Маё дзіця, маленькі мой…Якое шчасце — маці тыСцяблінкі кволай і слабойІ воч нябеснай яснаты.Заводзіць, зводзіць пачуццё,І летуценні завялі,Нялёгка жыць, гняце жыццё,Гняце і хіліць да зямлі.Згрызотамі аб чорны хлебІ працай чорнай смычуць дні,І на абліччы смутку крэпБез глыбіні, без вышыні.А я усцяж пяю — дармо,Па-за дзвярыма сэрца — жах!І ў паўнаце душы такая моц,Мой сын — і зброя мне, і сцяг!І хай не раз, нібы штылет,Пратне душу ці злосць, ці ноч, —Збавенне мне ласкавы светДзіцячых ціхіх, ясных воч!Надзей няздзейсненых з вякоў,Усмешлівых маіх часін,Ўсіх уздыханняў, гордых слоўВясёлы, гучны бераг — сын!
1928
Верш
развітання
Феліксу Купцэвічу,
сэрцу, раздзертаму
болем па Бацькаўшчыне,
прысвячаю
О, мой Край, — раздарожжы з крыжамі,І разоры разворвае жудзь!..Люты боль працінае нажамі,Што мне песень тваіх не пачуць.О, мой Край, ў яснавейнае ранне,Калі твой пахапляў я намер,Быў ты першым, дзіцячым каханнем,Мне й апошнім застанься цяпер.Думаў я, што не будзе выбоін,Не наважацца стрымваць хады,Што мінуўшчыны крыўды загоімБуйнай хваляй вясновай вады.Але не… хмуры твар майго людуКажа зноў аб нядобрай сяўбе.І мяне, як злачынцу-прыблуду,Павядуць сумаваць без цябе.Не спытаю, чаму і завоштаАдрываюць ад бацькаўскіх ніў —Я юнацтва і радасцяў коштамЗа каханне сваё заплаціў.Што зраблю я вось з гэтакім сэрцам,Яно зранена дзідай завей,Мо затым, каб не быў спраняверцам,Мо затым, каб любіў я мацней!Мо затым, каб навек непарушна,Каб навек зліўся з Краем мой дух,Маё вернае сэрца, ты слушнаЗакавана ў пакуты ланцуг!О, мой Край, злога ветру пагудкамНе заліць твайго шчасця зару!Гэты верш развітання і смуткуТы згадай ў залатую пару!Дык бывай жа здаровы, каханы,Зацвітай і красуй у вякох!Скажуць людзі: як ліст адарваны,Па табе я ў чужыне засох.
1931
Гімн беларускіх паўстанцаў
Час, Беларусы, ўжо час —Маці-Краіна нас кліча.Устанема дружна, ураз —Сіл нашых вораг не зліча.Рушыма ў бойУсёй грамадой —За люд працоўны,За волю і роўнасць!Грозны надходзіць мамэнт,Бой пачынаем рашучы:Скрышым старое ушчэнт,К волі змагарна ідучы.Рушыма ў бойУсёй грамадой —За люд працоўны,За волю і роўнасць!У песнях бязудзерж таім;Вецер штандарамі вее.Прысягу складаема імРодных не здрадзіць надзеі.Рушыма ў бойУсёй грамадой —За люд працоўны,За волю і роўнасць!Бурны нас радуе дзень,Кліч агалошвае полі,Сонца вітайце праменьПраўды мужыцкай і волі.Рушыма ў бойУсёй грамадой —За люд працоўны,За волю і роўнасць!Дружная моц — грамадаІ перамозе зарука,Больш нас не чэпіць бяда,Годзе напасцяў, прынукаў!Рушыма ў бойУсёй грамадой —За люд працоўны,За волю і роўнасць!Край абаронім грудзьміАд панавання палацаў.Вольнай, працоўнай сям'іЎспор красаваціме праца!Рушыма ў бойУсёй грамадой —За люд працоўны,За волю і роўнасць!
Каваль
Горан мехам раздзьмухаю,Палажу на горан сталь.Што рабіць, я знаю, знаю,Нездарма куе каваль!Падзялілі чужаніцы,У няволі старана.Не скую у плуг паліцы —Не прыдасца мне яна.Закаваны люд мой, волат,Крыўд нязлічаных цяжар.Вышай, вышай, верны молат,Нестрыманы ў сэрцы жар…Хлопцы, хлопцы, — на змаганне!Гэй, крыўдзіцель, вораг, — прэч!Нездарма каваў я зрання,Недарма навостран меч.
