Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
Шрифт:
I я, плачучы i дрыжучы, як малое, казаў: "Ах, i праўда, я хацеў, але я не магу! Вызвалi мяне ад гэтага! Гэта мне не ў сiлу!"
I зноў яна сказала: "Пры чым тут ты, Заратустра! Скажы мне сваё слова i памры!"
Я адказаў ёй: "Ах, хiба ж гэта маё слова? Хто я такi? Я чакаю больш вартага: я не варты нават таго, каб загiнуць дзеля яго".
Тады яна зноў сказала безгалоса: "Пры чым тут ты? У табе яшчэ мала пакоры. У пакоры сама шорсткая скура".
I я адказаў: "Чаго толькi ўжо не вынесла скура
I зноў бязгучна загаварыла цiшыня: "О Заратустра, хто павiнен рушыць горы, той дасць рух i далiнам, i нiзiнам.
Я адказаў: "Яшчэ нiводнай гары не зрушыла слова маё, i тое, што я казаў, не даходзiла да людзей. Так я пайшоў да людзей, але пакуль што не дайшоў да iх".
I зноў мне моўчкi сказала цiшыня: "што ты можаш ведаць пра гэта! Раса ападае на траву ў сама маўклiвы час ночы".
I я адказаў: "Яны кпiлi з мяне, калi я знайшоў сваю дарогу i пайшоў па ёй; праўда, мае ногi дрыжалi тады".
А яны сказалi: "Ты збiўся з дарогi, а цяпер яшчэ i з нагi!"
I зноў безгалоса сказала яна: "Што табе да кпiнаў! Ты той, хто развучыўся слухацца: цяпер ты павiнен загадваць!
Хiба ты не ведаеш, хто людзям сама патрэбны? Хто загадвае вялiкае.
Цяжка здзейснiць вялiкае: але яшчэ цяжэй загадаць яго.
Вось што самае-самае, што не даруецца: ты маеш уладу i не хочаш панаваць".
I я адказаў: "Мне бракуе голасу льва, каб загадваць".
I тады зноў, як бязгучны шэпт, яна сказала: "Словы, якiя прыносяць буру, сама цiхiя. Думкi, якiя прыходзяць галубiнымi лапкамi, кiруюць светам.
О Заратустра, ты павiнен быць ценем таго, што iдзе: так будзеш загадваць ты i, загадваючы, пойдзеш паперадзе".
I я адказаў: "Мне брыдка".
I зноў безгалоса сказала яна: "Ты яшчэ павiнен зрабiцца дзiцём i не саромецца.
Гонар юнацтва яшчэ ёсць у табе, позна ты стаў хлопцам; але хто хоча зрабiцца дзiцём, павiнен адолець i сваё юнацтва".
I я доўга вагаўся i дрыжаў i, нарэшце, сказаў тое самае, што i напачатку: "Я не хачу".
Тады вакол мяне выбухнуў смех. Гора мне! Як гэты смех рваў мае вантробы i кроiў сэрца!
I апошнi раз маўклiвы голас: "О Заратустра, паспелi твае плады, але сам ты яшчэ не паспеў, каб iх спажываць!
I таму табе зноў патрэбна самота: бо ты яшчэ павiнен даспець".
I зноў пачуўся смех, цяпер ужо ён аддаляўся ад мяне; потым вакол мяне стала цiха, стала як бы двайная цiшыня. А я ляжаў на зямлi, i пот лiўся з мяне.
Цяпер вы ўсе чулi: чаму я павiнен вярнуцца ў самоту. Я нiчога не ўтоiў ад вас, сяброве мае.
I ўсё гэта вы пачулi ад мяне, сама шчырага чалавека, - такiм я хачу застацца i далей!
О, сяброве мае! I яшчэ сёе-тое я мог бы сказаць
Калi Заратустра сказаў гэтыя словы, апанавала яго сiла вялiкае скрухi, бо блiзiлася разлука з сябрамi, i ён загаласiў; i нiхто не мог суцешыць яго. А ўначы ён пайшоў i пакiнуў сваiх сяброў.
ТРЭЦЯЯ ЧАСТКА
"Вы гледзiце ўгору, калi прагнеце вышынi. А я гляджу ўнiз, бо я ўзвысiўся. Хто з вас можа смяяцца i быць узвышаным? Хто падняўся на сама высокiя горы, той смяецца з усякай трагедыi - i на сцэне, i на яве".
Заратустра. Пра чытанне i пiсанне
Вандроўнiк
Было апоўначы, калi Заратустра выправiўся ў дарогу праз горны хрыбет, каб ранiцай выйсцi на другi бераг вострава, дзе ён меўся сесцi на карабель. Там якраз была добрая гавань, у якой станавiлiся на якар нават чужаземныя караблi; яны бралi на борт тых, хто хацеў плысцi за мора са шчасных выспаў. I вось, калi Заратустра падымаўся ў горы, ён успамiнаў дарогаю многiя самотныя вандроўкi сваёй маладосцi i як многа горных вяршынь i хрыбтоў ён ужо адолеў.
"Я вандроўнiк, якi ўвесь час падымаецца ў горы, - сказаў ён сэрцу свайму, - я не люблю раўнiн i, здаецца, не магу заседжвацца ў цiшы.
I што б мне цяпер нi падкiнула доля яшчэ перажыць, - ва ўсiм гэтым будзе вандраванне i адольванне гор: зрэшты, чалавек адольвае толькi самога сябе i жыве тым, што ў яго ўсярэдзiне.
Мiнуў той час, калi выпадковасцi яшчэ траплялiся на маёй дарозе; што ж такога яшчэ можа сустрэцца цяпер, каб яно не было часткаю мяне i маiм здабыткам!
Толькi ж вяртаецца, у мяне самога, нарэшце, вяртаюцца мая Самасць i тыя часткi яе, што доўга былi на чужыне, раскiданыя сярод многiх рэчаў i выпадковасцяў.
I яшчэ адно я ведаю добра: сёння я стаю перад маёй сама апошняй вяршыняй i перад тым, што даўно было мне наканавана. О, мне выпала ступiць на сама цяжкую дарогу! Я пачаў сваё сама самотнае вандраванне!
А хто падобны да мяне, не пазбегне гэтай хвiлiны, хвiлiны, якая скажа яму: цяпер толькi ты выходзiш на дарогу велiчы! Вяршыня i прорва - цяпер яны злiлiся ў адно!
Ты iдзеш па сваёй дарозе велiчы: тваiм апошнiм сховiшчам зрабiлася тое, што дагэтуль называлася тваёй апошняй небяспекай.
Ты iдзеш па сваёй дарозе велiчы: цяпер сама лепшай мужнасцю няхай стане веданне: за табою больш нiякай дарогi няма!
Ты iдзеш па сваёй дарозе велiчы; i тут нiхто не можа красцiся па тваiм следзе! Твае ж ногi самi сцiраюць за табою дарогу i напiсана пад ёю: Немагчымасць.
I калi ў цябе больш няма нiякай лесвiцы, навучыся залазiць сабе на галаву: як яшчэ iнакш табе падняцца вышэй!
На сваю галаву i далей праз сваё ж сэрца! Цяпер сама пяшчотнае ў табе павiнна зрабiцца сама жорсткiм.