Хто смяецца апошнім
Шрифт:
Зёлкін (спыняецца). Хацеў табе сказаць навіну цікавую, але калі ты такая — не скажу.
Зіна. Зёлачка, скажы, міленькі!
Зёлкін. Дзяржаўная тайна.
Зіна. Магіла — нікому не скажу.
Зёлкін. Нашага Чарнавуса (аглядаецца кругом і шэпча на вуха).
Зіна (робіць вялікія вочы). Ну?!
Зёлкін. Гэта ведаю толькі я і яшчэ адзін чалавек.
Зіна.
Зёлкін (каб чула Зіна). А Гарлахвацкаму я ўсё-такі зраблю скандал. (Нібы накіроўваецца да дзвярэй кабінета.)
Зіна (махае рукой). Ідзі, ідзі. Я пагляджу, як ты будзеш вылятаць адтуль.
Далей дзея працягваецца ў кабінеце Гарлахвацкага.
Гарлахвацкі (закурыўшы папяросу, гаворыць да цёці Каці, якая трымаецца за ручку дзвярэй). Вы мне што-небудзь сказаць хочаце, цёця Каця?
Цёця Каця. Я хацела запытацца, ды не адважуся.
Гарлахвацкі. Пра што ж вы хацелі запытацца?
Цёця Каця. Ці праўда гэта, Аляксандр Пятровіч, што пра нашага Чарнавуса гавораць?
Гарлахвацкі. А што пра яго гавораць?
Цёця Каця. Ну… вы ж ведаеце. Кажуць, што яго хутка ў нас не будзе…
Гарлахвацкі. А хто вам казаў?
Цёця Каця. Таварыш Зёлкін. Кажа, ужо прыходзілі па яго.
Гарлахвацкі. Зёлкін? (Паўза.) Мусіць, ён ведае, калі казаў.
Цёця Каця. Вы ж лепш ведаеце?
Гарлахвацкі. Каб я што і ведаў, дык вам бы не сказаў. Пра гэта гаварыць няможна.
Цёця Каця. Ага! Дык такі праўда. (Выходзіць.)
Гарлахвацкі (адзін). Пайшло пісаць! (Паўза.) Цікава панаглядаць, як гэты шаноўны вучоны трапятацца будзе. (Устаў, прайшоўся па пакоі, падышоў да стала, узяў у рукі адну з костак маманта.) Маслы праклятыя! Што я з вамі рабіць буду? Дажыўся таварыш Гарлахвацкі, няма чаго сказаць! Косткамі абклаўся, палеантолагам стаў. А было ж раней — Гарлахвацкаму банкеты, Гарлахвацкаму авацыі, Гарлахвацкі мог любога ў бараноў рог скруціць. I раптам — косткі! Скруці яе, праклятую, калі хочаш! Запхпулі мяне прыяцелі ў гэту дзіру. Далей ад небяспекі. I спецыяльнасць такую ўдружылі, з якой нікуды не паткнешся, — палеанталогія. Гэта значыць, сядзі, Гарлахвацкі, і не рыпайся, а то можаш і нас аскандаліць. Сядзі ціха, а калі спатрэбіцца — пазавём. Сядзець-то тут зацішна… Але Гарлахвацкі сядзець не прывык — вось у чым уся бяда. (Стук у дзверы.) Што ж, зробім выгляд, што мы займаемся навукован працай. (Раскладае на стале косткі, разгортвае кнігі і садзіцца за стол.)
Уваходзіць Зёлкін.
Зёлкін.
Гарлахвацкі (нібы з намаганнем адрываецца ад работы). Я вас слухаю, таварыш Зёлкін.
Зёлкін. Праваронілі, Аляксандр Пятровіч! Ах, як мы праваронілі! Нам даўно трэба было яго прашчупаць.
Гарлахвацкі. Выбачайце, я нешта не разумею… Што праваронілі? Каго прашчупаць?
Зёлкін. Вы мяне добра разумееце, Аляксандр Пятровіч, і ведаеце, пра каго я гавару. Ад мяне цяжка схаваць што-небудзь. Досыць мне было пачуць адно слова, як я адразу здагадаўся, пра каго ідзе гутарка.
Гарлахвацкі. Я вам нічога не гаварыў.
Зёлкін. Мне і гаварыць нічога не трэба, я і так усё ведаю. Я нават ведаю прычыны.
Гарлахвацкі. Якія ж прычыны?
Зёлкін. Брат за граніцай — раз. (Загінае палец.)
Гарлахвацкі. Брат?
Зёлкін. Так, родны брат.
Гарлахвацкі. А яшчэ што?
Зёлкін. Геалагічную здымку збіраецца рабіць у прыгранічным раёне — два. (Загінае другі палец.) Да брата цягне — разумееце?
Гарлахвацкі. Усё?
Зёлкін. Не, не ўсё. Кніга яго шкодніцкая — тры. (Загінае трэці палец.)
Гарлахвацкі. Якая кніга?
Зёлкін. А вось гэта, якую ён у выдавецтва здаў.
Гарлахвацкі. Чым яна шкодніцкая?
Зёлкін. Залежы фасфарытаў паказаны там, дзе іх вельмі мала, і не паказаны самыя багатыя. Хавае для некага — разумееце?
Гарлахвацкі. I вы можаце гэта даказаць?
Зёлкін. Няхай ён раней паспрабуе даказаць, што гэта няпраўда.
Гарлахвацкі. Гм… Як жа вы — ведаеце такія важныя факты і маўчыце? Хочаце, каб і вас пацягнулі разам з ім?
Зёлкін. Баяўся раней. А цяпер, калі за яго ўзяліся, я ўжо маўчаць не буду. Пра брата — у мяне ёсць чалавек, які напіша. Пра фасфарыты і пра здымку ў пагранічным раёне я сам шапну ў выдавецтве і на геафаку, дзе ён лекцыі чытае. У Маскву ж паслаў нейкую сваю працу. Чакае адказу, а таго не ведае, што зараз яму дадуць адказ… А што ён пра вас гаворыць, каб вы ведалі… Тулягу як вучонага ён ставіць вышэй вас.
Гарлахвацкі. Што ж, можа, гэты Туляга і сапраўды вялікія веды мае.
Зёлкін. Веды-то ён мае, але што за карысць! За ўсё жыццё ніводнага радка не надрукаваў. Баіцца. Усяго ён баіцца. Ходзіць і калоціцца. Кажуць, што ён быў у Дзянікіна палкоўнікам.
Гарлахвацкі. Ну, дзе ўжо яму!
Зёлкін. Праўда, праўда! Сёння на вуліцы адзін чалавек пазнаў яго. Дык ён цяпер ні жывы ні мёртвы ходзіць.
Гарлахвацкі (смяецца). Баязлівы ён, гэта праўда. Палкоўнік! Ха-ха-ха…