Бурятские народные сказки. Бытовые
Шрифт:
Арбан зургаатай моришон хбн ооглобо:
— Табаг табигша хэн бэ?
— Би байнаб, — гэжэ, хуМ ерэбэ.
— Морин болбол дааритаи бэзэ?
— Дааритаи, дааритаи, — гэбэ.
— Эмээл тохомыень абахада болохо г?
— Болоно, болоно!
Арбан зугЗгаатай хбн эмээл тохомыень буруу тээшэнь пэхэжэрхибэ. Тэрэ мориной нюрган дээрэнь халбагын багта-хаар нхэн гаража ерэбэ. Нхрнь сабха халбагаар худха-
хадань, ёотой мяхан хоол тэндэээ гаража ерэбэ.
Моришон хбн мяхан хоолыень садатараа эдеэд,
тохомыень байрадань тохоод, ооглобо:
— Табаг табигша хэн бэ?
Табаг табигша хунэй ерэхэлээр: — Табагаа хуряагты! —
гэжэ бусааба.
Гурбан "сэсэ мэргэшл" харааар хараад, хоооор ууша-ба. лдэнь тэрэ гурбан ламанарта ёпотой мяха табижа хоол-
луулба ха.
Тэдэ ламанар хоножо нжэбэ. Хойто глгр тэдэнэрые нютагай зэсхэлэнгэй газарта уриба. зэсхэлэигэй газарта ошохо дээрэнь, ми убгэн — Зай, ламхайнар, манай нютаг тохыемнай, нуга таляан дайдыемнай харыт! Тэндэ холооо ерээн айлшан бии юм, тэрэмнай гэ дуугй байдаг заншалтай
агша. Taps айлшантаймнай мэндэ амарые хэлсээрэйт. Магад, таанартай дууга ра лсажашье болохо, — гэбэ.
Гурбан ламанарай тэрэ газарые дууыень хара ад бусажа ябахадань, мн хэлэгшэ айлшаниинь харгы зам дээрэ байба. Гурбан ламанар яаха аргагй болон байжа мэндэшэлбэд. Тэ-рзнь угэ дуугй мн ёоороо байба. "Хнтэй амар мэндэ хэл-сэхэгуй, яагаа бэеэ дээрэ тоолоон айлшан гээшэб!" — гэжэ ламанар ззбрхэзд нгэрбзд ха. Моришон хбн ябадал дундаа хилам гэжэ хараад нгэрбэ. Бодолтойхон бгэн айлша-даа угтан гараад, асууба:
— Зай, хндэтэ айлшад, хэр онирхожо ерэбэт?
— Ехэ гоё байна даа! — гэжэ ламанар харюусаба.
— Тэрэ манай айлшантай уулзажа бараалхаба гт?
— Уулзахыншье уулзабабди, теэд гэ дуугй байбал. Моришон хбн гэ хрыень тодожо абаад, хэлэбэ:
— Уулзаа, уулзаа, бага зэргэ ярилдааб.
— Зай, юу хрэжэ байнаб?
— Тэрэ айлшан намарай арын эсэстэ, бэлэй арын эхин багаар дээрэ холооо дэбхэржэ бууанаа хрэнэ. Тиигээд одоо дулаан боложо, рг бусаха саг дтэлжэ байна гэнэ. бэлэй — гэжэ моришон хбн харюусаба.
— Зб, зуб! — гэжэ бгэн хэлэбэ.
Ми гэ дуугардаггй айлшан гээшэнь хун шэнгеэр аятай зохидоор хубсалуулан саан хун байшоо. "Сэсэ мэргэндэ" тоотой гурбан ламанар хн зоной дунда наадан болОжо, гэ дуушьегй, ргэл мргэлшьегй мордобод ха. Тэдэнэй мордо-ои хойно бодомжотойхон бгэн залуу хбдтэ айн хурдан моридые унуулаад, иигэжэ захиба:
— Тэрэ гурбан ламанарые хусед, зн гар талаарнь нгэр-"э, урдуурнь гараха зуураа, холо ойро хоёр хэды шэнээн зайтайб? гэжэ асуугаарайгты, — гэбэ.
