Т??л буолан с?т?мэ
Шрифт:
Даша бастаан саата суох олордо. Дьонун кытта мккэ рйээ суох. Элбэхтик эттэрэн, сн ийэтин хомоторун билэр. Оттон ааларын тыла кинилэр дьиэлэригэр – сокуон. Хаан да элбэхтик саара, буойа-хаайа сылдьыбат эрээри кини этиитэ бтэиктээх буолар. Даша ийэтинээн аалара туох диэбитин болойон истэллэр, ылыналларын этэллэр, ол кэриэтин тугу эмит сблэспэтэхтэринэ биллибэти-нэн-кстбэтинэн кннр киллэрэн биэриэхтэрин сп. Ити олороллорун тухары ийэтин муудараа. Аата Афанасий Егорович ийэтиттэн уон биэс сылынан аа. «йн-тйн булбут, толкуйдаах, саастаах кииэхэ тахсаммын чгэйдик олордум», – диэччи. Аалара, сааыран баран, дьиэ-уот тэриммэккэ, соотох хаала сыан
– Чэ сп, ааа. Утуйа барыым, сибиээй йг кэпсэтиэхпит буоллаа, – Даша тоо эрэ аатыгар эрэ туаайан эппитин йдбкк хаалла.
Ийэлээх аата кыыстарын батыа крн хааллылар.
Даша ууктубута, кнс 3 чаас буолбут. Дьиэ иэ уу чуумпу. Дьоно лэлэригэр бардахтара. Баарыан сар-сыардааы р ктлллээх санаата арыый намыраабыт курдук. рэххэ ыытардыы быаарбыт-тар. Хайдах гыныах муа буоллаай? Оолоругар «миэхэ путевка булбуттар, онон рэххэ барабын» диир дуу? Кыргыттарын кытта былааннара элбэх этэ. Сотору сайылыкка тахсан лэлээбитинэн барыахпыт дэспиттэрэ. Арай саамай чугас дьгэтиттэн Ольга-тыттан арахсарыттан санаарыы сылдьыбыта. Оля мэл-дьи «4», «5» сыанаа рэммит кии, путевка ылара чуолкай этэ. Идэтин да талбыта ыраатта, эмчит буо-луон баарар.
Даша дааны учуутал буоларга бигэтик быаарым-мыта. Бастаан нуучча тылын уонна литературатын рэтэр учуутал буоларым дуу дии сылдьан, рдк кылаастарга тахсан баран трбт тылын, литература-тын рэтэр учуутал идэтин ылыан баарда. Ити, арааа, кинилэр оскуолаларыгар кэлэн практикаларын барбыт саха тылын литературатын салаатыгар рэнэр устудьуонкалар сабыдыаллара быыылаах. с эдэр-кээн, чгэйкээн кыргыттар лэлээн барбыттара. Барыларын да ыра санааларыгар баар ырыаа ыллам-мыт, хоооо холбоммут Сэргэлээх уопсайдарын олоун туунан ыйыталаан тахсыбыттара. Кыргыттар кэпсээннэриттэн Сэргэлээх сс умсугутуулаах, дьик-ти кэрэ дойду буолан кстбтэ. Саха салаата ураты сылаас эйгэлээх, университет ханнык да факультетта-рыгар майгылаабат ис тыыннааын туунан эмиэ эл-бэхтик истибиттэрэ.
Даша оо эрдэиттэн бэйэтиттэн кыралары кытта бодьуустаарын, кинилэри рэтэ-иитэ, такайа сыл-дьарын сблр. Пионерга киириэиттэн былдьаык-таах бааатай. Кылаас салайааччылара, оолор кылаас-тарыгар кинини аната сатаан оскуола ыстаарсай пионербааатайыгар Августина Захаровнаа сайаапка-лаан биэрээччилэр.
Даша рэнэ бардаына бу сыллар тухары дьулуспут Сэргэлэээр олорон устудьуоннуур дьолго тиксиэхтээ-иттэн бтэйдии рэр, долгуйар. Арай, экзаменнарын этээ туттаран киирэн хааллын. Республика араас оройуоннарыттан мустубут оолору кытта доордоуо, саа дьгэлэр баар буолуохтара. Дьэ уонна «кинини» крс дии, бу орто дойдуга ананан трбт аарын, олох ртн-хомолтотун тээ ллэстэр кнд доорун. Устудьуонка буолан таас-тыынсаптыын, дьннн-бодолуун тупсан дойдутугар кыыы-сайыы сынньалаар кэлиэ, ахтыан-ахтыан баран кылааын оолорун кытта рэ-кт крс этэ.
Бэйи эрэ, оччоо ол кэпсэтиинэн ылыллыбыт пу-тевканы ылан туттарса барар дуо? Доруобуйатын туру-гуттан бэйэтэ да кыыйа-абара саныыр, наар кини ыалдьан, сотору-сотору эмтэнэн тахсар. Бииргэ рэм-мит оолоро, учууталлара ону барытын билэллэр эрээри, син биир наар кини бары ыарахантан босхо-лонон иэриттэн буруйдана саныыр.
Саалаа телефон тыааабытыгар Даша ойон таыста.
– Алло, Даша, дорообо. Маринабын.
– Дорообо, Марина.
– Бастатан туран, оскуолаын бтэрбиккинэн!
