Ведзьміна тоня

Автор неизвестен

– Так, Нэла, ідзі-ка глянь! – Віталь падхапіў дзяўчынку пад пахі, прыўзняў, даў зазірнуць у акуляр, паставіў на зямлю. – Ну, дакладвай!

Нэла зрабіла напуджаны тварык, раскінула рукі, бы крыльцы.

– Ка-ар!

– Малайчына! – выгукнуў Віталь і, запоўнены шчымлівай, невядомай для сябе раней радасцю, падхапіў зноў Нэлу на рукі. – Правільна! Там варона. Кар-р! Кар-р!

Тэадаліт абступілі, усім хацелася зазірнуць.

– Ой, дык тут жа ўсё уверх нагамі, – расчаравалася Жэнька.

– Так трэба! – аўтарытэтна заявіў Віталь. – Затое

адсюль варону зусім не відно, а праз тэадаліт дзюбу разгледзіш. І магу дакладна сказаць, колькі да вароны метраў...

– Ну?.. – недаверліва сказаў Віцька. – Маніш?

– Чаго тут маніць? Прынцып падабенства трохвугольнікаў памятаеш?

– Пры чым тут гэта?

– Ну, для прастаты возьмем прамавугольныя. Калі трохвугольнікі падобныя, то катэт аднаго адносіцца да катэта другога… – прыпыніўся Віталь, глянуўшы на Сяргея, – той з паказной нецікавасцю адвярнуўся ад хлопцаў.

– Ат, давай намалюю!

Віталь хутка нагой працёр месца, дзе сядзеў дзед Васіль – тут трава была вытаптана да роўнай утрамбаванай чарнавата-шэрай зямлі.

– Сяргей, хадзі сюды! – гукнуў Віталь. – Хадзі, я проста патлумачу, бо вам самім калі трэба будзе мяне падмяніць, тут нічога складанага.

Сяргей падышоў, і Віталь стаў тлумачыць:

– Так правядзем прамую – то будзе паверхня зямлі. Тут стаім мы, во кропка – наша вока. Тут – слуп тэлеграфны. Вышыня слупа шэсць метраў, правядзем прамую з канца слупа ў наша вока. Атрымаем трохвугольнік. Цяпер на адлегласць метра ад вока ставім лінейку і глядзім, у колькі сантыметраў умясціўся наш слуп. Скажам, у два.

– А-а, усё зразумела, – заспяшаўся Віцька. – Адносіны катэтаў...

– Чакай, – прыпыніў яго Віталь. – Бачыш, Сяргей, два трохвугольнікі: па дзве іх стараны ляжаць на адной прамой, а трэція – паралельныя. Па правілах такія трохвугольнікі называюцца падобнымі. І ў колькі разоў розняцца вось гэтыя стораны, у столькі ж – усе астатнія.

– Зразумела, – працягнуў Сяргей, уважліва гледзячы на лініі па зямлі. Значыць, калі стоўб шэсць метраў, а па лінейцы два сантыметры… – ён замаўчаў.

– Працягвай, – падбадзёрыў ужо Віцька. – Шэсць метраў – гэта шэсцьсот сантыметраў. Дзелім на нашых два сантыметры.

– Трыста...

– Ну! Трыста. Гэта называецца каэфіцыентам адносінаў. Тады во гэта адлегласць?

– У трыста разоў большая, чым гэта? Так? – асцярожна спытаў Сяргей.

– Вядома!

– Трыста метраў да слупа...

– І плюс метр ад вока да лінейкі. Трыста адзін! – усклікнуў радасна Віталь. – Вось і ўвесь прынцып. На шкале тэадаліта – рыскі. Калі мы паставім вешку ў метр вышынёй на нейкую адлегласць, то глянуў, колькі рысак яна закрывае ў шкельцы, памножыў на каэфіцыент, а ён там запісаны – і адлегласць элементарна вызначана. А ведаеш адлегласць – вызначыш вышыню любога дрэва, вышкі, слупа...

Узрушаныя, яны ўсе вярнуліся да тэадаліта: правяраць усё на практыцы. Захапіліся, не заўважылі, як зайшоў у сад дзед Васіль.

