Урут бобуллубут айымньылар
Шрифт:
– Тээтэ, тээтэ! Кэбис, тохтоо да, тохтоо! – диэн.
Онуоха?а тээтэбит тохтоон абыраата. Сахалар бары к?л?ст?лэр, ха?аак о?онньору туппатылар. Томторук ата?а эбит, инньэ гынан к???л тойомсуйда.
Ханнык эрэ балык кэлбитин ?ллэстэн баран, би?иги куораппытыгар т?тт?р? саллары?ан киирдибит. Дэлби аччыктаан, ыран, дьиэбитин нэ?иилэ буллубут. Онтон ыла к???н куорат ба?адьытыгар, ха?ан да ?т?? тахсыа суох диэн, би?иги сылдьыбат буолбуппут.
КУТТАЛ
Киэ?э буолла.
Тыа суолун устун т?ргэн со?устук ба?ыахтаан хааман, бугдайбыт кэтит сарыннаах ки?и аа?ан и?эр. Куругар эмиэрикээн с?гэни анньыммыт, ата?ар эргэ ба?айы, кубарыйан эрэр кы?ыл хааты?ка этэрбэ?и оллоччу анньынан кэбиспит, т?б?т?гэр хара куобах ?р???т?нэн тигиллибит бэргэ?э сыы?ын ньаппаччы уурунан кэбиспит, моонньугар элэмтэ буолбут кы?ыл саал былааты эриммит. Санныгар холто буолбут хаппары иилиммит. У?ун ба?айы бытыктаа?а муу?уран хаалбыт, сырайа кытаччы то?мут, хара?ын уута ыгыллан тахсан, ???ээ бытыгар чопчула?а то?мут. Ханнык эрэ торбос ?т?л?к элээмэлээ?э, сонун сиэ?э кылга?а бэрт буолан, харытын саппат эбит, инньэ гынан онтуката дэлби кытаран хаалбыт. Хааты?катын ба?а хаар буолбут, ти?илэ?э муу?уран, ата?ын тыа?а кыычыгыраан, ыраахтан и?иллэр. Тымныыта бэт буолан, к???й??р диэри дэлби то?мут.
Бу ки?и ?л?йэн, ыксаан, и?игэр ??хсэ истэ:
– Туох абаа?ы тымныылаах дойду буолла! Ыччакабын нии! Бу буолтум кэннэ сахалар аны дьиэлэригэр киллэриминэ сордуохтара буолла?а. Хайтах гыныамый, ыксаатарбын эрэ с?гэбин к?рд?р??м. Оччо?о кинилэр ба?ас с?пт?р? к?ст?р ини. Куттанналлар эрэ, киллэриэхтэрэ буолла?а. Сордоммут дьон, маннык тымныыга ки?и тыа?а то?он ?л?? дии санаабаттар. Ол эрээри мин, хайтах да буолтун и?ин, киирэн арахсыам ээ.
Ити курдук абалана санаан кыы?ыра истэ?инэ, чугас со?ус иннигэр ыт ?рдэ.
– Ээ, ыалга кэллим ээ, бада?а, – дии санаата.
??рб?т ки?и бы?ыытынан т?ргэн со?устук хааман, тыаттан сулбу ыстанан тахсаат, биир кыра со?ус, хаарынан к?м?лл?б?т бала?а??а и?нэ т?стэ. Бала?ан ??лэ?инэн кыым, хойуу ба?айытык бытарыйан тахса-тахса, умуллан и?эр. Ону к?р?н, били ки?и ?л?йб?тэ-то?мута ордук с?рдэннэ. Сылааска киириэн с?рдээхтик ба?арда. Т?ргэн со?устук ааны а?а баттаата да, дьиэ?э к?т?н т?стэ.
Киирээт, ?йд??н к?рб?тэ: уот иннигэр хас да эр ки?и ону-маны кэпсэтэ олороллор эбит. Кини киирэрин кытта, бары со?уйбут курдук аан диэкки к?р? т?ст?лэр. Били ки?и у?а диэкки аа?ыан дьулайда. Аа??а туран эрэ, ньууччалыы ыйытта:
– Хозяин, можно ночевать?
Онуоха биир сытыы сирэйдээх-харахтаах саха икки сутуругун быччаччы туттан баран ойон турда. Ол кэннэ ньууччалаабытынан барда:
– Туох наада, ньуучча? Зачем пришел? Пошел… тахса тур! Тут нельзя ночевать. Ишь ты, каналья, с топором еще!
