Ки?и биирдэ олорор

Данилов Софрон Петрович

Аргыылап улаа уунан суораны таарыйда:

– Ааныс…

Харда ииллибэтэ.

Аргыылап тбтн ндтн ииллээтэ: ууктаас. Кини, суоран саатын арыйан, хатырбыт бакыр тарбахтарынан дьахтар тбтн холустук имэрийдэ:

– Аа… ныс… Кыыырыма… дуу…

Дьахтар ибир да гыммата. Аргыылап, урут соччо-бачча ыйыта барбакка да эрэ тутар-хабар бэйэтэ, бу сырыыга хайдах эрэ бохсуллубут курдук буолла. Кини, саата суох сыппахтыы тэн баран, э тыынна уонна дьахтары санныттан аргыый эргилиннэри тардан крд да, анарааыта буолуммата, эрчимнээхтик хамнанан кини ытыын тл илгииннэ. Сибилигин аай сыалыар быарыныы сымнаабыт Аргыылап айа кирсинии быыппаста тстэ, ытыын тилэинэн дьахтары кхсттэн истиэнэ диэки умса аста:

– сс… ол-бу

буолардаах… Сптр…

Аргыылап оонньор хабырынан кычыгыратта. “Дьахтар санаата аынааар кылгас” дииллэрэ чахчы. Кии эккэлэтээри гыннаына аны сн рлр дии. Били манныгы ситиээри. Ак-каары! Аны мин ааттаарбын крбтх да, истибэтэх да баайы ини. Баарыам да, мин эйигин хайдах таптыырбынан тутуом: анныбар баттаатахпына да клм, баттаххыттан состохпуна да клм. Эн ол кх ыйаабыт соммуттан туох атыннааххыный? Суох. Син биир мин бас билэр малым буолаын. Атыны диэн тыынар тыыннааххын эрэ. Уонна сс буолумматтаах ээ. дэни баара, мин сс таптыыр этэ диэн сылаанньыйбытым ээ, ааргы! Таптаабатах баайыта ини. Хата абааы крр. Ол кырдьык. сс бэйэтэ эрэ да буолбатах – кыыа эмиэ. Кыыа сатана быайын куораттан сынньалаар тахсан олоро тээри сгн кэпсэппэт, хаан стн кэриэтэ крр-истэр этэ. Мантан инньэ, арыый нам-нум буоллаына, барахсаттарбын кээтэлиир инибин. Ол-бу буолан муунньанаспыккытын кэмсиннэриэм. Чэ, сатаналары ыаахтаан…”

Аргыылап хараын симнэ. Аралдьыйаары туох эмэ чгэй туунан саныы сатаата да, оннук айылааы тугу да чопчу йдбт. Кини тбтгэр наар хатыылаах санаалар крэйэ тураллар. Ол курдук утуйар-утуйбат иккэрдинэн дк-бадыкка тэн сыттаына, эмискэ срдээх лгэр тыас тоо барда. Аргыылап оонньор соуйан ндс гыммытын бэйэтэ да билбэккэ хаалла. Кини, чочумча ндйн сыппахтаат, дьиэ муннугун муус сыбаа дэлби ыстаммытын йдн, ботугураан стэ.

“Саа тыаыгар дылы буолан… – дии санаата кини. – Эчи, дьиэ аттыгар сэрии тыаа тптэлэстэинэ дааны кии дьиктиргээбэт йэтэ кэллэ. Ити суолунан бу сылларга р, кыыл б субуан ахан биэрдэ. Аны билигин илин, Охуоскай кытылыгар Айааа, Бэппэлээйэп кыньараал Дьоппуонньаттан кэлэн халы аармыйаны скээбит диэн сурах баар. Т кырдьыга-сымыйата биллибэт. Таара туугар кырдьык буоллар сп этэ. Сатаатар оом Бэлиэрий тугу да биллэрбэт. Инньэ быаас Артыамыйабы кытта барсыбыта да, ол аньыыта онон. Чэ оом, бэйэм туйаым, тблх соус уол буолуохтаах этэ, айа кылын тумна хаамар ини…”