– Ну, што там, Васіль Яўменавіч? – запытала Жэнька.

Астатнія прыціхлі.

–

Усё будзе добра, – супакоіў усіх дзед Васіль, больш звяртаючыся да Сяргея. – Таго рудога трохі прыпужнулі, кампанію разагналі. Рыгоравіч не адступіцца, раз узяўся, веру я яму. Так што, Сяргей, ёсць у цябе і ў Нэлы абарона.

На нейкі час у садку павісла непрыемнае маўчанне. Нарэшце бадзёра выгукнуў Віцька:

– Так, мы тут забыліся, а заўтра хлеб прывозяць у магазін. Што таму вадзіцелю панясем? Казкі?

Сяргей хацеў быў сказаць, што той вадзіцель і ён – не хлопцаў справа, але зразумеў, што Віцька не адступіцца. І было прыемна… Але сказаў, каб сказаць:

– Я на золку заўтра пайду…

– Ха, ён пойдзе… разам пойдзем, – сказаў Віцька як аб даўно дамоўленым, павярнуўся да Віталя: – Табе бліжэй: бяжы па крупы, Сяргей зварыць кашы, пойдзем падкормім надвячоркам. А я пайду чарвякоў накапаю.

– Іх і тут хапае, – уставіў Сяргей. – Ля хлява некалі гной ляжаў, яны там тлустыя, чырвоныя…

Праз паўгадзіны на “пячурцы” варылася каша, чарвякоў накапалі і цяпер сядзелі на траве вакол невялікага вогнішча, чакалі.

А потым усе разам падаліся на копанку. Пакуль дайшлі, каша астыла, смела кідалі ў ваду звараныя крупы ў тыя месцы, дзе заўтра збіраліся лавіць. На рыбалку дамовіліся ісці а палове шостай. Жэньку ісці адгаварылі – у яе дома спраў хапае, яна прыйдзе пазней. Разам з Нэлай…

Частка 18

Скуру на галаве каменьчык рассек не моцна, крыві многа не было, ранка ўжо зацягнулася, але гузак быў вялікі, і балела ў гэтым месцы нясцерпна. Здавалася – усё жыццё балець будзе.

Ужо другі дзень Эдзік жыў помстай. Ніводнай думкі больш не ўзнікала ў галаве – толькі аб тым, як ён адпомсціць. Колькі самых розных варыянтаў ён перабраў! Праўда, большасць з іх была фантастыкай. Так, салодкая мара. А вось рэальная намалявалася і ўсё ярчэй выяўлялася ў думках адна: атруціць копанку. Грошы ў яго з сабой былі невялікія – маці дала на жуйкі і чыпсы. Ды і пазычыць можна было б. А атруты не праблема набыць у райцэнтры. Копанка невялікая, калі ўзяць штук 50 ампул ад каларадскага жука, то хопіць, каб надоўга сапсаваць гэтым вяскоўцам рыбалку.

Бабуля прынесла вестку: стары дзед Васіль разам з хлопцамі збіраецца рыбачыць на Ведзьмінай тоні. І плыт ужо збіраюцца пабудаваць.

– То ідзі і ты туды, унучак, – прапанавала баба Наста.

– Камароў карміць? – спытаў з’едліва Эдзік, і баба падціснула вусны.

Яна не ведала, як дагадзіць і чым накарміць унука: усё ходзіць пануры, есць слаба. Ужо і ежу яму “гарадскую” купляе: сасіскі, каўбасу вэнджаную. Ёй было трохі крыўдна, што ўнук цэлымі днямі валяецца на посцілцы ў садку пад яблыняй, заткнуўшы вушы навушнікамі, і дрыгае ў такт барадой, але яна маўчала, ні аб чым Эдзіка не прасіла. Бо Тоня, дачка, строга-настрога наказала, каб не ператамляла яе сына – ён слабы зусім і хваравіты. На думку старой жанчыны, Эдзік быў зусім не слабы, а толькі гультай. Але ж то быў адзіны ўнук.