Инньэ диэн баран, ньуучча диэкки ы?арыйан кэллэ. Ньуучча ыксаата. К?хс?н этитэн баран, куттанан, та?ырдьа ыстанна.
–
Ампаар кэнниттэн ыт, бардьыгыныы т??эн баран, кэлэн, ньуучча борбуйугар олоро т?стэ. Ньуучча, ха?ытыы т??эн баран, с?гэтин сулбу тардан ылла. Ол икки ардыгар аан тыа?а а?ылынна. Онуоха ньуучча кэннин хайы?ан к?рб?тэ: дьиэлээхтэр тахсан тураллар, илиилэригэр тугу эрэ туппуттар. Ньуучча, сулбу хааман, тыа диэкки та?ыста. Ол баран и?эн к?рб?тэ: тыа са?атыгар бала?ан уота кытаран к???ннэ. Ол бала?аны к?р??т, киниэхэ эр санаа киирдэ. Хайаатар да?аны ити ыалга хонон баран арахсыам дии санаата. Ол кэннэ т?ргэн со?устук бала?ан диэкки барда.
Бала?ан и?игэр итии. О?охторо дэлби буруолаабыт. Дьиэлээх тойон, ба?ын былаатынан хам тардынан баран, кэтэ?эриин оро??о тиэрэ т??эн сытар. Биир у?уо?унан кыра со?ус, кирдээх ырбаахылаах кыыс о?ох чанчыгар хобордооххо алаадьылыы олорор. Уон алталаах уол аан аттыгар бы?а?ынан о?о оонньуура о?орор. Кыра ба?айы кыыс оргуйа турар сылыбаарга чох угар. Та?ара анныгар от тэлгээбиттэр. Холорукка та?араларын иннигэр хас да са?аххай симэчини хатаан кэбиспиттэр. Сассын Кы?ы??ы Ньукуолун кэлэр. Сассы??ы та?араларын алаадьытын сиэри олороллор эбит.
Арай со?отохто дьиэлэрин аана а?ылынна да, тымныы туманы кытта улахан ба?айы ки?и бэкис гына т?стэ, дьиэлээх тойон со?уйан оронугар олоро т?стэ.
– Здравствуй! – диэтэ ньуучча, иннин диэкки биирдэ атыллаан баран. У?уо?а салыбырыар диэри ?л?йб?т.
– Дыраастый, – диэтэ дьиэлээх ки?и, оронуттан туран и?эн, – сто надо?
– Можно здесь ночевать? – диэтэ кытаанах куола?ынан ньуучча, ол кэннэ ыксаабыт ки?и бы?ыытынан уот диэкки к?рд?. Сэлиэ?инэй алаадьытын сыта с?рэ?эр киирдэ.
– Какой ночуй нада? – диэтэ дьиэлээх ки?и, ньууччаны ы?арыйан кэлэ-кэлэ.
– Ночевать, я говорю тебе. В такой мороз разве можно ночевать в лесу? Пойми ты сам, толковый!
Дьиэлээх ки?и, ньуучча сирэйин-хара?ын одуулаан к?р?н баран, а?ынна бы?ыылаах. У?а орон диэкки ыйан баран эттэ:
– Вот место. Сиди там…
Инньэ диэбитигэр, ньууччата с?рдээхтик ??рдэ. Т?ргэн ба?айытык та?а?ын сыгынньахтанан кэбистэ, с?гэтин орон анныгар укта. Ол кэннэ к???йэн хаалбыт тарба?ын бычыгырата-бычыгырата, уокка кэлэн, саба т?стэ. Бытыгын муу?ун ыраастаммытын кэннэ к?рб?ттэрэ: эдэр ба?айы, кы?ыл бытыктаах, хонто?ор муруннаах, к??х харахтаах ньуучча уола эбит.
– Ча, брат, холодно на дворе, – диэтэ ньуучча, тарба?ын уокка салла-салла.
– Да, колодно. А ты отуда идес? Куда барда? – диэн ыйытта дьиэлээх ки?и, ньууччатын сырайын-хара?ын одуула?а-одуула?а.
– Я иду из села Амги. Там работал, теперь иду в город. Не знаю, доберусь ли жив.
– Сто работай там? – диэн икки?ин ыйытта дьиэлээх ки?и.
– Строили амбар для почтовой конторы. А далеко отсюда до города?
– Тридцать биэрстэ.
– Ой, еще далеко, чорт возьми!
Ити кэнниттэн балай эмэ са?ата суох олордулар.