Евангелле ад Мамы

Барадулін Рыгор

Алешнік

Зялёны анёл пасінелы, як грэшнік, Прыгодны на дровы й на посах прарока. Займае дзірван местачковец алешнік, Ён Быкаву сніўся ад дому далека. Тут стыгнуць кратовыя тэрыконы I лесуновыя вянуць заломкі, Змяркаюцца модлы цецеруковы, Расой прычашчаецца голас салоўкі. Тут з першай суніцай і першыя ўздыхі, Тут цёткі збіраюць кульгавыя плёткі. Тут вожыку досыць прасторы для пыхі, Тут вечар кароткі, Світанак салодкі. Абначавалы ў дарозе начлежнік Глядзеў на цяпельца з настроем вясёлым. Патрэскваў лірычна алешнік, Але ж нік I ліст перажоўклы Адпалым анёлам.

Я —

арыец

Я — арыец, Гэта значыць з аратаяў, 3 суверэнных, ссівярэлых крывічоў, На зямлі яны жылі не для харчоў, 3 сёмым потам кнігу ворыва гарталі. Ціміян ішоў смалісты ад карчоў. I аралася й радзіла ўсё ў арыйцаў, На сяброў у іх ставала дабрыні, Не прымалі хцівасць, Божа барані, I ставала злосці хціўцам не скарыцца, Перамогу пераймалі на кані. Ды суседзі, што мядзведзі з перасыпу, Ледзь ад зайздрасці не грызлі валуны. Род крывіцкі ненавідзелі яны, Ненавідзяць гэтак трутні ў цвеце ліпу. Аратаяў спавядалі перуны. Крывічы крывіць душой Не мелі моды. Ад плугоў, а не ад мечаў мазалі. Дзякуй, продкі, Што ў радню сваю ўзялі! Я — арыец, Прысягаў на вернасць роду, Як нарог, Маёй крывіцкай араллі.

* * * Беларушчына…

Беларушчына — Жаль птушыны Па зялёных галінах залеў. Для Пегаса рублены хлеў. Несвянцоная кроў крушыны. Беларушчына — Крокі вязня. Крутаброўе калядных дуг. Вольны ўздых і высокі дух. Дух Еўропы ў надрэчнай лазні.

* * * I свечкі — у святла святыя служкі…

I свечкі — у святла святыя служкі, Крыжы, як цені продкаў, Валуны, I валатоўкі — Волатаў падушкі Вядуць душу на сцежкі даўніны. Каб зоры, ў вочы гледзячы, Крычалі: — Нашчадкі дойлідаў і ваяроў, Вы у свет прыйшлі надоўга крывічамі, Крывіцкая сябе шануе кроў. Бо радавод наш памяць зберагае, Беспамяцце гадуе жабрака. 3 вякамі роўная, як з берагамі, Плыць будзе Беларускасці рака!

Паступовасць

Цялят паслухмянасці Ноч заганяла ў хлявы. За душу самагубцы Спрачаліся чэрці. У салдата з прастрэленай галавы Выцякала думка аб смерці…

Сам-насам

I

Крумкач вячэрае на бервяне. У яліны пер’е тапырыцца. Беларусь, Як удава па вайне,— Hi апірышча, ні прыпірышча.

II

Ужо за парогам Мы, як за мяжой, I ў хаце сваей — У запеччы. Сваю не данёсшы, Паклажай чужой Дагодліва горбім плечы. Не гэтак сумленню, Як мулка спіне. Мы дома, Як у чужой труне.

III

Хто мы? Адказаць павінны самі, Каб, і адышоўшы на клады, Прашумець дажджамі, Як лясамі. Хай за намі ўслед Растуць гады!

