Скокі смерці
Шрифт:
Пасьля вячэры Макс зноў запрасіў да сябе на сеанс халяўнай псіхатэрапіі. Але я і так ужо перад ім занадта навыяўлялася...
Я блукала па цёмных прысадах Людвісараўскага парку, расплёхваючы нагамі позьнюю восень, што ўвасобілася ў куламесу збуцьвелай лістоты, бруду і мокрага сьнегу, і адчувала сябе рачной плоткай, якую міласэрныя дзеткі выпусьцілі ў сіняе мора. Нібыта і вады багата, і ежы... А няма ў маёй крыві пякучай солі, да якой звыклі ўсе тамтэйшыя... Хаця я мушу Юрасю быць удзячнай. Дзе б яшчэ такую выгодную працу знайшла? Пры ўспаміне пра Юрася мне зрабілася неяк тужліва. Я не сумнявалася, што ён верне мне грошы. Пазычыць, свае аддасьць, але верне. А што, калі ягоная «зорачка» іх патраціла? А ёй жа на лячэньне трэба...
Я кіравалася да альтанкі з калонамі. Але з прыцемку да мяне выплыў сьветлы сілуэт. Макс, у белым стыльным паліто, трымаў над сабой вялізны парасон, які ў сьвятле ліхтароў здаваўся срэбраным.
— Вы заўсёды блукаеце пад даджом без парасону?
Я неахвотна спынілася.
— Які гэта дождж? Хутчэй, вільготны туман. Я і не заўважыла...
Макс галантна захінуў мяне ад драбнюткіх, як камарыны подых, кропель.
— А вы так і не прыйшлі да мяне на прыём... Ну што ж, добраахвотнасьць тут – сьвятое. У мяне для вас добрыя навіны. Лілія Пятроўна прачытала ваш артыкул. Ёй усё спадабалася, ёсьць толькі некалькі нязначных правак. Паглядзіце, каля вашага камп’ютара тэчка... Дарэчы, а чаму вы пра гадзіньнікі напісалі так сьцісла?
— Сьцісла?! – абурылася я, – ды ў мяне пра гэтыя гадзіньнікі дзесяць старонак!
Макс неяк надта шчыра засьмяяўся, беручы мяне пад руку і скіроўваючы ў бок дома.
— Вы ўсё цудоўна зрабілі! Проста калі ў старажытнай рэчы схаваны нейкі сакрэт, гэта заўсёды прыцягвае турыстаў. А ў Ліліі Пятроўны і Пятра Апанасавіча вялікія планы наконт турызму. Прафесар, шкада, не пасьпеў разабрацца... Вось вы б і напісалі ўсё, што думаеце. Няхай домыслы. Хіба Юрый не расказваў вам нічога наконт сваіх здагадак пра сакрэты гадзіньнікаў?
Я асьцярожна вызвалілася ад далікатнага дотыку «псіха».
— Думаю, пра важданьні Дамагурскага з механізмамі вы ведаеце больш за мяне. Я ўсё роўна ў гэтым нічога не разумею.
— Ну можа, наш майстар фантазіраваў пры вас, распавядаў пра старажытныя таямніцы?
Я пачала злавацца.
— А вы спытайце ў яго самога. Цікаюць вашыя гадзіньнікі, фігуркі рухаюцца... Што вам яшчэ трэба? Казкі ўсё гэта – пра шклянкі, якія разьбіваюцца.
Мы падыходзілі да мармуровых скульптураў, што выстраіліся ўздоўж дарогі. Антычныя героі кепска вытрымалі бойку з часам. Скульптар быў не настолькі таленавіты, каб бязрукія, безгаловыя паставы захавалі паважнасьць. Праўда, было гэтай паважнасьці тут усё роўна непараўнальна больш, чым яе мелася ў гіпсавых скульптурах піянераў і фізкультурнікаў у парку майго роднага мястэчка. Хаця – калі пашанцуе прастаяць тым фізкультурнікам яшчэ сто гадоў, невядома, з якім пачуцьцём будуць глядзець на іх нашыя нашчадкі? Можа, таксама з настальгіяй і павагай?
Мы параўняліся з пустым п’едэсталам, на якім засталіся толькі мармуровыя ступакі ў сандалях. Макс спыніўся.
— Пра што вы думаеце пры гэтым відовішчы?
— Гэта нейкі тэст? – азвалася я.
— Ну хутчэй асабістая цікаўнасьць.
Я ўгледзелася ў зьнявечаны мармур.
—Я думаю пра тое, што мы – аднадзёнкі, людзі сьвету аднаразовага посуду і аднаразовай культуры. Продкі, шматкроць болей вартыя за нас, аддавалі жыцьцё, каб здабыць глыток волі. А іх абылгалі і забылі. Думаю пра тое, што так і не напісала кніжку гістарычных эсэ, як зьбіралася. Пра старавежскую ратушу, з якой Баркун зрабіў тое ж, што тутэйшыя барбары – з гэтым помнікам. І пра тое, што ад нас не застанецца нават такога п’едэсталу.
— Нішто сабе! – Макс іранічна пакруціў галавою. — Рамантыка ды заклапочанасьць глабальнымі праблемамі найчасьцей ужываюцца з інфантыльнасьцю і няздольнасьцю вырашаць праблемы прыватныя.
