Бастан кешкен, кµз кµрген
Шрифт:
(Бала биден )
1997 жылды жаз айыны басы. Блтсыз кнде аспаннан жай
тскендей суы хабар адам жйкесін дір еткізді:
– “ыры кепедегі” ата – бабаларымызды абірін суа алдырды!
Неткен смды!!!
Ол былай болыпты: 1950 жылдары колхоз – совхоздарды
ірілендіру масатымен “Ащыды” колхозы мен “ Талаптан”
колхоздарын біріктірген болатын. Алашы колхоздастыру кезінде
“ыры кепе” деп атылатын м шырында, жер кепелерде, сол
жерді халы
йлеріні тірегіне жерлеген. Ол жер содан орыма айналан. Бір
топ руды, яни Блтыны лгендері сонда жерлене бастаан да,
лкен орыма айналан, оны кейін халы оралап, ерекше
аморлыа алан – ды. Міне, сол абырды су басан, жо,
дрысында суа алдыран.
– Не деген бассызды, не деген жауызды!
– Кімнен болан?! – деген сра туады. зінен зі болмаан. 1995ж.
Халы лкен міт артып, з ауылыны адамын шаруашалыты
басаруа срап алан. Ауданны сынан сегіз бірдей сенген
адамын абылдамай, срап алан адамы- Смайлов ркін деген
азамат. “Срап алан ауруды емі жо” деп, халы бекер айтпаса
керек. Соны зі болды да шыты. Сол жылды зінде – а ол халы
сенімін атамады. кесі жасы еді, кргені ,білгені бар деп сенсе,
наыз кеге тартпаанны зі болып шыты. Халыты быж – тыж етті,
з басыны амын арастырды. Ал енді одан тылып ара! Колхоз
беске блінді. гіт таратып, жмысшылара блінген жерді
кпшілігін, пай блген аазын, зіне алдырды.
Егін егу кезеі келгенде, зімен атырлас блік алан Кбенов
басаран топа су бермес масатымен, ауызша з мрабына
(гидротехника) шлюзды жабуды бйыран. Каналдан асан су арнаа
41
сыймай, лгендерді абырына, ойа бзып асып, халы ш кн –
тнімен жерленген бауырларыны басында шулаан ; мал сойып,
Аллаа жалбарынып жылаан. Тіпті суды бетіне алып шыан
денеге су кешіп те барандары болан: соны бірі з аасы Шатланбек
еді. 22 жасар ызы таяуда жерленген екен.
Ал басты ше?! Басты жо. Халаты тастап, ш кндей крінбей,
ауылдан тайып берген. Конторды кілтін тастап кеткен. Осындайда ел
ішінде жарамса жаымпаздар да табыла кеткен.
– Ол кім?- ол, сол алашы осы бастыты алса, кгере аламыз
дегендер болып шыты. Жбату айтып, халыа басу айтан болып,
конторына таы отырызыпты. Ол смдарды одан алар лесі де бар
екен:бірі колхозды машинасын з лесіне алса, екіншісі де р ол
болмаса керек. Ал айта оралан басты лі еші толатын емес
крінеді. Ауылдаы екі бала башаны да жаптырып, «Сулет» деп
аталатын бала башаны зіне птер етеді, кшіп те келеді. Ол брын
ауданда отыран мекеме йін зіні жекеменшігіне аратып
«Есебін тапан екі асайды» деген осы. Біреулер бір рет те й ала
алмай жатса, бл сбидерді таратып, соны йіне орналасып алды.
зі басты болан жылы кріш те бітік болды. Халыа тк те
берілген жо. ызметтік машинасы бола тра, жаа машинаа
(«УАЗик») ие болды. Алдыы атарлы лді шаруашылы быт-шыта
айналды. Трт тлік мал да тынды. Машина мінген бейба брын бас
бухгалтерді орынбасары болан еді. Мына бастыты тсында
тексеру комиссиясыны бастыы, жымдаы зейнеткерлерді
бастыы, жолдасты сотты бастыы, т.б. Яни Сталин кезінен кейінгі
басару жмыстарын олына аландарды бірі. Пенсияа шыаннан
кейін де сейпті бір блігіні кілтін ткізбейді екен. Ішінде
жеморларды жегендері туралы есеп бар ма, йтеуір, кпке дейін
зінде сатапты. Машина мінген со, кілтін берген болар.
Ал, бастыты да ттам сексеуілі бар-ды: туан наашысы –
облысты алтыншы блімні бастыы.
– кесі ше? - кесі- брып исполком болса, азір ауданды
зейнеткерлерді бастыы. Жасы 70-ті ортасынан асса да, ауру болса
да, орнын берер емес. Шіркінні абілет аруы артайан сайын артып
жатырма екен дейсііз?!
олпаштаумен орнына айта отыран басты йтпенбетов дегенні
брыннан жргізіп келген тракторын алып, з алаанына берген. Ол
жігіт бала-шаалы, мгедек шешесі де бар-ды. Осы клікті арасында
кнелтіп отырушы еді. Таан кінсі – сен лді емессі, трактор трып
алса, запас блшек сатып алуа аржы жо – десе керек. Ал оны
тракторын сол ауылда трып, яттан безгенні ол астынан бірдее
жгірмесіне кім кепіл дерсі. Ол бдан да брын алекеев дегенні
алайын деп тран тракторын жоарыдаы діспен алып ойып, кп
ізденіспен алекеев зіне айтарып алан болатын: жоарыдан зінен
де зор шыса керек.
42
Сонымен, срап алан басты жас сбиді де, жарлы – жаыбайды
да, бкіл халыты да амын ойлаудан жрдай кйінде жр. Ендігі ойы
баса жаа шыу, бл жерден шарсаса керек.
Халы елді амын, келешегін ойлар, з баламыз ой деп міт артса,
сенген баласы мітті здірген стіне здіруде екен, мен соы бір
баран кезімде.Оушым, болан жадайды сірелемей, сол алпында
бергеніме ренжімеіз.
Бл жадайды білген, кріп отыран зейнеткер лкен аасы
(моладаы тере суа шешініп тсуші аасы) жолыды тапсайшы,
халыты инама дегісі келсе, ол оан кіріспеіз дегендей.
Екінші бір зейнеткер аасы, зіні стазы болан аасына халы
айтызысы келген екен . Ол оан айтуа денсаулыы