Токол

ШАРШЕН Айг?л

– Мама, мен ал кызды зм сйм!

– Сй-кй, мындайдын баары жомок, ата экбзд ата-энелерибиз эле йлндрп койгон, мына жакшынакай эле жашап жатабыз го?

– Сйп крбср айта бересиер да, кардым ачты бирдеме ичиресиерби деги? – Турат ордунан тура калды.

– Отур! – деди Сагынбек уулун жекире карап, – Сй дейт тура, сен эмнени билипси, сй деген жакшы иштеп мансаптуу болуу, кызматы болсо баары болот, ападын иши бар, менин кызматым бар, жашоо кудайга шгр, андан башка сйн кр элекмин.

– Жргр жок, силер мени тшнбср бир кн менден кутуласыар! – деп Турат эчтеке ичпей туруп кетти, ата-эне унчукпай тиктешип отуруп калышты, бирок дал

ошондогу Тураттын сзн электен ткрг алардын кудурети жетмек кайда, ички сезим, аздек туюмду алар сезбейт да болчу, себеби аларга бакыт деген кызмат менен гана жакшы жашоо чектелген эле. Ошол бойдон алар уулунун кандай абалда экенин байкашпады, Жамийла Туратка жолугуп сйлшкс келбей кача берди. Убакыт аккан суудай аркырап тп онунчу класстардын мектепти бтч убактысы дагы келди. Жамийла окууга бара турган чамасы жок болчу, аргасыз бир жыл совхоздо иштеп бир жылдык жолдомо менен барганга аракет кылып апасынын ордуна конторду жууп иштеп калды. Турат окууга ата-энеси канчалык срп жакшы да жаман да айтып ндс дагы барбай койду. Бир кн ал Жамийлага жолугуп:

– Жамийла, йлнп алалы, мен сенсиз жашай албайм, – деди.

– Сен бул сзд з айтып жатасы, ата-энедин кааларын же каалабасын билбейсиби, – деди кыз.

– Мен жалгыз баламын, мени алар угушат.

– Анда ошолордон уруксат алып кел, мен макулмун, эгерде алар каршы болушса мага калп айтып келбе, ансыз дагы менин з жашоомдогу маселелер зм жетишт, – деп кыз басып кетти, Турат йн келип:

– Ата, мен йлнм, – деди капалуу.

– Макул, окубай деги койду, кайсы кыз экен ал?

– Жамийла.

– Кимдин кызы? – деп Сагынбек сурап отурганда Турдукан: “Ошол ичкич менен бет мадайлашып кантип чай ичебиз?” – деп туурадан чыкты:

– Эмне, алар адам эмес бекен?

– Адам деген адамдай жрт, Жамийланын атасы ичкич, ал адамдын же малдын айрымасын билбейт, адам деген аты бар гана макулук, – деди Турдукан жиндене.

– Мама, сиз энесиз, анан мугалимсиз, сизди билимд деп ким айтат, адамды кордоп жатпайсызбы, – деди Турат.

– Ооба, мен биринчиден энемин, сенин энемин, сени бактылуу болсун дейм, мугалиммин балдарга тарбия берем.

– Сиз тарбия бергенде адамды жаман жакшы деп блгнг йртсзб? – деди Турат апасын тикирээ карап.

– Жок, мен балдарды тартипт болсун, ата-энесин сыйласын, билимге умтулсун дейм, бирок з баламды тарбиялай алган жокмун.

– Мен кылымда бир кайталанчу сйг кабылдым мама, мени силер тшнбср ким тшнт, анда мен з сйм чн календер болуп жеп кезм керекпи? – деди Турат жаны кашая, – Эгерде макул болсоор мен Жамийлага йлнп анан окууга тапшырам, болбосо менден мт згл? – деди да йдн чыгып кетти. Сагынбек менен Турдукан тиктешкен бойдон кала беришти. Турат ошол кн Жамийлага жолукту, ал эк сйлшп кпк чейин отурушту:

– Эмне болду, ата-энее сйлштб? – деди Жамийла.

– Сйлштм, кайда бармак эле акыры макул болушат да.

– Сен ошондой деп ойлойсубу?

– Анан кандай ойломок элем, алардын жападан жалгыз баласымын Жамиш айтканымды аткарбаска аргалары да жок, – деп Турат кызды белинен имере кармап зн тартты, – Кел бшбз.

– Уят го?

– Эмнеси уят, биз бири-бирибизди сйбз да, же сен мени сйбйсб?

– Сйм, сени сйбсм жаныда отурат белем? – Кыз наздуу жылмайды, – Корком Турат.

