Сырдык курус
Шрифт:
– О?о эрэйдээх манна хааллын, сылайан а?аара эрэ хаалбыт… – Ылдьаа дьа?айбыта.
– Суох-суох, мин ийэбэр барыам… Ыый-ый… – кыыс, аан тутаа?ыттан кытаанахтык туту?ан туран, ытаан б?т??хтээбитэ. Ылдьаа сэниэтэ эстэн нэ?иилэ турар кыы?ы к?т???н ылан быыс кэннигэр турар улахан оро??о этэрбэ?ин, сонун устан сытыаран баран, куобах т??тэ суор?анынан сабан кэбиспитэ. Татыйыыс бэрт ?р ытаан сы?сыйан баран, сылаата таайан, нухарыйан хаалбыта.
Ол т??н ийэтин сырдык тыына быстыбыта. Кыыс ийэтин ти?эх чаа?ыгар аттыгар буолбата?ыттан туохтаа?ар да?аны кэмсинэр. Орто дойдуга баар-суох чугас, к?нд? ки?итэ хара?а дьиэ?э суос-со?ото?ун сытан аны ха?ан да?аны т?нн?бэт дойдутугар барбытын санаата?ына, билигин да?аны к?м?скэтин уутун кыатаммат.
Тулаайах хаалбыт кыыс ма?най утаа таайын аахха олорбута. Бэйэлэрэ да элбэх
Татыйыыс ийэтэ ?л?р ыарыыттан охтуо?уттан эмчит буолар санаа?а кэлбитэ. Ийэтэ барахсан, холкуос биир басты? ыанньыксыта, хара сарсыардаттан им с?т??т?гэр диэри ?лэлии сылдьыбыт эдэр дьахтар, сэллик буулаан, а?ыйах ыйынан ууллубута. Арай, кинилэр дэриэбинэлэригэр ??рэхтээх эмчит баара эбитэ буоллар, баалаппакка тута эмтээн, кыайбата?ына киин сиргэ ыыттаран, ийэтин быы?ыахтаах этэ. Кыыс ону бигэтик билэрэ. Ахсыс кылаас кэнниттэн кини Дьокуускайы булбута. Алта к?ннээх т??н устата борохуотунан устан киин куоракка кэлэн, фельдшерскэй-сестринскэй училище?а ??рэнэ киирбитэ. ??рэ?ин сити?иилээхтик б?тэрбитэ, учууталлара салгыы ?рд?к ??рэххэ ??рэн диэн элбэхтик с?бэлээн к?рб?ттэрэ да?аны, кыыс ?лэ?ит буола охсор санаалаах дойдутугар т?нн?б?тэ.
«Мин ситэ ??рэммэтэхпин кыргыттарым ?рд?к ??рэхтэнэн сити?иэхтэрэ» дьахтар санаатын т?м?ктээн ?р? тыынан ылла.
– ????н киин куоракка ??рэниэхпит дии санаабытым, хайа баарый? Света, оттон иистэнньэ? ??рэ?э куоракка да элбэх буолуо дии. Бииргэ ?й?нс?н син сылдьыа этибит, – Аайа хомойбутун кистээбэт. Кыргыттар, болдьо?он баран, идэлэринэн биэрэк ?рд?гэр турар ыскамыайкаларыгар кэллилэр.
Туох да омуна суох кыргыттар бу ыскамыайка?а улааттылар. Бу ыскамыайка?а олорон т???л??х кистэлэ?нэрин, ??р??лэрин-хомолторун ?ллэстибиттэрэ буолуой? Кыра кылаастарга манна олорон кумаа?ы куукуланан оонньууллара. Света куукулата саамай элбэх, араас дьэрэкээн та?астаах буолааччы. Бэл, кы?ы??ы сонноох, бэргэ?элээх, этэрбэстээх буолара. Кыыс дь??гэлэрин куукулаларын эмиэ та?ыннарара. Кэлин кумаа?ы кыргыттара кумаа?ы уолаттардаммыттара. Кыргыттар ыскамыайкаларын к?р?р-харайар идэлээхтэр, сайын аайы кырааскалыыллар, сыл аайы ???н уларыта сатыыллар. Дьиктитэ баар, кинилэр кырааскалаан барбыт ыскамыайкаларыгар, т??? да?аны манаан турбаталлар, ким да?аны лах гына олорон кырааска?а би?иллибитэ суох. Дьон бары кыргыттар киэннэрэ буоларыгар ??рэнэн хаалбыт.
