Чазенія
Шрифт:
– Усіх, хто не стане лавіць сіму і кусаць мядзведзяў за лыткі.
– Я, мабыць, не буду. Не ведаю яшчэ.
– Вы што, на самай справе? – Яна глядзела на яго нібы трохі насцярожана.
– А чаму не? Час у мяне ёсць.
– Я і казала: "Вось чалавек, які не спяшаецца".
Яго і сапраўды нібы асяніла раптоўная магчымасць і дазволенасць гэтага, свая нязвязанасць, свая поўная свабода. I раптоўнае, ад магчымасці гэтага, пачуццё радасці. Чаму б і не?! Вось узяць і паехаць. Наўрад ці дапаможа, але і не пашкодзіць. Усё ж перамена месца, глушыня, нетры... Ён яшчэ
"Не, паеду. Дальбог, паеду".
Жанчына, відаць, і на шэлег не паверыла ў сапраўднасць і нязменнасць яго рашэння.
– Хутка надумана. Хутка і раздумана.
– Як дабрацца ў Тыгравую?
– Раз у тыдзень туды ходзіць наш катэр. Нерэгулярна. Часцей за ўсё ў нядзелю.
"Паслязаўтра нядзеля", – у думках адзначыў ён.
– З гэтага ж прычала, з якога еду я. А там яшчэ даволі вялікая дарога берагам і тайгой.
– Адліць ваду праз кокпіт, – сказаў ён. – Перастаўляй шчупальцы берагам і тайгой, салага!
– Я і кажу – несур'ёзны вы чалавек... – з дакорам сказала яна.
– Я – лёгкі чалавек. Лёгкі на пад'ём. "Здаецца, гэта была міна?" – спытаў боцман у капітана. "Буль-буль-буль", – адказаў капітан. Я – марскі воўк.
– I рашэнні ў вас несур'ёзныя, – ціха засмяялася яна. – Ну, вось мы і тут. I катэр збіраецца адчальваць.
На катэры, што цьмяна чарнеў ля прычала, сапраўды, канчалася мітусня.
"Паеду, – у прадчуванні незвычайнага, таго, за чым ён увесь век гнаўся, падумаў Будрыс. – Абавязкова паеду. I можа жыццё павернецца іншым бокам..."
– Ну, добра, – сказаў ён. – Скажыце хоць на развітанне ваша імя.
– Хіба дзеля таго, каб трывала забыць на ўсё астатняе жыццё?
– Дык вось вам дзеля "забыць" – Севярын Будрыс.
– Вазьміце і маё на могілкі імён. Гражына Арсайла.
– Чакайце, – сказаў ён. – Што за імя?
– Сама ведаю, што незвычайнае. Але імёны – тое нешматлікае, што засталося з сямейнай традыцыі. Ды яшчэ некалькі назваў хатніх прадметаў. Ды прыказак колькі там.
– Не, не, – сказаў ён. – Гэта тут яно незвычайнае. У мяне на радзіме гзта... ну, самае звычайнае імя. Імя як імя.
– Мы – сасланыя, – сказала яна. – Не... Мы з сасланых даўно, да рэвалюцыі. Вельмі даўно. Быў нейкі вялікі бунт. Усе бунтавалі... Скажыце, ёсць недзе такі гарадок Міловід?
– Мілавіды, – сказаў ён. – Гэта не гарадок. Гэта – вёска. У той, як вы кажаце, "бунт" ля яе адбылася адна з самых вялікіх бітваў.
– Бачыце, значыць, праўда? А ў нас многія лічылі, што апавяданні прадзеда – мана, а ён – хвалько. Я зусім малая была, а яму было дзевяноста пяць гадоў, і ён загаворваўся, амаль зусім з розуму выжыў.
– Словы... – сказаў Севярын. – Словы якія засталіся?
Яна наморшчыла лоб. I пасля паўзы, з невымоўна мілым, дзіцячым акцэнтам пачала называць:
– Здзецінeў-ув... Гэта пра яго... Гаршчэк... Варацідала... На рагулі тапор направяць... О, чэсь вам, панове-магнаці.
