Бурятские народные сказки. Бытовые

Коллектив авторов

Бодоод, тэрэ хониоо "сообор, сообор" гэхэдэнь, хонииинь бодоод хуу бэлшэжэ ябана. Тэрээнээ хойшо нэшэн хбн дуратайдаа хониоо газартаа няалгашхоод, наадахадаа наа-даад, унтахадаа унтаад ябана. Ехэ амар болоод ябана. Нэгэтэ хониоо туугаад, голдоо озирходонь баян хниин хэлэнэ:

— Энтьхэ малаан толгойтой хонимнай угаа ехээр тарга-лааиим, нажари халуунда бшэн ерэжэ муудаханьиим, — гэнэ. — Тэрээнээ энэ таргандань алажа эдье.

Тэрэ хбниин малаан толгойтой хониёо абаашажа ороно.

Баян хнэйнь алаха*да, ялайхаш' хэн бэй байна. Баян хун тэрэ унэшэн рэн хбгээ угаа ехээр хашана, хараана: "Нэгэш толгой хони хлшх

хадаа намда ед хдэлхэш, хониоо хээрэ абаашаад, идеэлээбэй хаанаш" — гэнэ. "Нажари айн ногоондо хонид яахадаа муудхиим?" — гэнэ.

Тэрээнээ хойшо нэшэн хбн хониоо Каира харадаг болоно. Нэгэтэ, хониоо туугаад голдоо озирходон, баян хниин хэлэнэ:

— Ошолаа хбн, эндэси найжа баабайдаа ошоод ерлаа, — гэнэ. Тэрэ хбн:

— Хни лдээн даараниш мэдхэбэй, энэ баян хн намай тушаабар зараха, амаруулхабэй, — гэнэ. Ехэ дурта дурабьеэр

ошоно.

Найжа баабайдаа ошоходон, тэрэнь гэртээ ууна.

— Тани эжэмнай ерхэ гэжэ хэлээл, — гэнэ. Тэрэ б хн, баян хуни хатуу арсиинь, тарган мяхайнь эдьхэм гэжэ, ехэ устьеэр ерэбэ. Ерээд, баян хнээдэ ороходон, баян хни хугшэн орон дээрээ хэбтээд, бту ёолжо, ёкшожо хэбтэнэ. Баян хн бод хэлэбэ:

— Хгшэм ойрной эбэшэнтэй болоол, хаража гыт. Тэрэ бень хэ харахадаа:

— тэр шангалыш, — гэнэ — Нэгэ дурбэ-табан тогоонн архи бии? Ехэ бурхан эрээтэй болоол, — гэнэ.

Баян хндэ арсиш, мяханш бии байна. Гурбан туйсэ соо дрэн архи асараад табина. Баян хун алаапси дээрэ хуле© забалжа ууба, гурбан тйсэ арсиаан бде хээд угэнэ. Бень шагаабартаа байгаад, тагшатай арсияа баряад, "сэк!" — гэжэ байгаад, арсияа хаяжа байна.

Тиихэдээ тэрэ унэшэн хбн хаяадань уугаад, хара хэлеэ-мэ, хара у па уужа ууна. Тиижэ уухадаа шэбшэнэ: "Хониин "ня-ня" гэхэдэ газарта няалдана иим. Энэ бинь, эжээ, баян хуни хгшэ "ня-ня" гэхэдэ неужэль няалдахабоймааб", — гэнэ. Тиижэ уухадаа, аман соогоо: "Бнь шагаабартаа няалда, — гэнэ, — баян хуииииь гурбан тйсэ арсияа тэбэрээр алаапси-даа няалда, — гэнэ, — баян хни хугшэн орондоо няалда", — гэнэ. Тиихэдэнь бнь шагаабартаа тагшаяа барьаар няал-дашана. Баян хниинь гурбан тйсэ арсияа тэбэрээр алаапси-даа няалдашана. Хугшэниинь ёолжо хэбтэпээр ороидоо няал-дашана. Тэрэ баян хн бд хэлэнэ:

— Али, найжа баабай, ягаабши? Юундаа дурдахаа блэ-хэеэ больбобши? Тиихэдэнь беень хэлэнэ:

— Ямар хубилан ебэлэн бурхандаа дуаагаабди? арюу дурдашхобь, ягааби? Шагаабартаа хдэлхэе больсоороо няал-дашоольбй, — гэнэ.

Баян хун и инь хугшэн хэлэнэ: — 'Щ

— Найжа баабай, намаяа абарха гэжэ анаам, намаяа алахашни? Орондоо хдэлх больсоороо н я алда шоо льб и, — гэнэ.

Баян хниинь хэлэнэ:

— Иихэдэй арга убэмнай хайшааимтеэ? Тиихэдэн найжан хэлэнэ:

' Бишни юуш хэхэ арга бойльби, эндэ ехэ лама бии гэхы, луулааам. Энэ хбгээ лама асархынь эльгээлаа, — гэнэ.77-.. Тэрэ ерэжэ мани гаргахаабии, ном уншажа, тэрэнээ наагуур шбэри бэй байна, — гэнэ. Баян хн тэрэ хбгээ хэлэнэ:

— тэр шангалаад, айн мориёо айхан тэргэндээ хллд… тэрэ- ламада ошоод ерлаа, — гэнэ. Тэрэ хбн айн морийн барьжа, айхан тэргэидэн хллэнэ. "Хэрьби тани, — гэнэ, — урайниинь намайе бишайхандам ехэ хараагшаан. айса няал-даад байг", — гэнэ.