Улахан кылааска тахсан баран, ыскамыайкаларыгар олорон таптал ту?унан кэпсэтэр буолбуттара. Ким кими с?б?лээбитин, таптаабытын ту?унан кистэлэ? манна этиллэрэ. Б?г?н кыргыттар эмиэ от к???э ??н??х ыскамыайкаларыгар кэчигирэ?эн олороллор. К?рс? т?ст?лэр да?аны к?лс??-салсыы ыраатар буолара, оттон б?г?н то?о эрэ чуумпулар. Боччумурбут к?р??нээхтэр.
– Суох, мин куоракка олорор кыа?ым суох, онно аймахтарбыт букатын суохтар. Мэ?э Ха?аласка иистэнньэ? ??рэ?э баар, онно дьонум аах олороллор, – Света бу сырыыга Аайа тылыгар киириммэтэ. А?ыс о?олоох ыал улахан кыыстара т?ргэнник идэ ылан, ?лэлиэн наада. Ийэтэ балыы?а?а ньээ?кэлиир, а?алара бултуу сылдьан саа?а дэ?нэнэн инбэлиит буолан ?лэлээбэт. Тугу да гынара суох ки?и арыгылаан тахсар. Света к?рд???нэ, а?ата кимнээ?эр эрэ доруобай курдук, итирэ-итирэ ийэтин тобулу охсон, ыары?ах о?орон б?тэрдэ бы?ыылаах. Кыра у?уохтаах, хачаайы ийэтэ туттара-хаптара бытаарбыт, наар сэниэтэ суох курдук сылдьар. А?алара к?н???н остолобуойтан тахсыбат, киэ?э аайы холуочук кэлэн, бэйэтэ да нэ?иилэ сылдьар кэргэнигэр киэптиирэ киирэр.
Света ?сс? ахсыс кылаас кэнниттэн ??рэххэ барыан ба?арбыта, оччолорго ийэтэ буолуммата?а. «Мин эрдэ ба?айы ыал буолан, ??рэ?и ылбакка хаалан, хара ?лэ?э, а?ыйах харчы ту?угар сылдьабын дии. Эн ??рэххэр ?ч?гэйгин, ити дь??гэлэргин кытта бииргэ ?рд?к ??рэххэ туттарсаар», – диэн бы?а бааччы эппитэ. Кини билигин ?рд?к ??рэххэ киирдэ?инэ, ийэтигэр ким к?м?л????й.
– Чэ, ол эрэн Мэ?э Ха?алас куораттан чугас, син биир билсэ туруохпут буолла?а дии.
– Аайа, хайа ба?арар ба?арбыт ??рэххэр киириэ? турда?а. Суруйааччы дуу, суруналыыс дуу буолан турары? буолуо. Хайа эмит тэрилтэ?э хотун да буолуоххун с?п.
– Света, б?т эрэ, оннук сыал-сорук миэхэ олох да?аны турбат. Талбыт идэбинэн ?ч?гэй, дьо??о
– Оттон мин халба?наабаппын. Учуутал эрэ буолар ба?алаахпын. Кыра о?олору на?аа с?б?л??б?н!
– Лера, дьэ, сымна?ас учуутал буолары? буолуо. Мэник-тэник о?олору хайдах тута?ын? – Света дь??гэтин дьээбэлиэх санаата киирдэ.
– Мин санаабар, Лераттан дьи?нээх учуутал тахсыа?а. А?ыйах сылынан кыыспыт народнай учуутал буолара буолуо, – кыргыттар к?лэн са?ыгырастылар.
От ыйын ортотугар Аайа ийэтиниин долгуйар Дьокуускай куораты буллулар. Сырылас куйаас сатыылаан ахан турар! Дойдуларыгар ардах т??эн кэби?эн, нэдиэлэни бы?а хаайтардылар. «Сыл аайы бу курдук! Кыратык ардаата да, с?м?л??т к?пп?т! Хайа му?ун, ити «летнай полоса» диэннэрин сиэмэнинэн б?р?йэн кэбиспэттэрий?! Суох, ол би?иэхэ кыаллыбат!» – хаайтаран олорор дьон, кы?ыыларын та?ааран, айдааран к?р?лл?р да, онтон туох ту?а тахсыай, таах ньиэрбэлэрин барыыллар. Аайалаах к???н барар дьон, аанньа буолуо дуо, та?а?астара элбэ?э с?р. ?сс? кы?ы??ы та?астарын ылбатахтарын ?рд?нэн суумка б??? мунньулунна. Пуорт а?ылларын кэтэ?э сатаан баран, киэ?э аайы туох баар малларын соспутунан т?нн?н с?п буолан, кэлин малларын чугас билэр ыалларыгар уурдардылар. Пуорка «Камера хранения» диэн б?д?? ба?айы суруктаах хос баар да, наар тир хатаа?ыннаах турар буолар.