– Баыыба.
– Даша, эн йн миэхэ киирээр. Сарсын
– Марина, оннук сатанар дуо? – Даша хайдах эрэ кыбыстан саата тахсыбат да курдук.
– Сатанымына. Икки эрэ «стээххин» буолбат дуо. Райкомоллар да эйиэхэ рнэн биэрэллэр. Чэ, кытаат, – Марина, гэинэн ыксыы олорор быыы-лаах, телефонун ууран кэбистэ.
Дьэ итиччэ райкомолу тиийэ аймаан баран путев-катын ыларыгар тиийбит буолбат дуо. Дьоно дааны кнэн фермаа хааллаына хомойон бтхтэрэ. Бэйэтиттэн да куттанар ээ. Оннооор биирдэ эбит почта мунньуллан хааллаына ийэтигэр кмлстнэ сиинэн сыыллан хаалар. Нооруускаланна да, сирэ-йэ-хараа иэн, сиэркилээ бэйэтин крнн баар-бат. Тоо да буулаабыт ыарыы эбитэ буолла?! Даша туран суунан-тараанан, дьоно кэлэллэригэр ас бэлэм-ниирдии тэриннэ. Хортуоска ыраастаан соркуой буа-рыа. Ол иннигэр Оляа телефоннуурга быаарынна.
– Оля-я, привет!
– Привет! Хайа, утуйбаты дуо?
– Утуйдум, саа крэйдим. Доо, мин эйигин кыт-та Дьокуускайдыыр буоллум быыылаах. Дьылам тосту уларыйан эрэр.
– Ура-а! Даша, нааа чгэй дии. Ол аата хайдах? – Оля дьиинэн соуччу сонунтан соуйда, рдэ да быыылаах.
– Сэгэрим, кэпсэтии ырааппыт. Комском Марина райкомоллартан путевка ылбыт. Сарсыарда ийэлээх аам эмиэ бэлэмнэммиттэр ахан, «лекциялыы» тоуй-дулар. Бэйэ билэин, иннилэрин биэрэр санаалара суох.
– Сп ээ, Даша… Ол иин мин ийэм эмиэ соуй да соуй буолар. Хайдах Даша фермаа тулуйан лэлиээй диир.
– Вералаах Настя хомойоллоро буолуо. н бииргэ сылдьыах буолбуппут, Хатынаахха сайылыах-пыт, кыын сэлиэнньэттэн чугас, ээи фермаа тылланыахпыт дэспиппит. Син биир кылааынан ыыппаттар диэбиттэрин иин блхтрнэн тараар испииэктээх этибит.
– Уой, нааа чгэй! Иккиэн бииргэ сылдьыахпыт! Мин мантан киээ сс бэлэмнэнэн уруок аааары олоробун. Химиябын сс чиэтиэм этэ.
– Айыкка, Оля, бгн сынньан ээ. Индийскэй киинэ кэлбит дииллэр дии, онно барар инибит.
– Барыахпыт. Дьэ дьикти, билигин улахан дьоммут. Трппттэрбитин кытта бииргэ кулуупка, ханна баа-рар сылдьар бырааптаахпыт ээ. сс кулуупка кгэ барыахпыт дии.
– Мин саамай онтон рэбин. «Хатычааннар» ырыаларын дуоуйа истиэхпит, оркестрынан к-лхпт.
– Арба, Даша, мин бу киээ сибидээнньэлээхпин. Улахан дьон буоллубут, кл – бииэхэ!
– Сеня дуо?
– Уонна ким .
– Абыраммыт киигин, истиник саныыр уоллаах-хын, – Даша дьгэтигэр чахчы ис срэиттэн ым-сыырар.
Олялаах Сеня ахсыс кылаастан доордооллор. Иккиэн бэйэ-бэйэлэрин олус сблээллэр.
– Эн да аналлааы ханна эрэ сырыттаа.
– Уой, Оля, биэс ааспыт. Ас астыахтаахпын. Чэ, крсххэ диэри!
– Крсххэ диэри, хата олус чгэй сонуну иитиннэрди.
Даша тргэн-тргэнник туттан хортуоскатын ыраас-таан, этин сууйан-сотон, кырбаан электрическэй ооххо уурда. Син биир туохтан эрэ санаата оонньуур. Бээээ рлээх линейкаа трт эрэ чахчы бас-тытан бастынар рэххэ барар путевканы ылбытта-ра. Трппттэр бары кимнээх барар чиэскэ тикси-биттэрин истибиттэрэ. Дьэ онтон, эмискэ лгэр бэ-ис киинэн эбиллэн, Даша барар буолан хаалар дуу. Биллэн турар, арааы саарааччылар да кстхтэрэ. «Баар-суох бэрээдэктээх комсомолкалара чиээ, суо-баа суох эбит» диэхтэрэ. Арай, ийэлээх аабар «туох эмит чэпчэки лэ булан хаалабын» диэтэхпинэ. Фермаа ыыппаттара чуолкай быыылаах. Итинник санаа булуммутуттан бэйэтэ да рэ санаата. Киэээи аа бэлэм буола охсон таырдьа клээ боруокка олорон сркргэ сананна. Кн быа кн крн, ас буан дьиэтин иэ итийэн хаалбыкка дылы.