Т??л буолан с?т?мэ

Нельбисова Галина

– Хайа, сэгээр, Лилька, утуйа сытаын дуо? – диэбитинэн эдьиийэ хоско ктн тсптттэн соуйан эрэ хаалла.

Санааларыгар буолан дьоно киирэллэрин исти-бэтэх эбит.

– Эдьиэй, т бэрт бырааынньык буолла?

– Бэрт биэчэр буолла. Ардахтан куотан дьиээ оло-рорго тиийдибит. Дьиинэн, балаакка иин тардан бэлэмнээбиттэр эрээри, ардах дохсуна срдээх. Тур, Лилька, чэйдиэххэ. Оурсу, помидор б ааллым. Салат ооро охсуом. Игнат Иванович утуйда, сыла-йаахтаата.

– Чэйдиэххэ-чэйдиэххэ. Мин соотох буолан ааа-бакка да сытабын.

– Били уолу телефоннаан нааа чукуппата ини?

– Игоры этэин дуо? Хата, эрийбэтэ. Айыкка, тргэнник тыаа бара охсоро

буоллар, – Лилия эдьии-йин кытта куукунаа тахсан чэй бэлэмнэстэ.

– Лилька, эн уопсайга олоруоххун баараын дуо? – Людмила Дорофеевна баарыан сарсыарда бал-тын кытта кэпсэппитин санаан ыйытта.

– Маамам инньэ диир дуо?

– Даа. «Баалаах буоллаына оолорго ыытары дуу» диэннээх. Кырдьык, бэйэ бил. Ол эрээри уопсай олоо дьалхаана элбэх, хайдах кыргыттары кытта тбэиэ иин биллибэт.

– Оннук. Эдьиэй, мин баарбаппын уопсайга. Ити Игорь да сгнн суоа.

– Нааа сиримэ. Мин крдхпнэ, олус куаана суох уол. Сахаа ууна иинэ, омук курдук дии.

– Ньоойо баар ээ. Олус бэрпин дии сананар бы-ыылаах. Кини сблээтэ да дьыала быаарылларын курдук. Мин бэйэм таптыахпын баарабын!

– Оок-сиэ, олоу билэ илик барахсан саата. Олоххо дьахтар таптыыра улаханы быаарбат. Маама туох диэн сбэлиир?

– Оннук таптал диэн суох диир. Барыта ааар, бтэр . Эйигин, оолоргун хааччыйар, хамнастаах, баай кииэхэ тахсар туунан санаа диир. Сороор с-блэспэппин. Маамам бэйэтэ табыллыбатаын иин, нааа таптаар исти сыыаннаах кэргэнниилэри к-рбн ээ. Ол аата дьинээх таптал диэн баар буоллаа дии. сс маамам арыт этээччи ээ, «куаан кииэхэ кэргэн буолан атаастаныа кэриэтэ соотох сылдьыбы-ты ордук» диэн.

– Дьэ ол сыыа этэр. Кии бу кн сиригэр биирдэ олоро кэлэр. Олох биэрэр кндтн табылыннын-табыллыбатын билэ сатыахтаах. Этэбин дии, таах сибиэ эрдэ ыал буолан хаалбаккабын. Саатар оолоох буолуом этэ. Эбэтэр эрдэ кыанар эрдэхпинэ оо ииттибэккэбин. Хата, таара олус атаастаабакка ити оонньору крннэрдэ дии. Эрэйдээим сыыа, кыра оону биэбэйдиир курдук кр-истэ сатыыр. Икки соотохсуйбуттар булсан нэр кн рэ крсбт. Урут срэим ыалдьан, хааным баттааына тахсан сытан хааллахпына бэйэм бэйэбиттэн куттанар этим. Билигин холкубун, иннибэр-кэннибэр тэ сыл-дьан «хайа, хайдаххыный?» диир киилээхпин. Сар-сыарда харахпытын хайа тардыахпытыттан кэпсэппи-тинэн турабыт, киээ эмиэ оннук сээргэспитинэн сытабыт. Эйиэхэ диэн эттэххэ, маамаар эмиэ доор булар кии. Эиги улааттыгыт, билигин рэххитин бтэрэн ханна лэлии тараыаххыт, ханна олохсу-йуоххут биллибэт. Кыанар эрдэинэ кими да батыа сатаабат буолуохтаах.

– Эдьиэй, Сардааа дьэ кимиэхэ кэргэн тахсыай? Кандидат да суох. Паапабыт тннбн диэн суруйа сатаабыта дии, ону аккаастаммыта.

– Ол спк гынар. Алдьаммыт иити килиэйдиир туохха нааданый? Эиэхэ саамай наада кэмигэр, кып-кыра эрдэххитинэ ытаппытынан быраыталаан баран, сирэйэ сааппакка сс сурук суруйа сатыыр. Бэлэмэ кэлээри. Уолаттара аны кэлэн бырастыы гымматтар ини. Кскэ хомойбуттара хаалбыт. Маамаын манна ыыран оуокайга эин сырытыннарыахха баара, баар, биир эмэ киини сбл кр этэ.

– Биирдэ эмэ ыыран крххн. Мин санаабар, соотоун сылдьарын сирбэт, оннук олоххо рэнэн хаалбыт курдук.

– Дьэ, быйылгыттан соотохсуйуон сп. Уолаттар барбыттарын кэнниттэн эн баар буоллаы дии. лэт-тэн кэллэинэ ким да суох буолуо, тыбыс-тымныы дьиэ крс. сс куоракка соотох дьахтар кыалата кэм аыйах. Оттон тыаа ото-маа, уута-хаара… Саныы-саныы саллабын. Ааыт барбытын кэнниттэн куоракка кр сатаабытым, буолумматаа дии.