Чужэнне

І чужэлі вякамі нашыя гарады, Заставаліся роднымі хіба што вёскі. І гусцелі хлуды, Абрасталі імхамі клады. Доля ехала ціха, Воз не дужа быў возкі. Нас пакінуць гарэла гарадам, Як гадам. За сваіх прызнаваць нас Марыліся вёскі. Дзе той вырасце яблык, Што надкусіць Адам? Нам за бацьку застаўся Гнеў суцішаны боскі.

* * * Як і конь у даўнюю пару…

Як

і конь у даўнюю пару, І цягнік хутчэй бяжыць дадому. Я навошта гэта гавару? Ці каму цікава што? Нікому. Мне ўжо за бяседныя сталы Бегчы думкай, А нагой цягнуцца. Паспяшае Мой настрой былы Да мяне дамоў, Як ніцы нунцый…

Вечар бацькавага вяза

Вечар бацькавага вяза нада мною Зелянее, развінаецца, купчасціцца, Цішыню ліе, Як сырадой з ручасціка, Смутак сутак захінае гаманою. Над травою — над зялёнаю маною Ветах звіс Шчарбатым секачом над сечывам. Вечар мой Сусрэўся з калыхлівым вечарам, Каб прыціхнуць за ягонаю спіною. Жаль пабраўся мой з журбою імянною, З бацькавай журбою непачутаю. І маўчыць, Не разлучыўшыся з пакутаю, Вечар бацькавага вяза над мною.

* * * Як цяжка было данесці буханку…

Як цяжка было данесці буханку Ад прылаўка да ганку Хаты, Дзе нішчымнічала паслявайна. Буханка — Жывая была яна. І ты трымаўся праз сілу, Бо, гарачая, так і прасіла, Каб ушчыкнуў яе, Каб упіўся ў яе Не толькі вачыма, — Як пазней, Калі з вечарынкі йшлі, Зразумела, не па зямлі, Гарачая не толькі ад скокаў Дзяўчына…

* * * Вядома…

Вядома, Дом й пекла — рай. Хто болей любіць Свой родны край, Ці жаўранак — у вясны прымак, Што пад мяжой, Нечужой, Зімуе, Ці шпак, Што ў цёплым выраі ўсмак Па незабытай шпакоўні сумуе? А песня раднейшая тая, Што краю ў душу Залятае.

Маё паданне

Я думаю, Такое ёсць паданне: Зраселы бог паганскі Вададых Ад Перуна самога меў заданнне Ваду святую падзяліць на ўсіх — Пароўну Поўдню, поўначы і ўсходу, І захаду, Каб у вачах азёр Крывіцкі край раскалыхаў лагоду Нябёсам хваравітым у дакор. Нясе з павагаю ваду святую, Як дарагую ношку, Вададых, Нясе ды чуе: Каня лямантуе І жаўранак казыча сонны слых. Загледзеўся на ўзлескі, на паляны, На ўзгоркі, на спакойныя лугі, На параснік ад сіверу каляны, Тут, кеміў, Маюць спачываць багі. Ці захмялеў ад гукаў ды ад пахаў, Ды спатыкнуўся ён на ўсім хаду, Разліў ашчадны Вададых з размаху Ў мясціне нашай як не ўсю ваду. Ад утрапення аж прысеў пагорак, Дзе шчодры спатыкнуўся Вададых. Уся пераліваецца ў азёрах Ушацкая зямля з часінаў тых.

Недарэмна

Недарэмна, відаць, сады Расцвітаюць у халады. Белы цвет — З чарнаты галля, Белы дым — з нематы былля. Трэба перакалець як след, Каб сагрэць чысцінёю свет.

* * * Кроў марна баіцца праліцца…

Кроў марна баіцца праліцца, Пайсці ў безыменны пясок. Ёй сніцца, Як хмарка раслінцы, Нясмелы яшчэ галасок. А той галасок паяднае Парыў неадумны і клёк, І песню аб сінім Дунаі, І смутак палёў — Васілёк. Калоссямі трызніць іржэўнік, Рака помніць хвалі свае. І голас крыві Аднакрэўнік З натоўпу вякоў пазнае.