Скокі смерці

Рублеўская Людміла Іванаўна

Тут быў утульны прыцемак, сьпіртное не прадавалася, а бармэн прызнаваў толькі лацінаамерыканскую музыку (хаця лагічней было б – турэцкую), і тэлевізар на поўную гучнасьць не ўключаў . «Ай-йа-рррыба-йа-ррыба... Ё но сой марынэра, сой капітан...» Я не марак, я капітан —сьцьвярджаў невядомы лацінас, супадаючы ў памкненьні адпавядаць сваёй выдуманай, прысьнёнай Персоне з усім нашым грэшным сьветам... Толькі такія няўдачнікі, як я, могуць нудзець на адваротнае, здымаючы з сябе званьне й лішнюю адказнасьць.

Як я і спадзявалася, у кавярні, акрым мяне, не было нікога. Па тэлевізары ішоў нейкі бразільскі серыял, перабіваючы задушэўнымі дыялогамі браваду самазванага капітана. Я няўважна паглядала на экран, дзе чарговая Анна-Марыя высьвятляла з чарговым Маркам-Антоніем, што з імі было да страты памяці, і

хто падмяніў іх дзіця, і дзе сапраўдны запавет багатага дзядзькі-плантатара. Я піла сваю каву, моцную, нібыта кроў цмока, глядзела ў шурпатую, стылізаваную пад старую драўніну, сьцяну і спрабавала супакоіцца. Але на вочы ўвесьчасна наварочваліся сьлёзы. Я ўспамінала, як тонкія рукі мастачкі луналі над карцінай, якая выпроствала свае фарбы з першароднага белага хаасу. Як я вяла амаль непрытомную Стэлу з душа, а потым яна мне расказвала пра карціны Рэрыхаў. І як яна малявала на целе Юрася казачныя ўзоры, нібыта хацела ператварыць яго ў казачнага героя, Юрась цалаваў яе, а я, незаўважаная, назірала і страшэнна раўнавала... Бедная Стэла... А яшчэ ў грудзях маіх варушыўся халодны страх. Я, здаецца, магла адказаць на пытаньне з размовы медсясьцёр – навошта ўтойвалі, што Стэла памерла. Каб Юрась працягваў думаць, што жонку трэба ратаваць, і працягваў працу над д’ябальскімі гадзіньнікамі. Час ад часу прывязуць яго, пакажуць відовішча за шкляной перагародкай... Няўжо мой былы муж такі «незаменны кадр»? Я ўспомніла словы Калыванава пра тое, што «нашыя самародкі ўсіх замежных у лапці абуюць». Што ж, магчыма, Юрась быў для гаспадароў нечым накшталт бабкі-шаптухі, да якой зьвяртаюцца пасьля таго, як дыпламаваныя дактары аказаліся бясьсілымі. Я паведамлю яму пра Стэлу... Ён, вядома, адразу кіне працу і пачне гараваць. Ды яшчэ разборкі з гаспадарамі ўчыніць. Але я ня думаю, што людзі, якія здольныя на падобныя «інсцэніроўкі», яго так проста адпусьцяць. Знойдуць іншыя «спосабы ўзьдзеяньня». Выходзіць, лепей маўчаць...

«Вы яшчэ варыце бялізну? Значыць, мы ідзем да вас!» — аптымістычна заблагаў тэлевізар.

Па расейскай праграме пачаліся навіны. «Алігарх Пётр Калыванаў балатуецца на пост губернатара», — абвясьціў дыктар у прыемных інтэлігенцкіх акулярах з тонкай аправай, за якімі хаваліся маленькія нядобрыя вочы. – «Калыванаў — вядомы мецэнат, у яго перадвыбарчай праграме шмат увагі ўдзелена сацыяльнаму боку. Але ягоны праціўнік, вядомы пісьменьнік Васіль Засенін, паводле папярэдніх апытаньняў, карыстаецца ў насельніцтва вобласьці нашмат большай папулярнасьцю».

