суо?а: «То?о ??рэххин салгыы барбаты?? Эрдэ ?рд?к ??рэ?и б?тэрэн, балтыларгын бырааккын атахтарыгар туралларыгар миэхэ к??с-к?м? буолуохтаах эти? буолла?а дии…» – диэхтээбитэ.
Сотору самолет к?т?н кэллэ. Эрчимнээх бастакы рейскэ т?бэ?эн куораттаатылар. «Маяк» лаа?ырга тиийбиттэрэ, с????нэн ыччаты аармыйа?а ыытаары муспуттар этэ.
О?олорго аналлаах сайы??ы лаа?ыр буолан соро?о бэрэбинэнэн, соро?о хапта?ынынан о?о?уллубут дьиэлэрдээх. Мэ?элэри син обургу мас дьиэ?э олохтоотулар. Сотору-сотору араас сиртэн мустубут ыччаттар киирсээри айдаан буоллар эрэ, олорор дьиэлэриттэн сууласпытынан та?ырдьа ыстанан тахсаллар. Бэйэ-бэйэлэрин кытта дайба?а сылдьар уолаттар быыстарыгар, биир алюминевай хайы?ар торуоскатын тута сылдьар прапорщик, онтукатынан саабыла курдук далбаатанан уолаттары тохтото сатыыр. Ол курдук мучумааннанан биир т??н хоннулар. Сарсыныгар Эрчимнээх байыаннай хамыы?ыйаны аастылар. Алта уолу «Забайкальскай байыаннай уокурукка, Чита?а танковай чааска сержант оскуолатыгар бара?ыт», – диэн талан ыллылар. Олор истэригэр Эрчим эмиэ т?бэстэ, кинилэри: «?й??н к?т???т, бэлэм сылдьы?», – диэн сэрэттилэр. Уолаттар бэлиэр сержант буолбут курдук сананан чиккэ?нэ?э сырыттылар, атыттар кинилэри ордугур?уу санаатылар.
Сарсыныгар эбиэт са?ана кинилэр олорор дьиэлэригэр капитан формалаах саастаах ки?и киирэн кэллэ. Кини кими эрэ сура?ар бы?ыылаах. Сотору буолаат, уолаттар: «Эрчим, эйиигин ы?ыраллар», – диэн эппиттэригэр, уол, саарбахтыы-саарбахтыы, капита??а тиийдэ.
– Быганов, кем работал на гражданке? – диэн, оруобуна «Бег» диэн киинэ?э генерал Хлудовы оонньообут артыыс Владислав Дворжецкай курдук эриличчи к?рб?т капитан киниттэн ыйытта.
– Учителем черчения и рисования…
– А где учился?
– В Хабаровском педагогическом институте, на художественно-графическом факультете. Окончил два курса и дальше работал учителем Тыллыминской средней школы Мегино-Кангаласского района.
– Хочешь со мной поехать?
– А куда это? Так-то я завтра должен улететь в Читу, учиться в школе сержантов. В танковые войска, уже все решено, я жду только отправления.
– Это не имеет значения, я уже договорился. Если ты согласен, то поедешь со мной, – капитан хо?оруутугар холооботтуу, холкутук хардарда.