Добры дзень, мая Шыпшына
Шрифт:
— Віншую!
— Павіншуеш, калі кафедру займу. Ты мне лепш скажы, публіцыст, Маркеса апошнюю рэч чытаў?
— Навошта крыўдзіце, дзядзя?
Дзядзька Мікола чыркнуў запалкай, прыкурваючы новую «беламорыну», і толькі тады яны ўспомнілі аб прысутнасці трэцяга і адчулі яго адчужанасць і глухую крыўду. Нітка размовы перагарэла.
— Як з ланцуга сарвалася,— кіўнуў на дуйку дзядзька Мікола.
— Пагодка...— пагадзіўся швагер.— Трэба са старой пагаварыць, можа, уламаем тут хаваць. Інакш — тры дні. Гэта ў выпадку, калі
Дзядзька Мікола пераступіў з нагі на нагу і прагна зацягнуўся.
— Ён жа прасіў на радзіме,— запярэчыў Стась. Тры дні былі не лішнія і яму, аднак Стасю зрабілася няёмка за дзядзьку Міколу, які быў супраць, але маўчаў.
— Дзе зямлёй брацца — усё роўна. Што апроч магілы чалавек пакідае — вось у чым сутнасць.— Дзядзька Міша секануў рукой паветра.
— Дачку пакідае! — неспадзеўкі ўскінуўся дзядзька Мікола.— Хату пакідае! — I адразу згас.— Гэта, светлую памяць...
— Правільна, Мікалай,— прымірэнча сказаў дзядзька Міша.— Цудоўны быў Пётр чалавек, мала такіх.
У Стасю нешта рванулася, закарцела кінуць дзядзьку Мішу што-небудзь крыўднае, але замест гэтага ён, крутануўшыся на абцасах, ступіў з ганка.
Вецер і снег астудзілі твар, стрымалі ўсплёск абурэння. «У прынцыпе,— прыйшла аднекуль з халоднага завірушнага саду думка,— яго, дзядзькава, рацыя. Уся справа ў тваёй непатрэбнай нікому чуллівасці. Ну, дачка... Хата... Без асаблівага, зрэшты, дабрабыту. Дроў навазіў... Усё гэта, канечне, цудоўна. Светлая памяць?.. Абстрактна. Хто яе будзе захоўваць? I колькі часу?..»
У белай калаверці пазначылася чалавечая постаць.
— Вам тэлеграма...
Распісаўшыся, дзядзька Міша паднёс тэлеграму да вачэй і ўголас прачытаў: «Выказваем глыбокае спачуванне з выпадку напаткаўшага нас усіх гора. Прыехаць не можам. Высылаем сто рублёў. Марына».
Дзядзька Мікола крактануў, як старадрэвіна пад парывам ветру.
— Газетнае спачуванне,— сказаў Стась.— З выпадку напаткаўшага нас гора...
— Станіслаў! — хутчэй дзеля прыліку падвысіў голас дзядзька Міша.
Тое, што яны тут, а хтосьці замест сябе паслаў грошы, аб'яднала ўсіх трох нейкай гордасцю.
Калі вярнуліся ў хату, цётка Юля ўступілася за сястру:
— Ён жа, мусіць, у плаванні, а дзяцей як кінуць?
«Дзеткі-немаўляткі! — раззлаваўся Стась.— Адзін інстытут вось-вось скончыць, а другі ці не ў дзесятым класе штаны працірае».
— Можа, і білетаў нямашака. Святы, увесь свет на нагах,— абараняла сястру цётка Домна, хоць Стась мог паклясціся, што яна, як і астатнія, і без тэлеграмы не сумнявалася, што чакаць цётку Марыну марна: тая ўжо некалькі год адно слала на вяселлі і хаўтуры грашовыя пераводы.
— Па прад'яўленню ціліграмы даюць,— падаў голас дзядзька Мікола.
— Даюць! Многа ты ведаеш! — абарвала жонка. Дзядзька Міша прыстроіўся на крэсле побач з бабулькай. Памаўчаў, пабарабаніў пальцамі па калене, загаварыў:
— Ну завіруха разгулялася...
— А мае ж вы дзетачкі... — Бабулька сцялася і безабаронна пераводзіла вочы з Ларысы на Стася, што таксама сядзелі пры нябожчыку.— А хіба я сама ўдумала? А то ж яго волечка апошняя...
— Не плачце, бабуля. Давязём! У выпадку чаго трактар у калгасе возьмем.
Дзядзька Міша паклаў на пляменніка здзіўлены позірк, але настойваць на сваім не стаў.
Бабулька глядзела на Стася, і ў яе слязістых старэчых вачах свяцілася ўдзячнасць уратаванага ад вялікай бяды чалавека.
— Хадзіце, мужчынкі! — гукнула цётка Домна.— Гора-горачкам, а падхарчыцца трэба.
На кухонным стале стаялі талеркі са смажанінаю і скрылямі апетытнай вантрабянкі, міса квашаніцы і Стасева бутэлька дэсертнага. З вуліцы даляцеў бязладны мужчынскі хор і жаночы рогат. Дзядзька Мікола счакаў, пакуль песня аддалілася, і недаверліва глянуў на стракатую налепку.
— Ну, давайце, гэта... Чокацца нельга. Выпіўшы, ён накалоў на відэлак скварку. Стась паспытаў вантрабянкі. Дзядзька Міша падсунуў бліжэй квашаніну і папрасіў гарчыцы.
— Салодкае,— прамовіў дзядзька Мікола.— Але градусы ёсць.
— Еш, еш, хлопчык мой.— Цётка Домна падклала Стасю падсушаных скварак.— Свежанькае ўсё. Прыедзь калі, каўбаскі возьмеш, сальца кавалачак.
— I ў водпуск да нас давайце,— падтрымаў яе чалавек.— Малой і малако, і трускаўкі свае, і яблыкі.
— Паспрабуем,— без ніякай упэўненасці сказаў Стась: жонка выбівала на лета пуцёўкі на Каўказ.
Пакуль вячэралі жанкі, мужчыны гаманілі пра палітыку. Было відаць, як бабулька нешта клыча бяззубым ротам і сёрбае з кубка гарбату, але ў хаце па-ранейшаму гучалі яе ціхенькія ўсхліпы, нібы яны ўжо набылі самастойнае жыццё.
Каб разагнаць дрымоту, ён выйшаў праветрыцца. Замятуха прытамілася, бралася на мароз. Стась уявіў, як іх сябрына сабралася зараз у Генкі, і яму здалося, што ён прыехаў на хаўтуры не сёння, а, прынамсі, тыдзень таму.
Бразнула клямка, і на ганак у кажушку наапашкі выслізнула цётка Ванда.
— Галава расколваецца,— прыклаўшы маленькую далонь да лоба, паскардзілася яна прытворным голасам не саракагадовай жанчыны, а Стасевай равесніцы.
Цётка ўмела наўздзіў лёгка мяняць голас.
— Кампанія ўчора падабралася як мае быць. Ой, і павесяліліся! Н. (яна назвала прозвішча вядомага мастака) Босха падарыў. Французскае выданне. Уяўляеш?!
Радасць ад падарунка была праўдзівай. Стась ведаў, што цётка на самой справе тонка разбіраецца ў мастацтве і — даволі нечакана для жанчыны — любіць Босха. Аднак Стась насцеражыўся: ён адчуваў, што цётцы не проста хочацца пагаварыць і падыхаць свежым паветрам.