Хто смяецца апошнім
Шрифт:
Вера. Можа, гэта ўсё вам здаецца?
Чарнавус. Сёння мне не дазволілі чытаць лекцыі на геафаку. Гэта ж мне напэўна не здаецца. Дэкан, які меў ласку гэта паведаміць, быў не здань, а самы рэальны дэкан, паважаны Міхаіл Дзянісавіч.
Вера. Ды не можа быць!
Чарнавус. Можа быць, Вера Міхайлаўна. Я сёння ў гэтым пераканаўся. Кніжку маю не пусцілі ў друк. Таксама скажаце — не можа быць?
Вера. Слухайце — гэта ж не жарты!
Чарнавус.
Вера. А прычыны? Вы спрабавалі даведацца, якія прычыны?»
Чарнавус. Спрабаваў… Нічога не выйшла. Пыкаюць, мыкаюць, вочы ўбок адводзяць… Нічога не разбяру. Адно мне выразна сказаў дырэктар выдавецтва: «Забярыце рукапіс, ён нам не патрэбен».
Вера (стаіць разгубленая). Але ж вы за сабою ніякай віны не адчуваеце?
Чарнавус. Якая ж віна? Вось тут я сам, тут мая і праца ва ўсіх на віду.
Вера. I сувязей у вас якіх-небудзь такіх ніякіх не было раней?
Чарнавус. Я ўжо сам стараўся ўспомніць. Не было…
Вера. Чорт ведае, што такое! З гэтым жа трэба змагацца. Трэба знайсці вінаватага.
Чарнавус. А ён, падлюга, хітры — маўчыць і не адгукаецца. Як тут яго знайсці?
Вера. А знайсці трэба.
Чарнавус. О, каб знайшоў! Я б яму, нягодніку, у вочы плюнуў.
Вера. А ён бы ўцёрся ды зноў за сваё. Не, мы расправімся з ім больш жорстка.
Чарнавус. Але гэта ж трэба кінуць працу і заняцца гэтымі бруднымі плёткамі, траціць час, трапаць нервы. Мне гэта страшна пепрыемна!
Вера. Праўда, я пра гэта не падумала. Вам трэба працаваць… Я сама за гэта вазьмуся, а вы працуйце.
Чарнавус. Вы?
Вера. Так, я. Думаю, што вы дасце на гэта сваю згоду?
Чарнавус. Не дам.
Вера. Чаму? Вам прыемна быць у такім становішчы?
Чарнавус. Непрыемна, але я не хачу, каб і вы трапілі ў такое становішча.
Вера. Як гэта?
Чарнавус. Вас могуць абвінаваціць у сувязі з ворагам і выключыць з партыі.
Вера. Дык вы ж не вораг.
Чарнавус. Але ж гэта, бачыце, трэба даказаць.
Вера. Дык выходзіць, што, пакуль вы будзеце даказваць, я павінна стаяць убаку і спакойна глядзець, як чэснага савецкага чалавека топяць нягоднікі. Не, выбачайце!
Чарнавус (расчулены). Вельмі ўдзячны вам! Я рад, што каля мяне блізкі чалавек, які гатоў мне памагчы. Гэта мне вялікае маральнае падтрыманне. Бо я хоць і стараюся быць бадзёрым, а мне ўсё ж такі цяжка, Вера Міхайлаўна. Я вам яшчэ не ўсё сказаў. Вораг знайшоў самае балючае месца ў
Вера. А што такое з Тамарай?
Чарнавус. Прыйшла сёння з інстытута…
Вера. Выключылі?
Чарнавус. Не выключылі, але, мусіць, нейкая размова была. Прыйшла ў слязах. Пытаецца, у якіх гэта я варожых справах заблытаўся. А гэта ж дачка, Вера Міхайлаўна. Паверце, што гэта не пустое слова. Нябожчыца пакінула яе маленькую ў голад і разруху. Я на руках яе насіў. Яе дзіцячы лепет жальбу маю разганяў. Я цешыўся, як яна расла, разумнела, станавілася свядомым чалавекам… (Змоўк узрушаны. Зёлкін высоўвае з дзвярэй галаву і падслухоўяае).
Вера (кладзе Чарнавусу руку на плячо). Супакойцеся, Аляксандр Пятровіч. Супакойцеся, не гаруйце. Я пайду да Тамары, я ёй растлумачу ўсё. Я да вас буду часта прыходзіць. Вы не толькі не страціце дачкі, а ў вас будзе іх дзве: дазвольце і мне лічыцца вашай дачкой.
Зёлкін (сам сабе). Палюбоўніцай.
Чарнавус. Вы даўно мне, як дачка.
Вера. Працуючы разам з вамі два гады я прывыкла да вас, як да роднага, палюбіла вас.
Зёлкін (сам сабе). Чэснага чалавека не знайшла палюбіць.
Чарнавус. Дзякую вам за сяброўскае слова.
Вера (жартаўліва). Дык прымаеце мяне за дачку?
Чарнавус. Ад усяе душы.
Вера. Дык вашу руку, Аляксандр Пятровіч, і не будзем сумаваць.
Чарнавус. Вашу чэсную руку. (Горача паціскае і нечакана цалуе ёй руку. Вера сканфузілася.) Выбачайце, па шчырасці.
Зёлкін (сам сабе). Стары распуснік!
Вера. Дык вы куды цяпер?
Чарнавус. Думаю дачакацца Гарлахвацкага і з ім пагаварыць — можа, ён што ведае.
Вера. Пачакайце, я сягоння пагавару з Левановічам, вось толькі ў лабараторыю зайду. Гэтага нельга адкладваць. Да Тамары зайду вечарам… гадзін у восем…
Чарнавус ідзе ў пакой, а Вера да выхаду.
Зёлкін (наўмысля трапляецца ёй насустрач). Добры дзень, Вера.
Вера. Добры дзень. (Пайшла міма.)
Зёлкін. Што ж вы… не хочаце, каб я паціснуў (падкрэслена) вашу чэсную руку?