Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
Шрифт:
Што нам тая бацькаўшчына! Туды iмкне карабель, дзе зямля нашых дзяцей! Туды, удалеч, iмклiвей за буру марскую памыкаецца вялiкая наша жаданне!
29
"Чаму ты такi цвёрды?
– спытаўся аднаго разу кухонны вугаль у алмаза.
– Цi ж мы не блiзкiя сваякi?"
"Чаму вы такiя мяккiя?" - так пытаюся я, о братове мае: цi ж вы не браты мне?
Чаму вы такiя мяккiя, слабыя i дагодлiвыя? Чаму так многа адмаўлення i ўмаўлення ў вашым сэрцы? I чаму так мала лёсу ў вашым позiрку?
I калi вы не хочаце быць лёсам i
I калi цвёрдасць ваша не хоча ззяць, рэзаць i расцiнаць, хiба зможаце вы са мною ствараць?
Бо стваральнiкi - цвёрдыя. I вам павiнна быць шчасце адбiць руку сваю на тысячагоддзях, як на воску...
– шчасце - быццам на медзi, адбiць пiсьмён на волi тысячагоддзяў, на волi, якая цвярдзейшая i высакароднейшая за медзь. Сама высакароднае найцвярдзейшае.
О братове мае, гэтую новую скрыжаль я мацую над вамi: цвярдзейце!
30
О ты, мая воля! Ты, паваротнiца ўсiх нягодаў, ты, мая неабходнасць! Асланi мяне ад малых перамог! Ты, воля душы маёй, якую я называю лёсам! Ты, Ува-Мне! Нада-Мною! Асланi i ахавай мяне дзеля аднаго вялiкага лёсу!
I апошнюю сваю велiч, о воля мая, захавай на апошняе змаганне, каб быць табе няўмольнай у перамозе сваёй! О, хто не быў пераможану ўласнай сваёй перамогай!
О, чый позiрк не цямнеў у гэтым п'янючым сутоннi! О, у каго з пераможцаў ногi не падгiналiся i не развучвалiся стаяць!
Няхай сталы i дасканалы сустрэну я калi-небудзь свой вялiкi Полудзень: як растопленая медзь, як хмара, цяжарная маланкамi, як грудзi, поўныя малака:
– спелы самому сабе i схаванай волi сваёй, быццам лук, успалымнёны да стралы сваёй, як страла, успалымнёная да зоркi сваёй;
– да зоркi, даспелай i дасканалай у зенiце сваiм, - палкай, пранiзанай, шчаслiвай пад забойчымi стрэламi сонца;
– быццам сонца i няўмольная воля яго, гатовая загiнуць у перамозе сваёй!
О воля, адваротнiца ўсiх нягодаў, мая неабходнасць! Захавай мяне на адну вялiкую перамогу!.."
Так сказаў Заратустра.
Той, хто ацаляе
1
Аднае ранiцы, неўзабаве пасля вяртання ў пячору, Заратустра як апантаны, падхапiўся са свайго ложка, крыкнуў страшным голасам i ўстаў над ложкам з такiм выглядам, быццам нехта ляжаў на iм i не хацеў уставаць; i так гучаў Заратустраў голас, што ягоныя звяры, спалохаўшыся, пазбягалiся да яго, а з усiх нораў i шчылiн, што былi непадалёк ад Заратустравай пячоры, усе жывёлы кiнулiся хто куды - ляцелi, беглi, паўзлi, - гледзячы па тым, што ў iх было ногi цi крылы. А Заратустра сказаў такiя словы:
"Падымайся, прадонная думка, выходзь з маёй глыбiнi! Я - свiтанак i твой ранiшнi певень, уставай, заспаны чарвяк, падымайся! Даўно пара табе прачнуцца ад майго голасу!
Развяжы повязi свайго слыху: слухай! Бо i я хачу цябе слухаць! Падымайся! Тут хапае грому, каб i магiлы пачулi!