– Коркпо, атамдар билимд адамдар, баары бир бизди тшншт, – деп кызды ой боюна койбой кучактап п койнуна колун салды, мр эркектин колу тийе элек тырсыйган эки алмасына колу тийгенде кыз ичиркенип алды:

– Турат

болдучу…

– Койчу жаным, зд менден ала качпаса.

– Качкан жокмун, – Кыз онтолоп ийди, анткени ага жигитинин назик кармалаганы жага тшкн эле, балакатка жетип жигит кыздарды самап калган учурда кыздарда дагы бир туюк сезим пайда болуп эс жаралат эмеспи, андан ары эк те эмне кылганын сезбей калышты, бул ыйык сезимге тбдг гана жылдыздар кб болуп, каалгыган ай кара булут астына жзн жашырды, анткени эчендеген адам тагдырын сиирип дйн жзн тнксн кыдырып чыккан ай дагы бул сйнн кбс болуп турганына кндб же кайгырдыбы ким билет? Бул дйнд жылдыздар толгон айдын жарыгында миллиондогон пенделер ашыгы менен аймалашып канчалаган бей кн наристелердин жаралышына кб болуп келе жатпайбы. Бирок пенделер эч качан анысын кн деп эсептешпейт, ортодо бир наристе жабыр тартат…

– Жамиш.

– Оов.

– Эми сен меникиси, буйруса кркргн кзд тоюбуз болот.

– Чынбы?

– Сз берем.

– Ишенем.

– Магабы?

– Сйг, анткени биз бири-бирибизди сйбз да.

– Алтыным десе, мындан ары биз бир гана денебиз.

– Тшндм, – деди кыз лдрй жигитин мойнуна колун орой, ага азыр эмелеги лаззат керек эле, канчалык ооруксунуп турса дагы жргнн, чын дилинен сйгн адамы менен кошулуу бакыт экен деп тшнд, бир топко чейин белден келген тула стнд оонап бири-бирине рахат тартуулап жатып ара блншт. Жамийла мынча кеч калчы эмес, Тоту тынчсызданып конторго барып аердегилерден сурагандан тартынып кайра келип йнд ктп жатты.

– Кайда жрд? – деди ал кирээри менен эле.

– Кыздар жолугуп калды апа, – Жамийланын жз албыра жооп берди.

– Кайсы кыз, ушул убакка чейин эмне кылып жрдр?

– Назинин йн бардым, анан кеч болуп калды деп…

– Экинчи кечикпей жр, эгерде кыздары менен кетсе айтып коюп кет, – деп Тоту жатчу блмсн кирип кетти. Жамийла азыр абдан бактылуу эле, биринчи жолу эркек менен болгонго жаштыгы денесине сыйбай толуп ташып турган кыз эртеи эмне болоорун адаган жок, тек з каалаган адамга этек ачтырып анын жыргалына батуу бакыт экенин сезди: “Турат экбз йлнп калсак бактылуу жашасак апам эмне демек эле, Турат деле ата-энем кнт дебедиби, сй бизди алдабайт, бактылуу болобуз”, – деп з ордуна жатып ойлонуп жатып кеч уктады, эртеси бткн бою ооруксунуп тура албай жатканда апасынын кирип келе жатканын билип башын ктрд:

– Ойгондум апа.

– Тур кызым, конторду жууп шыпыруу керек.

– Мына азыр, – деп эптеп туруп жумушуна жнд. Турат ата-энесине таарынып баягы бойдон сйлбй кечке йг келбей кечинде кеч келип жатып алат. Турдукан ага ого бетер жини келип сйлгс келбей крс да унчукпайт, анысына ого бетер чшкн Турат алар жокто тамак ичип алып кетип калат.

– Мен уулумду кантип тарбиялаганымды билбейм, – деп Турдукан курбусу менен сырдашып отурду.

– Эми жалгыз бала болсо эмне кылмак эле? – деди Салкын жай гана.

– Жалгыз балама ошол ичкичтин кызын алып беремби анан?

– з билеси курбум, балдарды тарбиялаган, билип берген аялсы, ар бир баланын ар башка кыял-жоругунун болоорун тшнгн кези, мен андай да мындай да айта албайм.

– Эч качан андай пас жерден келин албаймын.

– Ал з каалоо.

– Сйм-кйм дегени тп кетти, ушул днйн, тапкан ташыганымды, бир канча мал бар, баарын бир жуксуздун кызына ушунча днйн бергим келбей турганын билеси да.

– Сен экбз эчтекени чече албайбыз, бир алланын колундагы пендебиз, баарын алла чечет курбум.