Калыванаў усьміхаўся на адкрыцьці нейкай дабрачыннай бальніцы, ягоны супернік прамаўляў нешта пра вялікую рускую нацыю перад купкай вельмі сур’ёзных людзей працоўнага выгляду.

Мяне перасмыкнула. Мецэнаты... Калекцыянеры... І яшчэ на Беларусі кавалак ухапіць хочуць. А Стэла ляжыць пад страшнымі апаратамі, і душа яе беспрытульная, можа, б’ецца ў белыя сьцены мецэнацкай клінікі, як заблукалы матыль...

Чаму столькі клопатаў вакол старых гадзіньнікаў? Няўжо іх сярэднявечныя таямніцы нечага вартыя сёньня? З-за чаго пакутуе Юрась? Я адчувала, што разгадка ад мяне блізка, літаральна пад носам. Я прыжмурыла вочы і пастаралася прыпомніць свае сны, у якіх часта зьяўляліся гадзіньнікі. Усплывалі нейкія адрывістыя малюнкі. Гадзіньнікі стаяць у коле... Лекар гаворыць: «Гэта зброя»... Можа, дарэмна я не прыслухалася да парады псіхатэрапеўта Макса і не запісала сваіх сноў? А ў рэальным жыцьці трэба было б яшчэ пашукаць дакументаў...

А ліст, што папрасіў мяне перакласьці Юрась! Як я магла забыць! Неадкладна адшукаць маю былую выкладчыцу Галіну Сьцяпанаўну...

Калі я разьвітвалася з бармэнам, той падарыў мне спачувальны позірк.

— Што, спадарыня, «прадынамілі» вас ? Не сумуйце, такая красуня не павінна сумаваць. Каханьне мусіць даваць насалоду абаім, іначай яно ня вартае кубачка кавы.

Я злосна ляпнула дзьвярыма кавярні. Якая яму справа...

Галіна Сьцяпанаўна, як і колісь, па-еўрапейску падцягнутая, у старасьвецкім сарафане і блузцы, з кароткай стрыжкай, толькі яшчэ больш сьсівелая, сустрэла мяне строга.

— Рада бачыць вас, Ганна Іванаўна. Даўно не заходзілі. Год... восем, мусіць?

Погляд праз акуляры быў надта афіцыйны. Галіна Сьцяпанаўна мела права сердаваць. У свой час я цэлы год хадзіла на ейныя курсы,

а патрапіць туды было нялёгка. Галіна Сьцяпанаўна — перакладчыцкі «ас», часта езьдзіла за мяжу, займалася мастацкім перакладам. Я аказалася здольнай вучаніцай і, дзякуючы Галіне Сьцяпанаўне ўдзельнічала ў конкурсе, і апынулася на студэнцкіх курсах у маленькім нямецкім гарадку пад Берлінам. Год у Нямеччыне мог стаць вызначальным для ўсяго майго жыцьця... Але я вярнулася, дала нырца ў журналістыку і на нямеччыну забылася.

Убачыўшы ліст, Галіна Сьцяпанаўна памякчэла. Усё-ткі прафесійны інтарэс.

— Цікавы дакумент. Надзвычай цікавы. Дарэчы, скапіраваны з арыгіналу, які захоўваецца ў Берлінскім гістарычным архіве. Пазнаю куточак іхняга штампу. Кажаце, працуеце над кнігай? Выдатна... Але баюся, што дакладна перакласьці мне будзе цяжка. Пятнаццатае стагоддзе, дыялект...

Я ўпрасіла Галіну Сьцяпанаўну, як магла, паспрабаваць перакласьці зараз жа, ну хоць збольшага... Нават зрабіла спробу прапанаваць ганарар – але мая былая выкладчыца толькі кінула на мяне суровы погляд і пачала здымаць з паліцаў слоўнікі... Відаць, нешта ў маім выглядзе сьведчыла наконт «справы жыцьця і сьмерці».

Дзесьці праз гадзіну на аркушыку паперы быў запісаны тэкст, перасыпаны шматлікімі пытаньнямі і пададзенымі ў дужках варыянтамі словаў.