I сатры сон, i слепату, i тупасць з вачэй! I слухай мяне нават вачыма:
А прачнуўшыся - чувай вечна: не такi я, каб, разбудзiўшы прабабку, сказаць ёй: "Спi далей!"
Вось ты варушышся, пацягваешся, крэкчаш? Уставай! Не крактаць павiнна ты, а гаварыць! Цябе клiча бязбожнiк Заратустра!
Я, Заратустра, абаронца жыцця, абаронца цярпенняў, абаронца кола - я клiчу цябе, мая прадонная думка!
О, здароўя мне! Ты iдзеш, я чую цябе! Бездань мая кажа, сваю апошнюю глыбiню выставiў я на святло!
Здароўя мне! Прыходзь! Прыходзь! Падай мне руку - ха! пусцi! ха-ха! мярзота, мярзота, мярзота - гора мне!"
2
Але як толькi Заратустра вымавiў гэтыя словы, упаў, як мёртвы, i доўга ляжаў нерухома, як мёртвы. Ачуняўшы, ён быў белы, дрыжаў, не сыходзiў з месца i доўга не браў нi есцi, нi пiць. А трывала гэта сем дзён; але звяры не пакiдалi яго нi ўночы, нi ўдзень, i толькi арол лётаў па ежу. Усё, што ён знаходзiў альбо здабываў сiлаю, складваў Заратустру на ложак; так што той ляжаў сярод жоўтых i чырвоных ягад, вiнаграду, сакавiтых яблыкаў, кедравых арэхаў i духмяных траў. А ў ногi былi пакладзены два ягняцi - цяжка далося адбiць iх у пастухоў.
Нарэшце, праз сем дзён падняўся Заратустра на ложку, узяў у рукi чырвоны яблык, панюхаў - i прыемны яму быў пах яблыка. I тады вырашылi ягоныя звяры, што пара загаварыць з iм.
"О Заратустра, - сказалi яны, - вось ужо сем дзён, як ты ляжыш з ацяжэлымi вачыма: цi не хочаш ты нарэшце ўстаць на ногi?
Выйдзi са сваёй пячоры: свет чакае цябе, як сад. Вецер калыша густыя пахошчы, якiя ляцяць да цябе, i ўсе ручаi гатовыя бегчы за табою.
Усе рэчы ўтохлiся па табе, ты ж бо сем дзён ляжаў адзiн: дык выйдзi з пячоры! Усе рэчы хочуць быць табе лекарамi!
Альбо, можа, новая веда прыйшла да цябе, горкая i цяжкая? Як рашчыненае цеста ляжаў ты, i вось - паднялася душа твая i выйшла за свае межы".
О звяры мае, адказаў Заратустра, балбачыце сабе i дайце мне наслухацца вас! Разбiраюць мяне вашы казанi; там, дзе так балбочуць, там свет расхiнаецца мне садам.
Як прыемна, што ёсць словы i гукi: словы i гукi - хiба яны не прывiдныя масты i вясёлкi памiж усiм, што раз'яднана навекi?
У кожнай душы - свой адмысловы свет, i свет iншай душы для яе - свет iншы.
Якраз у рэчах, найбольш памiж сабою падобных, найпрыгажэй хлусiць блiзiр падабенства; бо сама малую прорву найцяжэй пераскочыць.
Цi ж можа быць мне што-небудзь - па-за мною? Нiчога няма па-за намi! Але чуючы гукi, мы забываемся пра гэта; як цудоўна, што мы забываемся!
Цi не на тое падораны рэчам iмёны i гукi, каб чалавек прападаў па любасных рэчах? Гаварыць - гэта цудоўная дурасць: гаворачы, чалавек танцуе над усiмi рэчамi.
Якая прыемная ўсякая казань i падман гукамi! Гукамi танцуе наша любоў па каляровых вясёлках".