– Здзяцінеў, – папраўляў ён.– Гаршчэчак... Варацідла... На рагулі сякеру напраўляць...
– Так... Так...
– Мілая мая, – сказаў ён. – Мілая вы мая. Мы ж з адных краёў... Вы разумееце, што мы з адных краёў?.. I падумаць толькі, каб не гэтая штурханіна, я не ведаў бы вас, а вы не ведалі б, адкуль вы, ды яшчэ б лічылі нябожчыка дзеда хлусам!
...Пасля, як катэр адваліў, Севярын доўга стаяў на прычале і глядзеў на мора. Спачатку ён яшчэ бачыў цень жанчыны на борце, пасля застаўся толькі цьмяны абрыс пасудзіны, пасля – агеньчыкі. Пасля зніклі і яны, і засталося мора...
III. КАРОТКАЯ ПЕСНЯ ПРА СНЫ, АБУДЖЭННЕ I ШТОРМ
Тыя два дні, што заставаліся да нядзелі, ён правёў, бы ў тумане. Ён сам не чакаў, што выпадковая сустрэча народзіць у ім такую шчаслівую, напятую, як струна, трывогу, такое хвалюючае, дзіўнае чаканне. I гэта было, вядома, не таму, што чакала жанчына (яна яго не чакала, ды і не магла чакаць), а таму, што наперадзе былі шляхі, змены, нетры джунгляў і спадзяванне на тое, што яму стане лягчэй.
Нават страшныя начныя кашмары не так катавалі яго: тое, што адбывалася ўдзень, таксама было падобна на сон. Ён адчуваў прыблізна тое, што, відаць, адчувае рыба-поўня.
Ёсць такая. Сапраўды круглая, як поўня. Плысці сама, з гэтай прычыны, амаль не ўмее. Марскія цёплыя плыні нясуць яе то пад сонцам, то пад зорамі, і яна лянотна марыць аб нейкіх невядомых залатых краінах. Часам яна адчувае, што ўзнік менавіта той вецер, што аднясе яе ў гэтыя краіны. Тады яна выстаўляе з вады вялізны, як ветразь, плаўнік, ловіць ім вецер, і той нясе яе да пальмавых астравоў, да вясёлкавых каралавых рыфаў, у шчасце. I ласкава цалуе, песціць яе добрая плынь.
I Севярын адчуваў, што і ён, як рыба-поўня, марыць аб незвычайным, аб крывавых захадах, аб хатках, уваход у якія заплялі ліяны, аб вячэрнім дыме ачага, аб кімсьці, з кім можна глядзець на агонь.
Акіян жыцця нёс яго невядома куды.
Абуджэнне было кепскае. У нядзелю Будрыс напхаў цяжкі рукзак, рушыў на трэці прычал і даведаўся там, што катэра з Падзі сёння не было і не будзе, а іншым чынам дабрацца туды нельга.
Чакаць яшчэ тыдзень – гэта было нясцерпна. Ён пераконваў сябе, што гэта ён проста настроіўся на сённяшняе падарожжа. I ён нізавошта не прызнаўся б, нават сабе, у сапраўднай прычыне свайго адчаю.
А прычына была тая, што ён абяцаў прыехаць, прычына была тая, што за гэты тыдзень жанчына магла перабрацца некуды ў другое месца.
Яна не цікавіла яго, але нетры, куды ён хацеў забрацца, шмат страцілі б у ягоных вачах без яе. Душу. Водар. Радасць. Святло.
"Усё ж знаёмы чалавек. Шмат ведае. Добра было б хадзіць з ёю па тайзе, слухаць, глядзець. А там прыедзеш – чорт яго ведае, што яшчэ там за людзі! Ці захочацца ісці з імі? Ды і ці захочуць яны?"
Будрыс у апошні час цяжка сыходзіўся з людзьмі. I таму, не ведаючы, як памагчы сабе ў сваёй бядзе, Севярын пайшоў на сліп шукаць Паўлава: а раптам нешта параіць...