— Чым так перакладаць, дык лепей ня брацца... – абуралася Галіна Сьцяпанаўна. – Гэта абсалютна непрафесійна! – былая выкладчыца ня стала менш патрабавальнай да сябе. Але прачытала, што атрымалася.

«Яго высокасьці курфюсту Фрыдрыху ІV Нюрнбергскаму... Вартыя найвялікшага захапленьня справы (дзеяньні?) Вашай сьветласьці... і жалю высілкі (злачынствы? учынкі?) вашых ворагаў... Я, доктар Бернацоні, які скончыў Падуанскую акадэмію з найвышэйшымі ўхваламі прафесароў, абазнаны ў лекарскіх навуках, і навуцы чытаць (прадказваць?) зоры, і ў механіцы, здольны рабіць усялякія механізмы і штукарствы(?)... дзеля карысьці сьвятлейшых асобаў... знаходжуся ў нястачы й заняпадзе, бязвінна перасьледуемы ганіцелямі і паклёпы церпячы... Валодаю, па Божае літасьці, сакрэтам, як мудраму абараніцца ад шматлікіх ворагаў, прыводзячы іх да шаленства, наканаванага ім іх грахамі (лёсам?)... Калі Яго высокасьць курфюст дасьць згоду вылучыць мне штогадовае ўтрыманьне ў дзьвесьце дукатаў, і ахвяруе дзеля вырабу (стварэньня?) маіх дзівосных (нетутэйшых?) механізмаў яшчэ тры тысячы дукатаў, праз два гады я буду мець гонар паказаць, як дзейнічаюць (ходзяць?) мае машыны, якія пачнуць адлічваць час сьмерці для ворагаў Яго высокасьці... Машыны мае многа дзівосаў (вытвараюць?) Які б сасуд, шкляны або парцалянавы ні паставіць у іх кола, ён будзе разьбіты іх голасам. І гэтак станецца са злымі намерамі. Я падару майму пану ўладу над тысячамі (паганцаў?), і ніхто ня зможа зайсьці ў замак, дзе будуць працаваць мае машыны, бо яго будзе цягнуць да сябе... (танец? карагод?) Застаюся ў чаканьні Вашага найлітасьцівага рашэньня...

Гервасі Луіджы Бернацоні, доктар».

— А гэта досыць тыповы тэкст для таго часу, — задумліва пракаментавала Галіна Сьцяпанаўна. Заўважыўшы маё зьдзіўленьне, патлумачыла: – Такіх вынаходнікаў у Еўропе было пры кожным двары... Леанарда да Вінчы на працу наймаўся, таксама дадаваў «прэс-рэліз»: «У мяне ёсьць планы мастоў, вельмі лёгкіх і трывалых, надта прыдатных да пераносу... Я знайшоў спосабы, як зруйнаваць любую крэпасьць або іншае ўмацаваньне, калі, яно, вядома, не збудаванае на скале... У мяне ёсьць чарцяжы для вырабу гарматаў, надта зручных і лёгкіх у транспарціроўцы, з дапамогай якіх можна раскідваць маленькія камяні падобна граду... Я магу стварыць катапульту, балісту ці іншую машыну зьдзіўляючай моцы...» і гэтак далей. Прапаноўваў своеасаблівыя правобразы танкаў, верталётаў, падводных лодак...

— І што, Леанарда праўда ўсё гэта рабіў? – спытала я.

— Ніводзін уладар яму не паверыў. І аўтару гэтага ліста, я думаю, адмовілі...

На разьвітаньне Галіна Сьцяпанаўна ўручыла мне новую праграмку сваіх курсаў.

— Хоць на сустрэчу з нямецкімі паэтамі прыдзіце... Калісьці ж цікавіліся.

І, уздыхнуўшы, парушыла еўрапейскую этыку ня лезьці ў чужыя прыватныя справы.

— Такой сур’ёзнай дзяўчынай вы былі, Ганна. Разумею, маладосьць, эмоцыі, пачуцьці... Але галаву губляць нельга. Калі, вядома, у ёй усё-ткі прысутнічае нейкі інтэлект.