Тиижэ мэндээбьеэр, аальхаиаар ламада ошоно. Ошоод ламада хэлэнэ:

Тани эжэмнай ерэхэ гэжэ хэлээл. — Тэрэ лама баян хуни хатуу арсиин, тарган мяхайн, тоо торгойн абахамни гээд, ехэ сёотьеэр ерэбэ. Ламаяа тээгээд, тэрэ

баян хундэ асаржа ерэнэ. Турдан орходон, боен шагаабартаа няалдашоод байна, эзынв орондоо няалдашоод хэбтэнэ. Ламаяа оромсоорон тэрэ бн хэлэнэ:

— Би буруу дурдажа байаар, иижэ няалдашоод байнабди. Намяа гаргыш, — гэнэ. Тиихэдэнь ламан остоолдон пуугаад ехэ номоо дуудажа захална. Тэрэ хбн морёо буулгажа турдв орходон, эжэниии хэлэнэ:

— Хатуу арси, тарган мяха асараад, ламахайдаа таби.

Тэрэ хбн эжэни орондо эжэн болоод, сулюуса юу хииь абаад, эдихэ уухамайн табихадаа, тоо, мяханаань эднжэ

зээд, табяад байна. Лама хн тоо мяханда ехэ дуратай байна. Номоо номшожо уухадаа, хорхойёо барижа ядаад, то* айнь олоошкоор удхаад, эдижэ ууна. Тиихэдэ тэрэ хби:

— Энэ Ламайень баа няалгашхаан хун яахамааб? — гэнэ. "Ня-ня" гээд хэлэхэдэн, ламан" остоолдоо уугаад, олоош-коёо амандаа барьаар, остоолдоо няалдашана, хдэлхэёо больсоо. Найжа баабайн хэлэнэ:

— Энэ ламахай яахадаа номоо номошхоёо большхообта? Тэрэ ламан хэлэнэ: Щ

— Ямар хубилан ебилэн бурхандаа д. уааиимта? — гэнэ. — Бишни хдэлхэёо большоод, няалдашоольби, — гэнэ. — Тиихэдээ арга бэмнай хайшааем — гэнэ.

Ту\"хэдэн бн ХЭЛЭНЭ".

— Айл тииргэн дээрэси амитанаа гультхаад, манаа тата-хадаа хуу татахоймай? — гэнэ. Тэрэ баян хн тэрэ хбндээ

хэлэнэ:

— Баян ноёноо гультхаад асарлаа, манаа хуу татахынь

эндэээ.

Тэрэ хбн баян ноёдтон ошоод хэлэнэ:

— Бмнай шагаабартаа няалдашаба, ламахаймнай остоолдоо няалдашаба, эжэмнай гурбан тйсэ арсияа тэбэрээр няал-дашоо, — гэнэ. — Манда ошыт, тани ерэхэ гээл, — гэнэ.

Айл тииргэнийнь амьтан ехэ онирхожо, бая-ноёшуулын хуу барандаа гульдажа ерэнэ. Гульдаад ерэхэдэн тэдэн баран няалдашаиим байна. Зариманиин беы татана, эхэнэрн-диин эзыинь татана, бая-ноёиии ламайн татана. Хойн хойно-оон татажа байхадан, тэрэ хби-. "Энэ бая-ноёиин барни няалгашхада яахым" — гээд, "ня-ня" гээд барниин няалгаш-хана. Тэдэн хойн хойнооон байгаад, барандаа няалдашана. Долоо хрноги дотор соо уйлахаиин уйлажа, блэхэиин б-лэжэ байна.

— Ямар юум айн эайда ерэжэ эндэ няалдабабди, — гэлдэнэ.

Тиижэ байхадаа нэгэ баян хниин хэлэнэ:

— Эндэ ехэ зэмэршэ биимэн. Тэрээни асаржа зэл з* лээ хада яахааб? Энэ хбгээ эльгээлаа, — гэнэ. Баян хн тэрэ

хбгээ:

— Ошо, зэмэршэ х абаад ер! — гэнэ. Тэрэ хбн зэ-мэршэдэн ошоно.

— Хэрби тани! Энэ. бая-ноёшуул, — гэнэ. — Урайниин баабай иибием урай хойноо зара зарааар алантнай' болоо, — гэнэ. — айса няалдаад байгш, — гэнэ.

зэмэршэдээ ошожо, зэмэршэёо асаржа ерэнэ. Тэндэ няал-дажа байан амитад зэмэршэ амгандаа: "Шангалаад зэл зыш!" — гэжэ уйлан байнад. "Ямар бурханаа болоо гээ-шэбди", — гэлдэнэ. зэмэршэ амганиин зэлээ зэжэ ууха-дань., тэрэ хбниин баа аман соогоо "ня-ня" гэжэ гбэиээд,

зэмэршэиим няалгашхоод орьтнно. Тэрэ узэмэршэ амганиин

тэрэ бая-ноёшуулда, ламадаа, бд хэлэнэ:,

— Мннинтнай юуш хэхэ аргамни бэйл, хр хэлэхэеэ бо-лисороо эндэтнаи няалдашоольби, — гэнэ. Тиижэ байхадан, аха заха бэгэн хулдама сагаан толгойтой, хуан сагаан орьбо^

той бгэн хн:

— Энэ хбгзэ бая-ноёдууд, бнд, ламанууд муулуул-имннт, яалимта? — гэнэ — Энэ хбундэ мргэгты, шургаг-ты! — гэнэ. Бая-ноёнин / адуу мал гэхэ боложо, б ламан урданаа эдеэн алта мнг гэхэ боложо, тэрэ баян хуииин мори унеэнээн гэхэ болоно.