Лилиялаах Людмила Дорофеевна тн э ааыар диэри кэпсэтэ олорон хааллылар.

* * *

Даша

бгн дьонуттан сурук тутан рэн олорор. Ийэтэ, соло буолан сотору-сотору Даша суруктарыгар эппиэттээр кыаа суох. Этээ олороохтууллар эбит. Биллэн турар, т эрэ сонуннары суруйар, ааларын доруобуйата млтбтн Даша дьонтон истэн ыксыыр. Хайдах эрэ эмискэ дьдьэйэн хаалбыт , улуус киинигэр крдттр ыыта сатыылларын исти-бэт дииллэр. «Роза сотору-сотору киирэ-тахса турар. Ирочка эн бэлэхтээбит хааайыстыбаын тэнитэн оонньуур да оонньуур. Киирдэхпинэ р-кт буолар. Оля ийэтигэр ончу суруйбат . Лариса Саввична тулуйбакка-тэийбэккэ почтаттан кэлэн сурук сура-ааччы. Бииэхэ суруйбат, уолга суруйа сытар ини диэн мттэр этэ» диэн суруйбут ийэтэ.

Оляны бэйэтэ да крсбэтээ ыраатта. Олус ыарахан медиктэр рэхтэрэ, бириэмэ булан кэлэн да барбат. Ираида Никоновнаа ыалдьыттыы барыах буолбуттара ыраатта да, Оля солото суоа бэрт. Онно холоотоххо Дашалаах рэхтэрэ кэм холку быыылаах, тугу ирдииллэрин сыспакка-соспокко бириэмэтигэр оорон истэххэ чгэй. Оскуолаа рэнэ сырыттах-тарына учууталлар «устудьуоннуу бардаххытына кээ-йиэххит, эиэхэ ким да наадыйыа суоа. Препода-вателлэр киирэн лекция ааа-ааа тахсан ииэхтэрэ, эиэхэ эрэ кыаллыбаттар» диэн куттууллар этэ. Дашалаах рэнэр салаалара хайдах эрэ сылаас, ураты эйээс эйгэлээх. Бука бары, ханнык да курска рэ-нэллэриттэн тутулуга суох, биир улахан дьиэ кэргэн курдуктар. Ыал тс-бас ааларын санатар преподава-теллэр эрэллээх эркиннээх, дурда-хахха дьонноох курдук санааны скэтэллэр. рэммиттэрэ аыйах ый буолла эрээри, ээ курстардыын билсэн, «эн-мин» дээн ырааттылар. Аны улахан курстар кинилэргэ эмиэ туспа сылаастык, боломтолоохтук сыыаннааллар.

Оттон Сэргэлээх, устудьуоннар тлгэлээн олорор уопсайдара, эмиэ киээ аайы тырымнас, чаылынас уоттарынан сандаарыйан ураты уйаас, исти иэйии-ни сааллар. Ырыаа ылламмыт, хоооо холбоммут Сэргэлээх уопсайдарын хас биирдии хоугар эриэккэс эдэр саас клэн-рэн чааарыйар, тапталтан дьоллом-мут срэхтэр сипсиэрдэрин, йдспкк р-тараа сырсыбыт, ыырсар эрээри, ыпсыспакка эрэйдэнэр эдэрдэр санньыйбыт санааларын барытын Сэргэлээх уопсайдарын истиэнэлэрэ бэйэлэригэр иэринэн кэпсэммэт кистэлээ кубулуппут курдуктар.

Дашалаах хосторугар билиитэ ким да тапталтан дьолломмута, эрэйдэммитэ да биллибэт. Арай, трдн тугу эрэ бтэйдии ктэллэрин бэйэ-бэйэлэригэр билинэн ылар тгэннэрдээхтэр. Даша бииргэ олорор кыргыттарыгар эмиэ табыллыбытыттан астынар. Икки кыыын Марианнаны, Аняны кытта бииргэ рэнэл-лэр, арай, хосторугар трдс киинэн эбии киирбит Варялара трдс курска рэнэр. Син бары тус-туспа майгылаахтар, ол эрээри чэпчэкитик йдн клэ-рэ, дьээбэлээ-хаадьылаа олороллор.

Даша Анялыын эт саастыылар. Аня куорат таы-нааы улуустан сылдьар, оскуоланы эмиэ саа бтэр-бит. Марианна оскуолатын кэнниттэн Бл педагоги-ческай училищетыгар рэммит, туохха барытыгар бэрт сэргэх. Варваралыын саастыы соустар.

Онон хосторугар кыра, улахан блхтх курдуктар. Кыралар, Дашалаах Аня, эдьиийдэрин тылыттан тахсы-баттар, барыга бары сбэлэтэн сылдьаллар. Улахаттар, Марианналаах Варя, кинилэрдэээр олоу крлэрэ атын, арааа, таптал да диэннэрин тугун-ханныгын бэйэлэрэ быктаралларынан «быаара» сыспыттар бы-ыылаах.

– Дьиэбин нааа да ахтыбыт эбиппин. Дьоммуттан сурук ыллахпына онтум бэргиир эбит, бгн быаар-дым, – Даша бгн сыта мээрик буолла, сибилигин да оронуттан хонуон баарбат.

– Эн сурук бтн тутаын дии. «Бу тоо миэхээ кимим да суруйбат, сурук суох, суох да суох» диэн ырыа баара дии. Инньэ диэн ыллыырым эрэ хаалла, – Аня э тыынан ылла.