Санааттан санаа ситимнэнэн истэ. Аргыылап оонньор мааын ампаардарын клн тардыалаталаан крбтн санаан сонньуйда. “Тугу эрэ симэн сытыарарга дылы хатыыбын ээ. Хата “табаарыстарга” былдьаппатаым. Арыый хойутаан кэлэннэр, ханнык эмэ тобох-ибэх туораах бурдук баарын эрэ хоруйан барбыттара. “Баайгын ханна кистээти?” – диэн онно-манна соон дибдийэ сатаабыттара да, сиим э быста илигинэ кинилэргэ эппэтэх баайым ини. Баайы мчч туппут абаларыгар: “Хомуунаа дьиэин былдьаан ылыахпыт, бэйэин сир-халлаан иккэрдигэр рхпт”, – диэн айааламмыттара да, кэнникинэн ылы-чып бардылар дии. Бука, Бэппэлээйэп сураа уйаларыгар ууну киллэрдээ. Ол кыньараал кэлэн урукку былааы олохтоотор, хомууна буолан хончоноспут илэчиискэлэри сптрн крдртм этэ. Дьэ бэйи…”

Оонньор баайын тутуу баттаан хара тыаа таааран кмн куоттарбытыттан, сотору, баар, урукку олоум эргийиэ диэн эрэх-турах санаатыттан кнньрдэ. Кини ити ичигэс санааларыгар бигэтэн устунан нухарыйан барда.

Нухарыйан тлэс-балас сытан, Аргыылап оонньор ыраах, инньэ айан суолун диэки сыара кыыкырдыырын чуор кулгааынан ииттэ. Сыара улахан суолтан туораата, бэттэх салалынна быыылаах: тыаа эбилиннэр эбиллэр. Чугааата. Сырылатан тргэн айаннаах кии буолаарай. Тыый, субу тиийэн кэллэ дии. “Тл дуу, илэ дуу?” – дии санаабытынан оонньор хараын аста. Чрбйд. Чахчы эбит. Тэлгээ срдьгэс аанын аар. Иирдьэ киирдэ. Сэргээ тохтоото. Хайалара буоллаай? Эмиэ рпкмнэр баайылар ньэньийэн, дибдийэн баай булаары тннэри сирэйдэннилэр буолуо дуо? Аргыылап тбтн ндтн ииллээн сытта. Оо, айыы таара, сатаатар

тн да сгн утуттахтара дуу…

Ааны тосуйдулар. Бастаан оргууйдук, онтон улам кстээхтик. Суонда баайы ууктуо суох: муннун тыаа сааскы крлгэн кэриэтэ куп-курулас.

– Суонда! Нохоо!

Хата мурун тыаа эбии улаатта: рс мууа эстэригэр маарыннаан барда.

Ааны аны тэбиэлээн кибиргэттилэр.

Аргыылап, уоун иигэр “утуйан оторбут” хамначчыты, “тннэри тблээбит” ткн хсэ-хсэ, тиэтэлинэн этэрбэин анньынна. Тахсан иэн кэргэнэ, суоранын саба тардынан, оронугар хоройон олорорун крн аарда. Харбыалаан аан тимир крчгн булла. “Киминий?” диэн тахсыахча буолбут саатын тттр ыйыынна. Ыйытан да диэн, сблээбэт киигин киллэрбэт кыахтааххар дылы. Билигин саалаах барыта тойон. Крчг э эстэ. Тымныы аылыс гынна. ллээр саынньахтаах кии ааны бтннтн киэптээн иирдьэ киирдэ.

– Дорооболору! Маннык кэмэ утуйаргыт кытаанаа срн!

Аргыылап оонньор сэрэхэчийэн, дьиксинэн тилигирии мхс турбут срээ тохтоон хаалбыкка дылы буолла. Тыынын кыайан ылбатахтыы кэлээйдээтэ:

– Бэ… Бэлиэрий?..

– Мин. Мин, ааа, – томут, кэиэхтээх куолас хардарда. – Суонда ханнаный? Баар дуо? Тоо нт тэбиэлээн туруорбаккын?

