Бастан кешкен, кµз кµрген
Шрифт:
кшелесім ауылды кеесті хатшысы болып транда, армиядаы
маан ауынны абыынан жасаан мрмен(былшитып, жазуы
білінбейді) анытама жіберген. Мен соны арасында отпускамен
келіп (XI-1945), біржола ауылда алып едім. Мынау анытамам соан
арымтаа жараса игі еді, оушым.
ылкпірден лау
1953-54 жылды іші болуы керек. Кндізді зінде зора тетін
канала салынан шпал басалда болатын. Асыанда, не ерінгенде
сол жерден те салатындар болушы еді. рине, ол
араы кезде ту деген-лкен"батырлы". "Отызыда орда бзбаса
, ырыда ыр аса алмайсы " дейді аза маалында. Шіркінні
жасы сол отызды ішінде кезі екен-а! "Апамбет"деген бір таама
тойып алса керек. Сол кні ана киген жаа костюмі де бар екен.
Шамасы, соны жуды ма екен, айдам. Тнні екінші жартысы болан
кез. з йіне арай жрсе, бл басалдасыз-а, кпір арылы баруы
55
керек еді,ол олай жасамаан. Осы туста имас досы болатын. Соан
туралап туді кздесе керек. Та алдында осы іспеттес біреу, кілді
болса керек, ыылдап ндетіп бара жатса , суды шетінде бірдее
шолпылдаандай болады.Бл каналды суы толы еді ой, азайан
болса, ішінде балы шолпылдауы керек еді ой деп, жаындап келсе,
адам ба, баса бірдее ме жиекке тырмысады. Сырта шыа бере,
кайтадан суа сырып кетіп, кейде сгіп те алады. Таы тырмысады,
таы солай. Байаса, адам. – Бл кім? – деп тіл атады сырттаы
ыылдаан кілді. Жауап атуа шамасы жо, олын созып: “Тарт”
дейді судаысы. зі де осылып тсе жаздап, судан шыарады.
Судан шыанны иегі иегіне тимей, дір – дір етеді: Анау з жнімен
кете барады. Судан шыан “батыр” йіне баруа ыайсызданып,
діттеп келе жатан жолдасыны йіне келіп жайасады. Ертеіне тс
кезінде сол йден киініп, зі йіне келеді. Ол кезде, байс, крі
шешесі бар еді. “Байс – ау!стідегі мынауы кімдікі?! – деп
таыранады. “Кешегі киген жаа костюмі айда? – дейді. “Батырда”
н жо. Бір – екі кн ткен со, “ Жуылан” костюм батпаы атан,
бктетілген кйінде йінде жатанын анасы креді. Не десін, анасы
тсініп тр. Баласыны су тбіне батып кетпегеніне шкіршілік етіп
тр. Бл сол кезде бір сауда мекемесіні дрдей бас есепшісі
болатын. йленген ,біра йелімен жараспай жрген кезі, йелі
тркінінде. Сол кеткеннен мол кетіп, бір ызды болан кезінде
ажырасты. Кейінгі йелінен лды да, ызды да болды. Баланы тгіп –
тгіп тастап, айыпас дертке тап болды, дние салды. Ойлайтын
едім, бл апанбет жолдасымен ажырамас деп. Жо, ешандай
оласыз- а одан ажырасты. азір денсаулыы кемдеу. Тірі кезінде
ылкпірден “батырлыа” салып тіп жрген, ары дниені
ылкпірінен тпей-а, баса айналып тер жерін тапса болар еді-ау!
Сол “батыр” осы кеселінен айыа
мен Тлкібаса кшкен кезім. Барды. Рухына рап оып, бата
салды .Баяы тн мезгілінде судан шыуа ол шып беріп жрген
Клмат Мырзаев деген аамыз екенін ылкпірден лаан
рдасымыз жайшылыта айтып еді сраанымызда. Ол да дниеден
озанына кп жыл болды.
Ойланарлы жайлар.
Отан
Мені тсінігімше, “Отан” cзіні тар жне ке маынасы бар
сияты. Тар маынасы жаня да, ке маынасы-туып скен елі,
жері.
Сол Отан, яни соны кіші блігі жаня неден трады? рине,
жас жбайларды, ер жігіт пен ызды жптасуынан трады. Осы
жптасу-йлену оай да, йлесу иын деген сз таы бар. Осыан
56
талдау жасап крейікші. “Ер-йеліні кйеуі, йел-кйеуіні сйеуі.
(адыр Мырзали).
“Жек кре білмеген, сйе де білмейді” депті аза маалында.
Сонда біз нені жек креміз, нені жасы креді екенбіз?
“Ешкі болар ешкіні кебенек ішінен тани біл?”- деп, аза неге
айтан? Брындары аза жігіттеріні йлену мселесі ата –
аналарыны ісі еді.
– Сонда алай? йленетін ата- аналарыны ісі еді.
– рине, соылары. – Ендеше неге блай?- дейсіз ой. ай ата
– ана баласын жаман болсын дейді. Екі жаы да жасы болуын
кздейді емес пе?
– азірше ?- азір жптасатындар алдын-ала бірлесіп, жптасысы
келетіндіктерін білдіріп, некеге трызатын мекемеге бір ай брын
тініштерін беру керек. Сол бір ай ішінде жан жаты ойлануы керек
деген сз. Сол бір айа шыдамай да мінез білдірушілер болып
жатады. Ондайда йленбей-а, ерте бастан з жолымен кетеді. Ал,
йленіп болып, жрек айнуы деген неліктен болады? Мны
себептері алуан трлі болады:
1) Кпшілігінде ыз жаы сол сз айтан кезден бастап, сз айтушыа
тек жасы жаынан крінуге тырысады. Еш сыр бермеу жолын
арастырады екен. йленіп алан со енді бл зімні жеке меншігім,
алай пайдалансам да з еркімде деген есуасты ойа ауысады да,
болаша еріні кілін алдыра бастайды. Содан лая келе,
шарытау шегіне жетеді.
2) Енді біреулері з басын дрыс алып жре алмай, кктемдегі еріп
жатан мза тайанаймын дегендей, мз ойылып, су тбіне
кеткендей халге шырайды. Бл-кнні е ауыры, бітті.
“Еркектенген йел байынан айырылып тынады” – депті адір Мырза
ли.
3) мір деген – тартыс. Сол тартысу барысында, жеемін деп,
жеттікке салумен, бірі мерт болып тынады.
“йелді амшысы – тілі ” ( адір Мырза лі )
4) Енді бір трі, детте, кп шырайтын трі, анадан туан кйіндей
пк таза болмауыны зардабын шегуден, соны асынуынан