«У сэрцы нязрадна туга аб адной…»
У сэрцы нязрадна туга аб адной,Нязнанай, адзінай, вяльможнай,А колькі было іх у далі маёй,І сэрца ўзрушалася кожнай.
«І
ў сэрцы (Божа, якаво!)…»
І ў сэрцы (Божа, якаво!) —Якія спевы і маленні.О, як ні раніць хараство —Яго туга, яго баленні,Нібы празрыстых тайн пітво, —Не весць хаўтур, а знак збавення.
«Ясната, пекната…»
Ясната, пекната,Неба сінь — любата,Вось дзянёк!Цёмны гай, неўнарай,Быццам казачны рай,Вабіць нас у цянёк.Згода, ціш, не ляцішВольнай думкаю ўвышАд зямлі.Добра тут. Верыш ў цуд.Свет, цяпло — родны кутСпавілі.
Безнадзейнасць
Ноч стушыла агні, пад акноПадступіла й цікуе жахліва.Што пачну выглядаць? Не відно,Не відно — за акнамі маўкліва.Без зары, без агню немага,Немага, калі ноч — як магіла.І чаго спадзявацца ільга,Калі змроку крыло атуліла?На душы пустата, немата,Не ўзрушае ні песня, ні дзейнасць.Толькі сум, як увосень слата,І спакой, і спакой — безнадзейнасць.
«Падарожным, Божанька…»
Падарожным, Божанька,Ды не легка йсці.Не відаць дарожанька —Цяжка ў беспуцці.З тропу, сцежкі роднаеЗбіліся дзяды,І гады нягодныяЗамялі сляды.А душа мужычаяІ да гэтых порПа старому звычаюМоліцца да зор.Нашы сёстры, мацеркіСэрцам у жальбе,Пацеры у пацеркіНіжуць да Цябе.Над мінучай славаю,Гучнаю, як звон,Над вялікай справаю,Кінутай ў палон.
«Нягоды твой не зменяць крок…»
Нягоды твой не зменяць крок,І ты пяшчотная ўсё тая ж,І радасці жыцця ў вянок,Як і калісьці, завіваеш.Я ж лёсу не асіліў жудзьІ небыцця спужаўся плоймы,І страшны, палахнечы пуцьМяне вядзе ў твае абоймы.Прыходжу, як даўней, к табе,Але ўжо з іншым, горкім сказам,А ты уваж маёй жальбеІ пасядзі са мною разам.Кажу, а голас мой, як брэх, —Ну што, мы толькі снім аб шчасці,Звініць дачасны рады смех,Каб абарвацца і прапасці.І мой жа праз вякі цяжар,І свет нікім не перайначан,І кожны новы людскі тварПячаткаю трагічнай значан.А ты кажы, што любы хворЦі нейкім чорным спален сонцам,І што адвечна ззянне зор,І б'е жыццё цурком бясконцым.
Дзень і ноч
Ў раскошы пераможнай дня,Ў святле і яснасці ўрачыстай,Ў яго апратцы залацістай —Жарстокая харашыня.Праз сонечны яго паглядДуша заўважае халоднасць,І дзіўную трывог нязгоднасць,І у цвярозасці разлад.Праходзіць ён па-над зямлёй,І да зямлі самой бяспечнасць.І ўсё ж глухая бессардэчнасцьДа працы й клопату людзей.І, стомленым, здаецца нам:Пад бліскам гэтага каберцаДругога свету б'ецца сэрцаІ тайна бытавання там.Завянуць, збледнуць фарбы дня,Прысуд не знаючага, помсты, —І невядомыя таёмствыУявіць цемры глыбіня.
«Маіх радасцяў лісце спадае…»
Маіх радасцяў лісце спадае,Нібы лісце пажоўклае дрэў.Эх, карчомная доля благая,Патапіў бы цябе, каб прымеў.Па-за воканню вецер галосеІ скавыча, паганы і злы,Незадачная гэткая восень,Незадачная радасць імглы.І натрапіш на гэткую нетру,Бы ў прадонную чорную цьму.Не, я толькі ад лютага ветру,Я ад ветру схаваўся ў карчму.А калісь было неяк іначайІ хапала цяпла без таго,Горкай памяці дробнай астачайДа дзяцінства кульгаю свайго.Але й тут жа на розум мужычы,Як і ўсюды — жывыя людцы.І ў маім мо чытаюць абліччы,Што не звёў я з канцамі канцы.