– Ха?ан а?ыллар ба?айытай? О?олор докумуоннарын туттаран, консультацияларга сылдьан ырааттахтара, – кыыс ийэтэ долгуйар.
Аайа да саллан бараары гынна. К?н аайы пуорду маныыр ки?и хантан соло булан учебниктарын арыйан к?р??й. Республика араас муннугуттан дэгиттэр ыччаттар кэлиэхтэрэ дии. Бары аттестаттарын баала ?рд?к буолуо. Экзаменнарбын хайдах туттарабын?
Дьи?эр, кини дэгиттэр учууталларга ??рэммит дьоллоох ки?и. А?аардас химияларын учууталын ылан к?р??. Кини курдук ураты учуутал ?сс? ханна эмэ баара дуу? «Петр Поликарпович курдук талааннаах учуутал ??рэппитэ би?иги дьолбут буолуо. Ураты суоллаах-иистээх учуутал, кини курдук айар талааннаах химик баарын билбэтим. Хо?оонноро ырыа буолан тар?аналлар, поэмалара дири? философскай суолталарынан с?хт?р?лл?р. О?олор бары да биир улаханнык би?ириир учууталлара. Бу санаатахха кини о?о майгытын ?ч?гэйдик билэр психолог эбит. Сэттис кылааска аан ма?най би?иэхэ киирэн кэлбитин умунубаппын. Аан а?ылла биэрбитэ да, хара ??н??х улахан бартыбыал остуолга биирдэ к?т?н т?сп?тэ. Суугуна?а-саа?ына?а олорбут о?олор со?уйан биирдэ чуумпура т?сп?пп?т. Бары кулгаах-харах буолан туох буолбутун ?йд??б?кк? олордохпутуна, Петр Поликарпович бу са?аран кутан-симэн, ??рэн-к?т?н киирэн кэлбитэ. Киниттэн ураты к??стээх эрчим биллэрэ. Киирдэ да кылаа?ы биирдэ толорон кэби?эрэ. Уруогун эмиэ олус интэриэ?инэйдик биэрэр, би?иги ордук уопут о?орорбутун туохтаа?ар да ордорорбут. Химия курдук уустук предмеккэ ?ч?гэй-м?лт?х ??рэхтээх ??рэнээччи диэн арахсыы суо?а. Ол курдук кини предметин ылыннарар ураты дьо?урдаах. Кини ?сс? биир дьээбэлээх. Бартыбыалын элээрдээт, кылааска киирэн и?эн, биир эмит о?ону ойутан туруорар да, ыйытан ча?ылы?натар, ыых-аах диир табыллыбат, ол кыаллыбат да?аны, т?ргэн ба?айытык: «Один, два, три… садись два!» – диир да – б?т??тэ. Ол и?ин бары тута эппиэт биэрэ охсорго бэлэм олорорбут».
Аэропортан тахсаат, «Квас» диэн суруктаах к?лтэйбит ара?ас буочука та?ыгар дьон уочараттаан турарын к?р?н, Аайа ийэтиниин олус диэн утаппыттарын ?йд??т?лэр. Кыыс, суумкаларын к?н уотуттан субу ууллуох курдук сыралыйбыт асфалька уураат, буочука диэки с??рдэ. Минньигэс да?аны! С?р??н кыбаа?ынан утахтарын дуо?уйа ханнаран баран, суумкаларын соспутунан автобус тохтобулугар тиийдилэр. Сайын буолан, ??рэххэ туттарсааччы о?о то?уоруспут ахан, бэйэлэрин курдук улахан суумкалаах дьон бу?а-хата тураллар. Кэмниэ кэнэ?эс автобус кэлэн хорус гынна. Икки ?тт?ттэн аан тэлэллээтин кытта дьон тиэтэйэ-саарайа автобуска симилиннэ.
– А ну спокойно! Заходим по одному! Что за дикари! Первый раз общественный транспорт видите что ли?! – хойуу кырааскалаах хара?ынан эрилис-туралыс к?рб?т кондуктор дьахтар буолан-хаалан турбата дуо. Автобу?у ?р к???пп?т дьон, кини ха?ыытын кумаардаан к?рб?кк?, ?т?р??эн киирэн, син оннуларын буллулар.
– Каждое лето такая картина! И что им дома не сидится?! – кондуктор уоскуйбакка, биир саас ортолообут кугас баттахтаах дьахтарга ту?аайан са?арар. Тыаттан кэлбит дьон кини оло?ор туох эмэ кутталынан суо?уулларын курдук уо?ун мырдыччы туттар.