Таыттан киирбит кии испиискэтин “сыр” гыннарда. Аан ороо саардыы ууктаары ыыранан эрэр кииэхэ дьулуруйан эрдэинэ, аата сиэиттэн тарта.

– Кэбис… аны… – диэн ботугураата оонньор уонна бэйэтэ ороо тиийдэ. – Суондаа, Суондаа! Бэлиэрийбит кэллэ! Туран оохто отун!

– Барыттан бары куттанан… – диэн кыбдьыгырыы-кыбдьыгырыы, саынньахтыын сылдьар Валерий уа ллэрэнээн кэлэн тгрк остуолга турар ыыырынньыгы уматта.

– Чэ, тукаам, сыгынньахтаныый… – Аргыылап уолун саынньаын сыппатын тлтэ тардыталаата. Ттэ буралла сылдьар таба саынньаы атыырыы крд. – Бу хантан кэлли?

– Ньылхантан.

Саынньахтарын мадьыктаан саардыы устан эрдэхтэринэ хаппахчыттан ырбаахытын анньыммыт Ааныс таыста уонна туох да саата суох ууутаабытынан уолугар саба тстэ. Тбтн кини тымныы тгэр анньан, икки илиитинэн хайа тбэиэх кини сиэин, блгнн, саннын туппахтыы-туппахтыы, крбтгэр бэйэтин бэйэтэ итээтэ сатыырдыы, рт-рдгэр ботугураата:

– Тоойуом… сыччыый… тоойуом…

– Чэ-чэ, мин-мин, – эдэр кии сблээбэтэхтии тоуйдук хардарда итиэннэ ийэтин халбарыччы аста.

– Киини сыгынньахтат эрэ бу! – оонньор бордураата. – Хата бар, чаанньыккын оргута оус. Оо итии киллэриэ этэ. Тоноо буолуо.

Ааныс кумуччу туттан тас аан аттынааы хаппахчыга сукунаата.

Валерий, сонун ньылбы баттаат, тарбаын сараппытынан кдьчч оттуллубут кмлккэ барда. Кини оох аттыгар турар Суонда диэки, кии баар диэн, хайыан да крбт.

Аргыылап оонньор, сону ыйыы-ыйыы, уолун батыа крд. Куру хардаастары хабан кдьйбт кмлк сырдыгар Валерийын киэбэ-тааата ойуулана тсптн хайгыы одууласта. “Барахсан, дыраллан, саха оотугар чгэй уол. Ийэтэ биикки соччо рдгэ суохпут да, икки намыах кииттэн гдс ууохтаах кии син трр эбит. Сахаа улахан кии, – диэн астына санаата кини. – Ууоа кнтнэн да нууччалары кытта барсымахтаара буолуо. Арыы саыл хааннаах ньолбуах маан сирэйэ, саархайдыы ньаассын баттаа, сырдык соус кылдьыылаах хараа – ити барыта ийэтин киэнэ. Сирэйинэн эрэ ийэтин удьуордаабыт. Уоннааыта барыта миэнэ. Быыыта-майгыта, тыла-, й-санаата. Арыый атына диэн эдэр, имиллэ-хомулла илик буолан бардам, холуон эрэ…”

– Суондаа, аты сыгынньахтаан сарайга киллэрэн…

– Ээ, уох-уох, – Валерий аатын ситэ саардыбата. – Сити турар сиригэр хабыалата тххэ эрэ наада… Мин кс быстыынан бардахпына сатанар.

– Ээ-э?.. Сатаатар хоммоккун дуо?..

– Суох.

– Туох лгэр ыксалай, – оонньор утары этиппэт, дьаайар быыынан саарда. – Сарсыарда бар. Ол кэриэтин эрдэ тур.

– Ээ, суох-суох. Бар, Суонда, аппын хабыалат. Таарыччы кырыалаа, – Валерий, аатын дьаалыгар кыаллыбакка, Суонданы тиэтэттэ.

Аата уолун диэки сблээбэтэхтии крн эрэ кэбистэ, тугу да саарбата.