— Гэта мой дыягназ? – холадна спытала я.
— Гэта вашая недасьведчанасьць, — усьміхнуўся Макс. – Ну куды вы выйшлі з-пад парасону? А скульптуры гэтыя колішні гаспадар маёнтка, апошні з магнатаў Людвісараў,
— Гэты чалавек, якія б ні меў сьмешныя слабасьці, браў удзел у паўстаньні, рызыкаваў жыцьцём... Ня дзеля сябе – яны, інсургенты Каліноўскага, ведалі, што іх справа безнадзейная. Дзеля годнасьці, гістарычнай справядлівасьці, дзеля волі...
— Вось вы якая пасіянарная,— спакойна прамовіў Макс.—Але воля – гэта толькі мара. Вы ўсьвядоміць ня можаце, наколькі чалавек зьняволены сам у сабе. І вызваліцца ад сябе вельмі цяжка. — Макс гаварыў без насьмешкі, нават з сумам. – Я ведаю гэта на ўласным прыкладзе. Мая маці працавала прыбіральшчыцай у школе, у якой я вучыўся. Мне заставалася альбо змусіць усіх паважаць мяне праз агрэсію, праз дзёрзкасьць, або зьмірыцца, стаць вечнай «шасьцёркай»...
— І які шлях вы абралі?
— Я пачаў вывучаць свае страхі і зьнішчаць іх адзін за другім. Загаварыць на роўных з багатым хлопчыкам... Заваяваць самую прыгожую дзяўчынку... Адказаць вясёлым жартам на крыўдную дражнілку... Я сам сябе зрабіў, адбіваючы па кавалку ад панцыра, у які закаваў мяне лёс. І я ведаю, што гэта магчыма, хоць і вельмі цяжка. Перастаньце ж і вы баяцца самой сябе сапраўднай. Дайце сабе волю.
Макс пяшчотна дакрануўся да майго пляча. Срэбны парасон над намі быў падобны да альтанкі для рамантычных спатканьняў... А чаму б і не? Я не сьвятая... Хаця выхаваньне ў сям’і, дзе ніколі не было мужчынаў – маці, бабуля і я (мужчыны лічыліся нечым варожым і непатрэбным) адбілася... Маланкавы шлюб з Юрасём яшчэ больш умацаваў перакананьне ў ненадзейнасьці «двухногіх пеўняў бяз пер’яў» і патрэбу ў «сур’ёзных адносінах». Ня дзіва, што сур’ёзных адносінаў не атрымлівалася. Раман з малавядомым паэтам доўжыўся пяць гадоў... Паэт патрабаваў рыбных страваў і цішыні, калі прыходзіць натхненьне. А потым сышоў да кабеты, якая выганяла яго пісаць натхнёныя вершы на кухню. Мастак-марыніст пратрымаўся са мною год. Паміж мастаком і паэтам быў яшчэ паляк, які прыехаў сюды вывучаць беларускую філалогію. Я нават пасялілася разам з ім у інтэрнаце... Можа, і дарэмна ня зьехала з тым Гжэсем у Польшчу? Хаця ня так ён ужо і ўгаворваў. Мусіць, ня мог дараваць маёй упартасьці наконт беларускай прыналежнасьці Адама Міцкевіча, Яна Баршчэўскага ды іншых гістарычных персонаў, зацятая спрэчка наконт якіх сталася для нас гэтаксама звыклай, як вячэра. А навошта зьвязваць жыцьцё з чалавекам, які забясьпечыць штодзённыя прафесійныя дыскусіі дома, дзе хочацца ня толькі ногі, але і душу ўсунуць у мяккія цёплыя пантофлі? Ну а цяпер, падобна, маім чарговым «захапленьнем» можа стаць псіхатэрапеўт...
Макс прысунуўся бліжэй, так што я амаль чула, як стукае ягонае сэрца... Роўна яно стукала... Я ўсёй сваёй ненармальна эмацыйнай істотай адчувала ўнутраны спакой майго спадарожніка, нібыта вялізны лядзяш. Ён жа насамрэч мною зусім не зацікаўлены, як удае! Навошта я яму патрэбна? Псіхатэрапеўт схіліўся блізка-блізка... Зараз я адчую дотык яго вуснаў... Не! Я адштурхнула «псіха» і рашуча выйшла з-пад парасону ў мокры туман.
— Прабачце, але я хачу як найхутчэй дапрацаваць свой артыкул...
Макс ня выказаў незадавальненьня і не спрабаваў мяне затрымаць.
— Што ж, ухваляю... Лілія Пятроўна будзе вам удзячная.
І ўжо калі я бегма адправілася ў бок сядзібы, крыкнуў усьлед:
— А каб пра сны не забывацца, трэба іх запісваць. Як толькі прачынаешся!
Але гэтай ноччу мае сны былі, відаць, такія журботныя, што ад іх у памяці засталося толькі адчуваньне невыпраўнай страты...
А нараніцу зноў выпаў сьнег. Белы, пухнаты, ён больш не зьбіраўся раставаць і выпускаць на волю пераможаную чарнату зямлі і гальля. Ды яшчэ соннае лістападаўскае сонца час ад часу вызірала з-за кволых хмараў, нібыта пан, праязджаючы паўз нішчымную вёску, кідаў праз вакно карэты, завешанае фіранкамі, жменькі дробных манетаў.