Залуу хбн ламанарай зн rap талыень барижа нгэ-рд мрыень отолоод гараха зуураа:
— Холо ойро хоёрой талань хэды шэнээн зайтайб? — гэжэ ураба. Гурбан ламанар гэ дуугй байжа гэбэ.
— Альга дарама зайтай! — гэжэ моришон хбн. харюу гэбэ.
Залуу хбдэйнгээ бусажа ерэхэдэнь, ямар харюу гэбэб гэжэ бгэн асууба.
— Гурбан
— Тон зуб харюу! Тон зб харюу! — гэжэ бгэнэй хэлэхэ-дэнь, хун зон збшбэ.
— Заа, холын сууда "сэсэ мэргэн" гэжэ суурхаан дасан дуганай гурбан ламанарые урихыеншье урибабди. Сэсэ мэр-гыень туршахыса туршаба гээшэбди. Энээн тухайда хэн юу хэлэхэб? — гэжэ бгэн асууба.
— Арбан сагаан хонимнай ахаргй арюухан, айлшаар ерэ-Ъэн ламанар харюугй амархан, — гэжэ. нэгэ ётто гэтэй хнэй дуугархадань, тэндэ байгшад гэрэйнгээ доолтор энеэлдэн,
шаг шууяан- болошобо.
— Зб гэбэл з<б\ "Тарган морин айнда тоотой, ноед ламанар сэсэндэ тоотой агша". Манай таамаг хндэ ёые хэн хн тааба гээшэб? "Сэсэ мэргэндэ" тоотой дасан дуганай бдун хара ламанар г, а ли тала хд нютагай арбан зургаан ва< атай моришон хбн г? — гэжэ айл тииргэиэй аха заха буурал толгонтой, бодомжотойхон бгэн таанар бгэдэндэ иимэ асуудал табижа байна.
35. ХАБШАГ НОРБО
Хабшаг Норбо гэгшэ хууртэ бэрхэ, улаан хэлэтэ хуниие урдаа оруулхагй хн гэжэ олоной дунда суутай байба ха. Ойро шадар тэрээнтэй шашал-даха хунэй угы болоходонь, бэр дшэн юэн хушуунда ошожо, амбанараар сэсэ буляалдахам гэжэ ябашаба гэхэ.
Аян замда ябааар байтараа, бэр душэн юлэн хушуунда духэжэ ошобо. Хоёр модо гартаа баряад, амбанай хаалгын уудэндэ зогсобо. Амбаниие дайраха сэдьхэлтэй: нохойн хусаад гуйжэ ерэмсээр, нэгэ модоо аман соонь хээд, нугдэ модоороо сохижо ганЛчнуулжа ябаад, амбанай гэр тойрон гйбэ ха.
Тиигээд Хабшаг Норбо мур дээрэхи ургэбшэеэ абажа, амбанай гэр дээрэ "нярд" гэтэр абяатайгаар хаяжархиба. Гэртэ ороод, мэндэ зугаагуй, баруун тээ байлан тушэлгэтэй шэрээ дээрэ уушаба. "Намайе доромжолбо" гэжэ анаад, амбан ха-раалаар "угтаба:
— Нохой юундэ сохёобши?
— Зугр би Шагжаа бандиин ахилтай хунби, нохой сохи-ходо бараг юм бэзэ, — гэжэ лама бэшэшье аа, зорюута дуугарба.
— Гэр дээрэ юу хаяабши?
*- Гэлэн ламын нюрганда ябаан юумые гэр дээрэ хаяхада яалай.
— Лама, хаанааабши?
— Би Даа хуреэнээб.
— Даа хуреэншни хаана юм?4
— Далан дабаанай саана, долоон уулын эрмэгтэ.
— Тэрэшни хаана юм?
— Ундыхэд ши харахагйш, ургэхэд би даахагуйб.
— Энэ юун дээрэ луунаш? — гэжэ тушэлгэтэй шэрээгээ зааба.
№
— Таб гэжэ уудаг, тангад ямаанай нооон.
— Энэ юун дээрэ hyyrfaui? — гэжэ тшэлгэтэй шэрээгээ
заана.
— Далан хониной даахи, дайдын хандагайн сэМгэн, тб
хндэ зорюулан тшэлгэ гээшэ.
— Урда тээшни юун бэ? — гэжэ шэрээ заажа урана.